Test na HIV

Test na HIV pozwala na wykrycie przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi. Co drugi Polak zakażony wirusem o tym nie wie. Tymczasem najlepsze efekty leczenia uzyskuje się u tych, którzy poddali się terapii wkrótce po zarażeniu. Dlatego warto zrobić badania. Test robi się z niewielkiej próbki krwi. Wynik jest dostępny w dobę.

1. Co to jest HIV?
2. Jak można się zarazić?
3. Kiedy wykonać test ?
4. Wynik
5. Test z partnerem lub partnerką
6. Badanie w ciąży

Co to jest wirus HIV?

HIV, czyli wirus nabytego niedoboru odporności, niszczy układ odpornościowy, który po pewnym czasie przestaje zupełnie chronić organizm przed chorobami.

Zakażenie nie daje charakterystycznych objawów. Jeśli nie zrobi się testu diagnostycznego, można nawet przez 10-12 lat nie wiedzieć o zachorowaniu. Tymczasem osoba, która nie wie i się nie leczy, może zachorować na AIDS, a także zakażać innych.

Ile osób choruje na HIV?

Najnowsze dane epidemiologiczne są niepokojące.  Na całym świecie żyje ponad 38 milionów osób zakażonych wirusem HIV. W 2021 roku odnotowano 1,5 miliona nowych zakażeń oraz 650 tysięcy zgonów z powodu chorób związanych z HIV. 

ONZ alarmuje, że obecnie to Europa stoi przed największym wyzwaniem, jakim jest wzrost liczby nowych przypadków. W ciągu ostatnich 30. lat w Europie zdiagnozowano zakażenie wirusem HIV u ponad 2,2 miliona osób.

W Polsce szacuje się, że zakażonych HIV jest około 28 tysięcy, ale prawie połowa z nich nadal nie zdaje sobie z tego sprawy i nieświadomie może zakażać innych. I chociaż medycyna radzi sobie dobrze z diagnostyką i leczeniem, większość osób nie wykonuje testów i żyje nieświadomie z HIV przez wiele lat, podejmując ryzykowne zachowania zakażają kolejne osoby.

Jak można się zarazić HIV?

Wirus należy do chorób przenoszonych drogą płciową. Przenosi się z człowieka na człowieka najczęściej:

• podczas kontaktów seksualnych,
• drogą krwi (kontakt z krwią).

Ryzyko zarażenia znacznie zmniejsza prezerwatywa, jeśli:

• jest prawidłowo przechowywana,
• nie minęła data ważności,
• została właściwie założona,
• pozostała od początku do końca stosunku na swoim miejscu,
• nie pękła,
• nie zsunęła się.

Wirus może wnikać do organizmu poprzez zakażoną krew, gdy dostanie się ona na uszkodzoną skórę, błonę śluzową np. do oka, nosa, jamy ustnej, na narządy płciowe.

Zarazić się można też, gdy krew zostanie wprowadzona do organizmu podczas używania wspólnych igieł i strzykawek, np. do podawania środków odurzających.

Przyszła matka może też zarazić swoje dziecko podczas ciąży, porodu, a także po porodzie w wyniku karmienia piersią.

Kiedy nie zarazimy się HIV?

Ryzyka nie stanowi natomiast mieszkanie pod jednym dachem z osobą z HIV.

Nie zarazimy się w zwykłych, codziennych kontaktach:

• poprzez podanie ręki,
• podczas nauki,
• podczas pracy,
• korzystając z tych samych naczyń, sztućców i urządzeń sanitarnych,
• przez kontakt ze śliną, potem i łzami,
• również owady nie przenoszą tego wirusa.

Kiedy wykonać test na HIV?

Badanie na HIV powinno wykonać się najwcześniej po 2 tygodniach od momentu ryzykownej sytuacji. Jest nią kontakt seksualny, również oralny, z osobą, która nie wykonała testu w kierunku przeciwciał HIV i nie wie, czy jest nosicielem, czy nie. Zwłaszcza jeżeli odbył się on bez prezerwatywy lub uległa ona uszkodzeniu.

