Zaburzenia odżywiania i karmienia u niemowląt i dzieci

Zaburzenia odżywiania i karmienia u dzieci i niemowląt

Zaburzenia odżywiania i karmienia to utrzymujący się stan przyjmowania pokarmów w różnym stopniu odbiegający od normy, który wpływa negatywnie na zdrowie i funkcjonowanie psychospołeczne dziecka. Jest najczęściej związany z czynnikami psychologicznymi. Trudności w karmieniu i odżywianiu dziecka mogą powodować pogorszenie jego fizycznych aspektów zdrowotnych, zahamowanie rozwoju oraz obniżenie funkcji poznawczych i psychospołecznych. Niestety mogą pozostawać niezdiagnozowane przez lata

Zgodnie z klasyfikacją ICD-11 (aktualną Międzynarodową Klasyfikacją Chorób): „zaburzenia karmienia i odżywiania to nieprawidłowe zachowania karmienia i odżywiania, które nie mogą być wyjaśnione przez inne problemy zdrowotne i nie są zgodne z normami kulturowymi, ani adekwatne do poziomu rozwoju”.

Zaburzenia odżywiania a zaburzenia karmienia różnica

Zaburzenia karmienia stanowią zaburzenia behawioralne, w których nie występuje niepokój związany z masa ciała i sylwetką (np. PICA lub ruminacje). Zaburzenia karmienia dotyczą niemowląt i małych dzieci, które w różnym stopniu odmawiają przyjmowania pokarmu. Mogą być związane zarówno z niemożnością przyjęcia pokarmu drogą doustną jak i z nieprawidłowymi zachowaniami związanymi z karmieniem. Natomiast zaburzenia odżywiania dotyczą nieprawidłowych zachowań żywieniowych, których cechą charakterystyczną jest towarzyszące nadmierne zaabsorbowanie jedzeniem oraz niepokój związany z masa i budową ciała.

Zaburzenia odżywiania u dzieci klasyfikacja

Specyfika zaburzeń odżywienia jest nieco odmienna w zależności od grupy wiekowej. U niemowląt i młodszych dzieci częstsze są zaburzenia karmienia tj.: PICA  (łaknienie spaczone), ruminacje (rumination-regurgitation disorder; ponowne przełykanie pokarmu związane z cofaniem się pokarmu do jamy ustnej) oraz unikanie wybranych pokarmów bądź restrykcje żywieniowe (np. neofobia). U dzieci starszych częściej spotyka się zaburzenia odżywiania tj.: jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa) i zespół przejadania się (binge eating disorder).

Zaburzenia odżywiania są obecnie diagnozowane na podstawie kryteriów Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, edycja piata). Problemy i trudności, jakie dziecko przejawia podczas karmienia i/lub spożywania posiłków różnią się w zależności od zaburzenia.  

Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa - anoreksja)

Anoreksja została opisana szczegółowo w artykule: Anoreksja (jadłlowstręt psychiczny) - objawy, przyczyny i leczenie.

Zespół przejadania się (binge eating disorder) 

Zespół przejadania się może być podejrzewany u dzieci z dużym brakiem satysfakcji z własnej masy ciała, z dużymi wahaniami masy ciała i objawami depresyjnymi. Zgodnie z kryteriami DSM-V zespół przejadania się charakteryzują epizody przejadania się, zdefiniowane jako spożywanie sporych ilość jedzenia w ukryciu w określonym odcinku czasowym (ilości wyższej niż większość osób byłaby w stanie zjeść w określonym czasie w podobnej sytuacji). Epizody wiążą się z brakiem poczucia kontroli i opisują je przynajmniej 3 z następujących cech: spożywanie pokarmu zachodzi szybciej niż normalnie; do momentu nieprzyjemnego uczucia pełności; mimo braku odczuwania głodu; w samotności (z powodu zawstydzenia związanego z ilością konsumowanego jedzenia). Dodatkowo epizody wiążą się z poczuciem obrzydzenia względem samego siebie i poczucia winy po przejadaniu się.

