WZW C. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia na przewlekłe WZW C choruje ok. 1,4 proc. światowej populacji (od 1,3 proc. w Europie do 3,7 proc. w Afryce). W Polsce liczba zakażonych wynosi ok. 200 tys. osób.

Przewlekłe WZW C w ciąży

Przewlekłe zakażenie HCV nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę.

WZW C objawy

Blisko 70 proc. chorych skarży się na co najmniej jeden z następujących objawów:

• osłabienie,
• ból mięśni i stawów,
• świąd skóry,
• nadmierne wysuszenie śluzówek,
• obniżony nastrój.

Objawy ze strony wątroby występują rzadko, najczęściej jest to nieznaczne jej powiększenie. U niektórych pacjentów pojawiają się dopiero oznaki marskości wątroby, czyli powiększenie obwodu brzucha, świąd skóry, uczucie zmęczenia, zmniejszenie apetytu lub stany podżółtaczkowe.

W ciężkich przypadkach pojawia się żółtaczka, która jest obecna stale lub występuje okresowo oraz skłonność do nadmiernych krwawień. Przebieg zaostrzeń choroby przypomina fazę ostrego zapalenia.

WZW C przyczyny

Przyczyną przewlekłego wirusowego zapalenia typu C jest zakażenie wirusem HCV, które nie uległo samowyleczeniu. Do zakażenia dochodzi drogą krwi, drogą płciową oraz przez łożysko lub podczas porodu. Czynniki sprzyjające przejściu ostrego WZW C w przewlekłe to:

• zakażenie związane z transfuzją krwi,
• duża ilość przetoczonej krwi, czyli duża ilość zakażającego wirusa,
• bezobjawowy przebieg ostrej fazy zakażenia,
• płeć męska,
• wiek powyżej 40 lat,
• upośledzenie odporności spowodowane przyjmowaniem leków immunosupresyjnych lub chorobami, np. zakażenie HIV.

Rozpoznanie przewlekłego WZW C

W przypadku podejrzenia zakażenia przewlekłego jako pierwsze wykonuje się oznaczenie przeciwciał anty-HCV. Badanie to ma charakter badania przesiewowego i możesz wykonać je na zlecenie lekarza.

Raz w życiu badanie to powinny wykonać osoby urodzone przed 1965 rokiem, kiedy to w szpitalach i przychodniach powszechna się stała sterylizacja narzędzi. Testy te są również rekomendowane:

• osobom, które stosują narkotyki dożylnie lub donosowo,
• osobom, które otrzymały dożylnie czynnik krzepnięcia wyprodukowany przed 1987 rokiem (dopiero wtedy zaczęto badać czynniki krzepnięcia badać na obecność HCV),
• osobom, które kiedykolwiek były poddawane długotrwałym dializom,
• osobom zakażonym wirusem HIV,
• osobom, które zostały powiadomione, że otrzymały krew od dawcy, u którego później zdiagnozowano zakażenie HCV,
• osobom, które otrzymały transfuzję krwi, składników krwi lub mają przeszczepiony narząd przed lipcem 1992 roku (dopiero po tym czasie krew zaczęto przesiewowo badać na obecność HCV),
• osobom, które mają lub miały w przeszłości wielu partnerów seksualnych,
• osobom, które mają wiele tatuaży lub kolczyków w ciele,
• partnerom/partnerkom seksualnym osób zakażonych HCV.

Wynik dodatni wiąże się z koniecznością potwierdzenia obecności we krwi RNA HCV – umożliwia to odróżnienie zakażenia czynnego od przebytego. U osób z obniżoną odpornością badanie przeciwciał anty-HCV może dać wynik fałszywie ujemny.

Ocena stanu pacjenta przewlekle zakażonego HCV obejmuje:

• wywiad i badanie lekarskie,
• badania laboratoryjne: morfologię krwi z oceną liczby płytek krwi, pomiarem aktywności enzymów wątrobowych, poziomem alfafetoproteiny, stężeniem bilirubiny i glukozy oraz wskaźnikami układu krzepnięcia (APTT),
• ocenę ilości cząstek RNA wirusa oraz określenie jego genotypu,
• wykluczenie zakażeń HBV, HDV i, w grupach ryzyka, HIV,
• biopsję wątroby (obecnie wykonywana jest ona coraz rzadziej, ponieważ powstały nieinwazyjne metody określania zaawansowania choroby, np. Fibroscan lub Fibrotest).