Wykonanie testu zaleca się też tym, którzy przebyli chorobę przenoszoną drogą płciową. Ryzykownym zachowaniem jest także używanie strzykawek i igieł do przyjmowania substancji psychoaktywnych, z których korzystały inne osoby.

Test powinno się zrobić, jeśli straciło się kontrolę nad swoim zachowaniem np. pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków zmieniających świadomość. Niebezpieczne może być też zrobienie sobie tatuażu lub piercingu, czyli przekłucie uszu, pępka, nosa, języka, warg przy użyciu niesterylnego sprzętu.

Wykonanie testu trwa do kilkunastu sekund.

• Przygotowanie do testu  - przeczytaj, co trzeba wiedzieć, zanim pójdziesz na badanie

Jak wybrać studio tatuażu?

Wybierając studio tatuażu trzeba sprawdzić czy używane igły są jednorazowe i co ważne otwierane dopiero przy kliencie. Należy zwrócić uwagę czy pakiet nie był otwierany wcześniej i czy zawiera wewnątrz oznaczenia świadczące o tym, że proces sterylizacji przebiegł prawidłowo.

Poza tym igły, rękawiczki, a także ręczniki papierowe muszą być zutylizowane w specjalnych pojemnikach. Salon powinien być czysty i przestrzegać zasad mających na celu dążenie do sterylności pomieszczenia.

Wskazaniem do wykonania testu jest również kontakt z cudzą krwią, która znalazła się na uszkodzonej skórze lub błonach śluzowych.

Kiedy należy zrobić test na HIV?

Masz wątpliwości? Zrób test. Wczesne wykrycie wirusa nie pozostaje bez wpływu na wyniki leczenia. Dziś medycyna coraz lepiej radzi sobie z wirusem. Dzięki regularnie przyjmowanym lekom osoby z HIV żyją podobnie długo, jak ludzie niezakażeni. Mogą też prowadzić podobny tryb życia, mieć dzieci, pracować.

Osoba, która wie, że jest nosicielem, ma szansę uchronić się przed rozwinięciem pełnoobjawowego AIDS. Wszystkie najnowocześniejsze terapie są już w Polsce dostępne. Trzeba jednak pamiętać, że najlepsze efekty leczenia uzyskuje się u pacjentów, którzy zaczęli je wkrótce po zakażeniu. Chodzi bowiem o to, aby szybko ograniczyć namnażanie wirusa i uszkodzenia układu immunologicznego. 

Wynik testu na HIV

Test można wykonać w większości laboratoriów diagnostycznych. W żadnym z krajów rozwiniętych nie można testu kupić w aptece i zrobić go sobie w domu. Test polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi. Nie trzeba być przed tym na czczo. Wynik jest dostępny w ciągu doby.

Negatywny wynik

Aby ujemny wynik badania był wiarygodny, test powinien zostać wykonany po upływie 6 tyg. od potencjalnego narażenia (w zależności od sytuacji klinicznej i zastosowanego testu).

Wynik ujemny:

• Jeżeli minęło przynajmniej 6 tyg. od potencjalnego ryzykownego zachowania, pacjent nie wymaga dalszej diagnostyki w kierunku HIV.
• Jeżeli nie minęło 6 tyg. od ryzykownego zachowania, istnieje ryzyko fałszywie ujemnego wyniku i konieczne jest powtórzenie badania w kierunku HIV

Dodatni wynik testu

Jeśli pierwszy test przesiewowy dał wynik dodatni, wykonuje się ponownie test IV generacji. Potwierdzenie obecności wirusa jest wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Test potwierdzenia

Jeśli wynik drugiego badania jest dodatni, należy wykonać test potwierdzenia, jednocześnie należy poinformować o zakażeniu partnera/partnerów seksualnych. Rejestracja nie wymaga skierowania. Lista placówek znajduje się na stronie internetowej aids.gov.pl.