Epizody przejadania się występują średnio raz w tygodniu w okresie 3 miesięcy (ale mogą pojawiać się nawet kilka razy w tygodniu). Cechuje je brak kontroli – chory nie może przestać jeść. Powoduje to u chorego nieprzyjemne poczucia winy. Natomiast w przeciwieństwie do żarłoczności psychicznej po epizodzie raczej nie występują wywoływane przez chorego wymioty. Pierwszą linię leczenia stanowi terapia poznawczo-behawioralna, które umożliwia uzyskanie długotrwałego efektu leczenia.

Zaburzenia karmienia (avoidant/restrictive food intake disorder; zaburzenia odżywiania w niemowlęctwie i dzieciństwie lub trudności w karmieniu przebiegające z restrykcyjnym ich przyjmowaniem)

Zróżnicowana grupa zaburzeń o wielu przyczynach. Stanowią nieprawidłowe zachowania związane z karmieniem i żywieniem, które prowadzą do spożywania niewystarczającej ilości pokarmu, co w konsekwencji prowadzi do problemów z realizacją zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze dziecka. Zgodnie z DSM-V zostały zdefiniowane jako zaburzenia karmienia lub odżywiania, które spełniają przynajmniej jedno z wymienionych kryteriów:

• istotna utrata masy ciała lub brak prawidłowego przyrostu masy ciała,
• niedobór witamin i składników mineralnych,
• konieczność stosowania żywienia enteralnego (dożołądkowego lub dojelitowego, np. z zastosowaniem sondy nosowo-żołądkowej) i/lub suplementów,\z współistniejącymi istotnymi zaburzeniami psychospołecznymi.

Nie mają one związku z jadłowstrętem i żarłocznością psychiczną, nieprawidłowym postrzeganiem sylwetki i masy ciała, ani chorobą współistniejącą, przyjmowanymi lekami czy chorobą psychiczną. Również nie wynikają z przyjętych norm kulturowych lub ograniczonej dostępności pożywienia. Mogą objawiać się brakiem zainteresowaniem jedzeniem, nadwrażliwością na konsystencję pokarmu, strachem przed jedzeniem.

Najczęściej postępowanie diagnostyczne rozpoczyna się u niemowląt i dzieci, u których zaobserwowano nieprawidłowe przyrosty masy ciała i wzrostu (spadek lub brak przyrostu), w przypadku odnotowania niedoborów pokarmowych (konieczności przyjmowania suplementów), lub gdy zaburzenia znacząco wpływają na funkcjonowanie psychospołeczne dziecka. Te zaburzenia karmienia mogą prowadzić w przyszłości do rozwoju jadłowstrętu psychicznego, przy czym wtedy pojawia się nieobecne wcześniej nadmierne skupienie na własnym wyglądzie i sylwetce. Chociaż w obu przypadkach czas okołoposiłkowy jest związany ze stresem i lękiem.

Leczenie głównie opiera się na: leczeniu zindywidualizowanym opartym na głównych trudnościach z karmieniem i odżywianiem dziecka oraz czynnikach etiologicznych. Terapia poznawczo-behawioralna lub rodzinna również może być wykorzystana podczas leczenia. W niektórych przypadkach konieczne może być leczenie żywieniowe z wykorzystaniem sondy nosowo-żołądkowej.

PICA (łaknienie spaczone) 

Zgodnie z kryteriami DSM-V do zdiagnozowania tego zaburzenia konieczne jest regularne lub powtarzające się spożywanie substancji nie będących pokarmem i bez wartości odżywczej (np. kredy, gumy, farby, papieru itd.) przez co najmniej 1 miesiąc. Takie zachowanie nie jest adekwatne do poziomu rozwojowego dziecka, które jest w stanie ocenić, które produkty są jadalne, a które niejadalne. Zaburzenie to może pojawić się w przebiegu innych chorób na tle psychicznym, wtedy wymaga pogłębionej oceny klinicznej. PICA może przyczyniać się do niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza. W zależności od specyfiki połykanej substancji może prowadzić do różnych zaburzeń funkcji i/lub uszkodzeń ciała.

