Niewłaściwa gospodarka lipidowa (tłuszczowa) to jedna z istotnych przyczyn podwyższonego ryzyka sercowo-naczyniowego. Dlatego lipidogram (profil lipidowy) jest jednym z podstawowych badań profilaktycznych. Sprawdza, na jakim poziomie jest cholesterol całkowity, cholesterol HDL, LDL oraz triglicerydy. Lipidogram umożliwia diagnostykę m.in. hipercholesterolemii (hiperlipidemii), czyli przewlekłego stanu zaburzeń gospodarki lipidowej organizmu, która prowadzi np. do choroby niedokrwiennej serca.

Kiedy warto zrobić badanie lipidogramu?

Spis treści:

  1. Co to jest lipidogram?
  2. Kto powinien wykonać lipidogram?
  3. Przygotowanie do badania lipidogramu
  4. Lipidogram normy

Co to jest lipidogram?

Lipidogram to badanie wykonywane na podstawie próbki krwi pozwalające na ocenę następujących parametrów: cholesterolu całkowitego (TC), frakcji lipoprotein wysokiej gęstości (HDL), frakcji lipoprotein niskiej gęstości (LDL) oraz triglicerydów. Standardowo oznaczane są TC, HDL i triglicerydy, a stężenie LDL jest obliczane za pomocą wzoru.

Profil lipidowy a zdrowie

Dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu bardzo ważne jest, aby wszystkie elementy gospodarki lipidowej pozostawały w normie, a nieprawidłowości w zakresie któregokolwiek parametru mogą poważnie odbić się na zdrowiu pacjenta.

Lipidy pełnią bardzo ważne funkcje. Są zarówno materiałem budulcowym, jak i energetycznym. Np. cholesterol to składnik błon komórkowych, otoczki mielinowej w tkance nerwowej, prekursor m.in. hormonów steroidowych i kwasów żółciowych, a także niektórych witamin. Dlatego też lipidy są niezbędne w diecie każdego człowieka, jednak ważna jest zarówno ilość, jak i jakość dostarczanych z pożywieniem tłuszczów.

Poziom cholesterolu a dieta

Dieta powinna być też dopasowana do indywidualnej sytuacji danej osoby, inne jest zapotrzebowanie na tłuszcze w okresie dojrzewania, a inne u osoby starszej, ponieważ wraz z wiekiem zapotrzebowanie na tłuszcze się zmniejsza. Zaleca się całkowitą eliminację produktów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe typu trans, zastępowanie pokarmów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe (np. tłuste lub przetworzone mięso, słodycze, śmietana, masło i pełnotłuste sery) owocami, warzywami, roślinami strączkowymi, orzechami, pełnoziarnistymi produktami zbożowymi i rybami (zwłaszcza tłustymi) oraz jednonienasyconymi (np. oliwa z oliwek) i wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi (nietropikalne oleje roślinne). Należy zadbać o regularną aktywność fizyczną, unikać palenia papierosów i biernego narażenia na dym tytoniowy.

Poziom cholesterolu wpływ na zdrowie

Mimo niekwestionowanej roli lipidów w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, od dawana już wiadomo, że osoby z wysokim stężeniem całkowitego cholesterolu są bardziej narażone na choroby serca.

Różne frakcje cholesterolu („dobra” i „zła”) odgrywają określoną rolę. Wysokie stężenie cholesterolu całkowitego, „złego” cholesterolu LDL lub niskie „dobrego” cholesterolu HDL mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia wielu chorób (np. choroby układu krążenia, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu).

Cholesterol LDL znaczenie

Cholesterol LDL, frakcja lipoprotein charakteryzujących się niską gęstością, jest przez pacjentów kojarzony ze „złym” cholesterolem. Gdy jego stężenie jest zbyt wysokie, wówczas cholesterol LDL odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych. Z biegiem czasu może prowadzić to do powstania blaszek miażdżycowych. Z kolei w zwężonych naczyniach krwionośnych mogą powstać skrzepy krwi, powodujące zawały serca i udary mózgu.

Rola cholesterolu HDL

Cholesterol HDL, frakcja lipoprotein o wysokiej gęstości, potocznie zwany jest „dobrym” cholesterolem, gdyż blokuje odkładanie cholesterolu w naczyniach krwionośnych. Mechanizm ten pozwala wspomagać prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia w organizmie.

Triglicerydy

Ostatnim elementem lipidogramu jest oznaczenie stężenia triglicerydów. Są składnikiem tkanki tłuszczowej i stanowią źródło energii. Te specyficzne lipidy, które powinny pozostać pod kontrolą. Ich zbyt wysokie stężenie prowadzi nie tylko do rozwoju chorób serca, cukrzycy, lecz może także wywołać ostre zapalenie trzustki.