Niezbędnym elementem badania na obecność wirusa jest konsultacja lekarska na której pacjent zostanie poinformowany o tym jak interpretować wynik testu i jakie czynności należy podjąć po jego odebraniu. Niezależnie od tego jaki wynik się otrzyma. 

Wynik możesz odebrać osobiście. Masz też możliwość dostępu do wyniku online (uprzednio upewnij się w recepcji danego punktu testowania, że dostałeś wygenerowanie hasło dostępowe). Pamiętaj, że masz gwarancję pełnej poufności.

Nie udziela się informacji telefonicznie.

• Przeczytaj także: PEP - wszystko, co musisz wiedzieć o profilaktyce poekspozycyjnej HIV

Test na HIV z partnerem lub partnerką

W Polsce do większości przypadków HIV dochodzi w wyniku ryzykownych zachowań seksualnych i stosowania dożylnego narkotyków. U 25 proc. zdiagnozowanych pacjentów droga zarażenia pozostaje nieznana.

Wchodząc w nowy związek warto razem z partnerem wykonać badanie, nawet jeśli zna się tę osobę bardzo dobrze. Obecnie zakażenie najczęściej przenosi się drogą kontaktów heteroseksualnych.

Zdarzają się też przypadki zachorowania wśród osób starszych, ponownie podejmujących aktywność seksualną. Brak stosowania zabezpieczeń w grupie takich osób, wynikający z przekonania, że nie muszą oni zapobiegać niechcianej ciąży, powoduje ryzykowne zachowania. Dlatego powstają już kampanie edukacyjne skierowane do najstarszej grupy, w których dorosły syn edukuje ojca wyjeżdżającego do sanatorium.

Dlatego dziś nie mówimy już, jak niegdyś, o „grupach ryzyka”, ale o „zachowaniach ryzykownych”.

Ryzykowne zachowania

• stosunki seksualne odbyte bez odpowiedniego zabezpieczenia,
• wykonywanie tatuażu i kolczykowania (piercing),
• przyjmowanie substancji psychoaktywnych w postaci iniekcji (zastrzyków),
• utarta świadomości na skutek spożycia alkoholu bądź zażywania narkotyków,
• przygodne kontakty seksualne.

Test na HIV w ciąży

Jeśli przyszli rodzice wiedzieliby, że są nosicielami wirusa, mogliby uchronić przed nim dziecko. Od kilku lat obowiązują przepisy, zgodnie z którymi lekarz ginekolog ma obowiązek zaproponować pacjentce spodziewającej się potomstwa dwukrotne badanie w kierunku HIV.

Wykrycie wirusa wcześnie w ciąży umożliwia takie jej prowadzenie, aby maksymalnie zwiększyć szansę na to by dziecko urodziło się zdrowe. Ryzyko przeniesienia wirusa na dziecko, gdy matka nie jest świadoma nosicielstwa, wynosi około 30 proc., a gdy wie o tym i ciąża jest prowadzona zgodnie z wytycznymi, a kobieta stosuje się ściśle do zaleceń lekarza, tylko 1 proc. Leki antyretrowirusowe ograniczają bowiem ryzyko zakażenia do minimum. 

Podczas ciąży kobieta z HIV przyjmuje leki zmniejszające ilość wirusa we krwi i dzięki temu chroni dziecko. Leczenie powinno być rozpoczęte nie później niż na początku drugiego trymestru ciąży i kontynuowane po porodzie. Ryzyko przeniesienia wirusa podczas karmienia piersią wynosi około 1 proc. gdy trwa krócej niż 6 miesięcy, jeśli trwa dłużej gwałtownie wzrasta – nawet do 50 proc.

Sprawdź listę placówek, w których możesz zrobić badanie, w Warszawie, Katowicach, Gdańsku, Krakowie i Wrocławiu.

Autor: Halina Pilonis

Konsultacja merytoryczna: Aleksandra Woźniak Specjalista ds. Informacji Medycznej Medicover

Inne choroby przenoszone drogą płciową: kiła, chlamydioza, rzeżączka.

Źródło: Nadzór nad HIV/AIDS w Europie 2021 (dane z 2020 r.) (europa.eu)