Warunkiem rozpoznania PZW C jest:

• stwierdzanie obecności RNA HCV w surowicy krwi dłużej niż przez 6 miesięcy,
• podwyższenie aktywności aminotransferazy alaninowej,
• stwierdzenie w biopsji wątroby przewlekłych zmian martwiczo-zapalnych, którym może towarzyszyć włóknienie lub stwierdzenie włóknienia przy użyciu nieinwazyjnych metod badawczych.

WZW C leczenie 

Podstawowym postępowaniem przy stwierdzeniu PZW C jest unikanie picia alkoholu (ponieważ nasila on uszkodzenie wątroby i 2-krotnie przyspiesza rozwój marskości) oraz zaszczepienie przeciwko WZW A i WZW B. Korzystnie na przebieg zakażenia wpływa picie kawy. Chorzy otyli (z BMI powyżej 25) powinni zmniejszyć masę ciała.

Przeczytaj artykuł: Dieta wątrobowa - przy jakich schorzeniach? Co jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis

Leczenie farmakologiczne ma na celu doprowadzenie do wyeliminowania wirusa z organizmu i zmniejszenie ryzyka rozwoju marskości i raka wątroby. Przed rozpoczęciem leczenia należy ustalić genotyp wirusa i ocenić stan zaawansowania włóknienia wątroby.

Pozwala to na zindywidualizowanie terapii – poszczególne genotypy inaczej reagują na różne leki. Na podstawie tych informacji oraz stanu zdrowia pacjenta lekarz dobiera odpowiednie leczenie.

Najczęściej wykorzystywane leki to: interferon, rybawiryna i leki o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym. Podczas leczenia chory powinien być obserwowany w kierunku tolerancji terapii (badania krwi: liczba płytek krwi, białych i czerwonych krwinek, stężenie hemoglobiny, aktywność enzymów wątrobowych, stężenie TSH, parametry czynności nerek).

Rokowanie i powikłania przewlekłego WZW C

Rokowanie

U 99 proc. chorych, u których uzyskano nieoznaczalne wartości RNA w surowicy, nie dochodzi do nawrotów choroby, chyba, że dojdzie do ponownego zakażenia HCV. U 30% pacjentów z wyrównaną marskością w przebiegu WZW C dochodzi do rozwoju niewydolności wątroby w ciągu 10 lat. Jej pojawienie się jest wskazaniem do przeszczepienia narządu.

Chorzy na PZW C nie mają przeciwwskazań do pracy zawodowej, z wyjątkiem pracy związanej z dużym wysiłkiem fizycznym, mogą również amatorsko uprawić sport.

Powikłania

Najpoważniejszym powikłaniem PZW C jest marskość oraz rak wątroby. Marskość rozwija się w ciągu 20-25 lat u 5-20 proc. chorych, a czynnikami ryzyka są:

• zakażenie w wieku powyżej 40. roku życia,
• nadwaga i otyłość,
• tłuszczenie wątroby,
• palenie papierosów,
• płeć męska,
• spożywanie alkoholu,
• zakażenie genotypem 3 wirusa HCV,
• cukrzyca,
• towarzyszące zakażenia HBV lub HIV,
• zakażenie związane z transfuzją krwi, czyli duża ilość zakażającego wirusa.

Rak wątroby rozwija się u 3-5 proc. chorych bez marskości w ciągu 20 lat, a u chorych z marskością ryzyko jest wyższe.

Inne powikłania PZW C to choroby autoimmunologiczne – kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie tarczycy, układowe zapalenie naczyń, niedokrwistość, liszaj płaski, porfiria skórna, zapalenie ślinianek. Przewlekłe zakażenie HCV sprzyja także powstawaniu chłoniaków, czyli nowotworów tkanki chłonnej).