Ruminacje (rumination-regurgitation disorder; przełykanie pokarmu cofającego się z do jamy ustnej)

Zaburzenie stanowi intencjonalne i powtarzające się (przynajmniej kilka razy w tygodniu) połykanie przez dziecko pokarmu cofającego się do jamy ustnej. Zgodnie z kryteriami DSM-V ruminacje oznaczają powtarzające się regurgitacje - czyli cofanie się pokarmu, który może być ponownie połknięty, przeżuty lub wypluty, ale nie powoduje wymiotów - które trwają co najmniej 1 miesiąc.  

Regurgitacje nie są związane ze stanem chorobowym (np. refluksem żołądkowo-przełykowym), nie są związane z innymi zaburzeniami odżywiania (np. żarłocznością psychiczną, trudnościami w karmieniu przebiegającymi z restrykcyjnym ich przyjmowaniem). Podobnie jak w przypadku PICA, jeżeli regurgitacje pojawiają się w przebiegu innych chorób psychicznych wymagają pogłębionej oceny klinicznej. Zaburzenie to powinno być diagnozowane dopiero u dzieci które osiągnęły przynajmniej 2. rok życia.

Zaburzenia odżywiania i karmienia wśród niemowląt i dzieci epidemiologia

Problemy z jedzeniem mogą dotyczyć aż 35 proc. maluszków i wzmagać niepokój rodziców. Przy czym mimo wysokiego odsetka zgłaszanych problemów z karmieniem, zaburzenia karmienia zgodnie z przyjętymi kryteriami są diagnozowane u najwyżej 1-5 proc. dzieci <3 roku życia.

Na podstawie danych z populacji amerykańskiej szacuje się, że najczęściej występującym zaburzeniem są trudności w karmieniu polegające na restrykcyjnym przyjmowaniu  pokarmów (avoidant/restrictive food intake disorder; zaburzenia odżywiania w niemowlęctwie i dzieciństwie lub trudności w karmieniu przebiegające z restrykcyjnym ich przyjmowaniem). Jest to stosunkowo niedawno zdefiniowane zaburzenie, którego częstość występowania może sięgać nawet 23 proc.

Szacuje się, że zaburzenia odżywiania dotyczą nawet 13 proc. nastolatków, dotykają nawet 10-krotnie częściej dziewcząt niż chłopców. Zaburzenia odżywienia, tj. jadłowstręt i żarłoczność psychiczna raczej dotykają dzieci starsze (≥ 15 roku życia) i częściej dziewczęta.

Zaburzenia odżywiania i karmienia wśród niemowląt przyczyny

Trudności z karmieniem są związane z nieprawidłowym zachowaniem dziecka lub chorobą współistniejąca, ale mogą być także związane z współwystępowaniem i nakładaniem się tych dwóch czynników. Najczęstszą przyczyną trudności z karmieniem niemowląt i małych dzieci są tzw. zachowania trudne. Zachowania te mogą być konsekwencją: zachowań rodziców, którzy wzmacniają nieprawidłowe zachowania swoich dzieci; nieodpowiedniej porcji i konsystencji pokarmu (niedostosowanych do wieku i aktualnych umiejętności dziecka) i/lub zmiany sposobu karmienia (np. na etapie rozszerzania diety niemowląt).