Kto powinien wykonać lipidogram?

W praktyce diagnostycznej oznaczenie profilu lipidowego wykorzystywane jest w diagnostyce m.in. miażdżycy, choroby wieńcowej.

Badanie powinny wykonać przede wszystkim:

  • osoby, które mają nadwagę, są otyłe, mało aktywne fizycznie,
  • osoby, które palą papierosy,
  • osoby, które mają przypadki chorób układu krążenia w rodzinie,
  • osoby, które mają wysokie ryzyko chorób układu krążenia, np. chorzy na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, osoby z przewlekłą chorobą nerek, przewlekłą chorobą zapalną (np. reumatoidalnym zapaleniem stawów).
  • obciążeni skłonnością genetyczną do podwyższonego cholesterolu.

Wykonanie lipidogramu zaleca się wszystkim mężczyznom w wieku > 40 lat i kobietom w wieku > 50 lat lub po menopauzie, zwłaszcza w przypadku obecności innych czynników ryzyka. Zaleca się również jednorazową ocenę lipidogramu w wieku 17-21 lat w celu wczesnego wykrycia rodzinnych zaburzeń gospodarki lipidowej (dyslipidemii). Przy prawidłowym lipidogramie wskazane jest powtarzanie badania nie rzadziej niż co 3-5 lat.

Przygotowanie do badania lipidogramu

Zwykle, lipidogram należy wykonać w godzinach porannych. Czas pobrania krwi wynosi kilkanaście sekund. Lipidogram wykonywany jest na podstawie próbki krwi żylnej. Należy pamiętać, że do wykonania badania trzeba się odpowiednio przygotować. Już 2-3 dni przed badaniem należy zrezygnować ze spożywania alkoholu, a 12 godzin przed pobraniem krwi zrezygnować także z picia kawy i herbaty. Optymalnie warto wyeliminować również stres.

Czy lipidogram musi być na czczo?

Sposób przygotowania do badania zależy od sytuacji klinicznej pacjenta.

Pacjent musi być na czczo, jeżeli:

Pacjent nie musi być na czczo, gdy:
  • badanie wykonywane jest w celu monitorowania leczenia zaburzeń gospodarki lipidowej,
  • mają zostać wykonane inne dodatkowe
    badania, które wymagają pobrania krwi na czczo (np. glukoza, biochemia krwi, stężenie leku itp.)
  • lipidogram oznaczany jest w celach profilaktycznych,
  • badanie wykonywane jest u dzieci lub osób w wieku podeszłym,
  • badanie przeprowadzane jest u osób chorych na cukrzycę,
  • badanie wykonywane jest u pacjentów stale przyjmujących leki*.

*Należy skonsultować z lekarzem, które leki należy odstawić przed badaniem. 

W dniu badania, rano dopuszcza się możliwość wypicia wody niegazowanej, jednak nie więcej niż jedną szklankę.

Po przyjściu do laboratorium należy przez 10-15 minut pozostawać w spoczynku, w pozycji siedzącej, zanim krew zostanie pobrana. Jest to bardzo ważne, ponieważ nawet pozornie niewielki wysiłek fizyczny może wpływać na rzetelność uzyskanego wyniku.

Lipidogram normy

Ocenę wyników lipidogramu powinien przeprowadzać lekarz, gdyż ważne są nie tylko uzyskane wartości poszczególnych wyników, ale także wzajemny stosunek poszczególnych parametrów względem siebie oraz innych czynników, jak np. płeć.

Zwykle przyjmuje się, że

  • stężenie cholesterolu całkowitego powinno wynosić mniej niż 190 mg/dl,
  • stężenie cholesterolu LDL poniżej 115 mg/dl dla niskiego ryzyka sercowo-naczyniowego,
  • stężenie cholesterolu LDL poniżej 100 mg/dl  dla umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego,
  • stężenie cholesterolu LDL mniej niż 70 mg/dl dla wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego,
  • stężenie cholesterolu LDL poniżej 55 dla bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego.
  • prawidłowe stężenie trójglicerydów – to mniej niż 150 mg/dl.

Poziom cholesterolu HDL określany jest przez minimalny pułap, w zależności od płci:

  • U kobiet stężenie cholesterolu HDL nie powinno być niższe niż 45 mg/dl,
  • natomiast u mężczyzn stężenie cholesterolu HDL powinno osiągnąć co najmniej 40 mg/dl.

Sprawdź inne badania na cholesterol, ceny i normy 

Cholesterol całkowityCholesterol LDLCholesterol HDLNormy cholesterolu HDLCeny badań na cholesterol