Zapobieganie przewlekłemu WZW C

Podstawą profilaktyki zakażenia HCV jest rygorystyczne przestrzeganie zasad zapobiegania zakażeniom w placówkach systemu ochrony zdrowia oraz w innych miejscach, gdzie może dochodzić do naruszenia ciągłości skóry (np. salony tatuażu czy gabinety kosmetyczne).

Zasady te to m.in. stosowanie jednorazowego sprzętu lub odpowiednie sterylizowanie sprzętu wielokrotnego użytku i prawidłowe zabezpieczanie materiałów skażonych krwią lub płynami ustrojowymi.

Nie ma szczepionki przeciw wirusowi HCV.

Zalecane postępowanie w przypadku przewlekłego WZW C

Jeżeli zachorowałeś na PZW C

• Naucz swoich bliskich ostrożności w kontakcie z przedmiotami twojego osobistego użytku, które mogą być skażone krwią, np. szczoteczką do zębów czy maszynką do golenia. Sam również zadbaj o to, żeby nie mieli oni kontaktu z takimi przedmiotami – dzięki temu zmniejszysz ryzyko zakażenia swoich najbliższych.
• Przestrzegaj zaleceń lekarza, szczególnie w odniesieniu do diety – zmniejszysz ryzyko wystąpienia powikłań.
• Zaszczep się przeciwko WZW A i WZW B.
• Podczas kontaktów seksualnych używaj prezerwatyw – dzięki temu zmniejszysz ryzyko zakażenia partnera.
• Unikaj picia alkoholu.
• W trakcie choroby unikaj przyjmowania leków bez recepty, ziół, suplementów diety oraz leków wywołujących cholestazę (np. paracetamol, kwas acetylosalicylowy, amoksycylina z kwasem klawulanowym, metyldopa, diklofenak) bez zalecenia lekarskiego.

Jeżeli chcesz uniknąć zakażenia

• Zabiegi kosmetyczne czy tatuaże wykonuj tylko w sprawdzonych miejscach, które dbają o odpowiednią sterylizację sprzętu.
• Jeżeli używasz igieł i strzykawek, np. do podawania leków, to dbaj o to, żeby był to sprzęt jednorazowego użytku i nigdy nie używaj go ponownie.
• Jeżeli pracujesz w placówce ochrony zdrowia lub miejscu, gdzie dochodzi do przerwania ciągłości skóry, to zachowuj ostrożność i bezwzględnie przestrzegaj procedur ochrony przed zakażeniami:
  • Zakładaj rękawiczki do każdej czynności, podczas której może dojść do kontaktu z krwią, wydzielinami pacjenta lub innym materiałem zakaźnym.
  • Zmieniaj rękawiczki za każdym razem, gdy pracujesz z kolejnym pacjentem – nie tylko w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia siebie, ale także zmniejszenia ryzyka zakażenia innych pacjentów.
  • Po użyciu igły nie nakładaj na nią ponownie osłonki!
  • Zużyte ostre narzędzia wyrzucaj do odpowiednich pojemników natychmiast po użyciu.
  • Po kontakcie z krwią lub innym materiałem zakaźnym rękawiczki traktuj jako skażone i natychmiast wyrzuć do odpowiedniego pojemnika. Unikaj dotykania nimi innych przedmiotów – klamek, długopisów itp.
• Jeżeli nie masz stałego partnera/partnerki lub nie jesteś pewien czy twój partner/partnerka nie jest zakażony to podczas stosunków seksualnych zawsze używaj prezerwatyw.

Dowiedz się więcej

Wiedza studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C

http://www.pielegniarstwo.ump.edu.pl/uploads/2016/2/201_2_60_2016.pdf

Wirusowe zapalenie wątroby typu C w Polsce w 2014 roku

https://www.researchgate.net/profile/Malgorzata_Stepien2/publication/Hepatitis-C-in-Poland-in-2014.pdf

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – nowe metody leczenia i zapobiegania

http://www.phmd.pl/api/files/view/116381.pdf2