Odżywianie dziecka – zasady

• Optymalnym modelem stylu karmienia jest styl reagujący na potrzeby dziecka. Nie powinno się nadmiernie ulegać zachciankom dziecka, choćby było najbardziej przekonywujące. Znalezienie tzw. złotego środka w opiece nad dietą dziecka jest trudne, ale zarówno nadmierna kontrola, jak i całkowite odpuszczenie nie stanowią dobrego rozwiązania. Można być pełnym emocjonalnego ciepła, ale jednocześnie stawiać odpowiednie wymagania względem diety i zachowań żywieniowych dziecka (promować spożywanie warzyw i owoców, równocześnie zniechęcając do sięgania po niezdrowe przekąski).

  Warto pamiętać o tym, że zgodnie z aktualnym schematem żywienia niemowląt Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2014):

  „Rodzic decyduje CO dziecko zje oraz KIEDY i JAK jedzenie będzie podane,
  dziecko decyduje CZY posiłek zje i ILE zje”.

• Ważne jest by umieć rozpoznać i reagować, kiedy dziecko jest głodne, a kiedy jest syte. Nie powinno się ulegać presji, często nawet bardziej doświadczonych krewnych, sugerujących, że maluch je za mało albo zbyt dużo – należy opierać się na monitorowaniu przyrostów masy i długości ciała dziecka za pomocą siatek centylowych, które pozwalają ocenić, czy dziecko je odpowiednią ilość pokarmu, czy może powinno się poświęcić temu aspektowi więcej uwagi.

• Pokarmy powinny być dostosowane do aktualnie wykształconych umiejętności dziecka –zależności, czy dziecko już gryzie, żuje, zsuwa pokarm z łyżeczki, i/lub je samodzielnie, konsystencja pokarmu powinna być odpowiednio dobrana.

• Średni czas karmienia zdrowego dziecka do 3 roku życia urodzonego o czasie wynosi 20-30 min, przy zachowaniu przerw między posiłkami wynoszących około 2-3 h (jednocześnie trzeba pamiętać, by słuchać swojego maluszka i reagować na jego potrzeby). Uregulowanie harmonogramu posiłku ułatwi dziecku nauczenie się prawidłowego rozpoznawania sygnałów głodu i sytości.

• Warto zadbać, by posiłek był przyjemnością zarówno dla dziecka, jak i rodzica – czasem spędzonym w miłej atmosferze, elementem umacniania więzi i nauki pasjonującego obcowania z jedzenia. Okres rozszerzania diety niemowląt jest czasem niezwykłym dla dziecka, które ma okazję poznać nowe pokarmy i nowe smaki – rodzice pełnią ogromną rolę w wykształceniu w dziecku zdrowych nawyków żywieniowych. Mimo wrodzonej preferencji smaku słodkiego i słonego, powtarzająca się wczesna ekspozycja na inne smaki i różnorodne pokarmy zwiększa ich akceptowalność. Niewątpliwie nie jest to proste, ale jest to ważna inwestycja w zdrowie swojego malucha.  Nie jest dziwne, że przy pierwszym spróbowaniu dziecko wykręci buźkę i odmówi dalszej współpracy – by zaakceptować nowy smak w swojej diecie dziecko potrzebuje spróbować go średnio nawet 8-10 razy, dlatego ważne jest,  by rodzic nie poddawał się przy pierwszej nieudanej próbie, ale kontynuował tak długo, jak wymaga tego akceptacja nowego smaku.

Inwestowanie w ukształtowanie u dzieci zdrowych nawyków żywieniowych jest jedną z najbardziej obiecujących strategii profilaktyki nadwagi i otyłości u dzieci poniżej 2. roku życia. Ciekawym innowacyjnym sposobem rozszerzania diety dziecka jest metoda BLW (Baby Led Weaning), dla której jak na razie nie wykazano wyższości nad standardowym sposobem rozszerzania diety niemowlęcia, dlatego wybór pozostaje w gestii rodziców/opiekunów.

Dużym ułatwieniem dla rodziców/opiekunów czuwających nad dietą dziecka w jego pierwszych 1000 dniach (do 36. miesiąca życia) są:

• schemat żywienia niemowląt: 1000dni.pl/0-6-miesiecy/schemat-zywienia-niemowlat-do-1-roku-zycia;
• i kalendarz żywienia: 1000dni.pl/kalendarz-zywienia,

które obrazują w sposób jasny i przystępny harmonogram i sposób podawania pokarmów dziecku. Więcej rzetelnych informacji na temat żywienia dziecka można znaleźć w poniższych darmowych poradnikach dostępnych online:

• Poradnik żywienia niemowląt: static-tysiac-dni-prod.s3.eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/guides/zywienia-niemowlat-137.pdf;
• Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia: static-tysiac-dni-prod.s3.eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/guides/zywienia-dziecka-136.pdf.

Należy zachować ostrożność, jeżeli maluszek ma zdiagnozowaną jakąś chorobę. Niektóre schorzenia – zwłaszcza choroby układu nerwowego i wady górnego odcinka przewodu pokarmowego - mogą sprzyjać wystąpieniu na którymś etapie trudności w karmieniu. Te grupy maluszków powinny być właściwie monitorowane również pod kątem żywienia. Jeżeli maluszek ma obniżony apetyt, unika pewnych pokarmów lub boi się jeść, powinno podjąć się odpowiednie postępowanie diagnostyczne.

Zaburzenia odżywiania w niemowlęctwie i dzieciństwie objawy

Poza wymienionymi już wcześniej - obniżonym apetytem, unikaniem wybranych pokarmów lub strachem przed przyjmowaniem pokarmów – w przebiegu zaburzeń odżywiania mogą pojawić się również:

- zaburzenia połykania,
- ból podczas próby połykania pokarmu,
- kaszel,
- objawy żołądkowo-jelitowe,
- zaburzenia wzrastania i rozwoju psychoruchowego

Są to tzw. objawy alarmowe.

W przypadku tła psychicznego pojawią się również tzw. zachowania alarmowe – m.in. nieprawidłowy styl karmienia rodzica (np. nadmiernie kontrolujący), ze strony dziecka wywoływanie odruchów wymiotnych czy unikanie jedzenia. Z uwagi na złożoność zaburzeń karmienia i odżywiania konieczne jest interdyscyplinarne wsparcie specjalistów, by spróbować objąć pomocą wszystkie aspekty choroby.

Zaburzenia odżywiania u dzieci diagnostyka

Dziecko może wejść w proces diagnostyczny dwiema drogami: dziecko może być zidentyfikowane jako znajdujące się w grupie ryzyka zaburzeń karmienia i odżywiania (w badaniu przesiewowym) lub rodzic może zgłosić się do lekarza pediatry z prośbą o pomoc, ponieważ ma trudności z kamienieniem malucha.

Zaburzenia odżywiają wymagają podejścia interdyscyplinarnego.

Zespół interdyscyplinarny, czyli zespół złożony z profesjonalistów różnych specjalizacji, jest rekomendowany w leczeniu zaburzeń odżywiania. Ze względu na złożony charakter tych zaburzeń wymagają one wsparcia i współpracy psychiatry, terapeuty rodzinnego, psychologa, lekarza pediatry/gastrologa, pielęgniarki, dietetyka, logopedy i innych specjalistów. W przypadku braku możliwości stworzenia takiego zespołu powinno się mieć możliwość konsultacji ze specjalistami. 

Podstawą postępowania diagnostycznego jest wywiad z dzieckiem i rodzicami oraz opinia doświadczonego klinicysty. Pomoc rodzica jest niezbędna, by pomóc dziecku. Stworzono specjalne narzędzia pomocnicze ułatwiające identyfikację i rozróżnienie zaburzeń odżywiania, m.in.:

• Ocena Zaburzeń Odżywiania (The Eating Disorders Examination, EDE) – uznawana za złoty standard, oceniająca symptomy do 28 dni przed. Jest przeznaczona dla nastolatków i dzieci do 9 roku życia (poszerzono ją też o wersja dla dzieci ≥ 7 roku życia);
• Kwestionariusze EDE-Q – szybsza i bardziej kompletna ocena, przeznaczona dla dzieci ≥ 12 roku życia.

Lekarz pediatra dokonuje badania przedmiotowego, jednocześnie dokonuje oceny rozwoju fizycznego i psychoruchowego dziecka. Wstępne badanie obejmuje pomiar masy i długości ciała (lub wzrostu) dziecka oraz obliczenie BMI, następnie lekarz pediatra lub dietetyk nanosi te wartości na siatki centylowe i analizuje je względem wartości referencyjnych. Dietetyk analizuje także dotychczasowy sposób karmienia i żywienia dziecka, w tym ocenia aktualny 3-dniowy jadłospis dziecka. Lekarz prowadzący może poszerzyć diagnostykę o konsultację logopedyczną i psychologiczną. Osoby z zaburzeniami odżywiania, których stan nie jest oceniony jako stabilny powinny być leczone w warunkach hospitalizacji.

Próba zwalczenia stygmatyzacji choroby

Ważnym aspektem edukacji dzieci z zaburzeniami odżywiania i ich rodziców/opiekunów jest próba zwalczenia stygmatyzacji choroby, która może stanowić poważny problem. Edukacja z uwzględnieniem podłoża biologicznego (wyjaśnienie mechanizmu choroby i roli czynników biologicznych) jest skuteczna metodą na zmniejszenie stygmatyzacji tej grupy chorób.

Monitorowanie wzrostu i rozwoju dziecka

Zaburzenia karmienia i odżywiania wymagają od dziecka i rodzica bycia konsekwentnym, ale również ścisłej współpracy zespołu leczącego, rodziców i dziecka. Przez cały czas trwania leczenia konieczne jest regularne monitorowanie zmian w zakresie masy i długości ciała (lub wzrostu) dziecka oraz BMI, a także okresowa ocena jakościowa i ilościowa aktualnego sposobu żywienia dziecka. W zależności od przyczyny i rodzaju zaburzeń odżywiania oceniane może być również bezpieczeństwo przyjmowania pokarmów droga doustną.

Zaburzenia odżywania i karmienia leczenie

Podstawowe założenia leczenia zaburzeń karmienia i odżywania w populacji pediatrycznej.

• Indywidualizacja – postępowanie terapeutyczne musi być dostosowane do każdego przypadku, m.in. w zależności od zdiagnozowanych trudności i przyczyn, wyjściowego stanu odżywienia;
• Możliwość przyjmowania pokarmów drogą doustną.
  Jeśli taka jest – można zastosować terapię behawioralną, żywieniową i logopedyczną.
  Jeśli nie – dziecko wymaga leczenia żywieniowego (np. drogą dożoładkową z pomocą sondy nosowo-żołądkowej);
• Unormowanie sposobu karmienia – regulacja liczby posiłków, odstępu między nimi, jak i ich czasu trwania z jednoczesnym zadbaniem o atmosferę podczas posiłku;
• Unormowanie diety dziecka – zwiększenie różnorodności spożywanych pokarmów z równoczesnym zadbaniem o realizację zapotrzebowania dziecka na energię i składniki odżywcze w trosce o jego optymalny wzrost i rozwój psychoruchowy;
• Terapia behawioralna i/lub terapia rodzinna;
• Ćwiczenia logopedyczne i fizjoterapeutyczne odpowiednio dobrane do istniejących problemów.

Zaburzenia odżywiania – plan posiłków

Zainicjowanie planu posiłków w diecie dziecka z zaburzeniami karmienia lub odżywiania:

• Celem nadrzędnym niezależnie od typu zaburzenia powinno być uregulowanie schematu posiłków i przekąsek w ciągu dnia (około 4-6 posiłków, włączając przekąski). Pozwala to na zmniejszenie ryzyka powrotu do nieprawidłowych nawyków omijania posiłków, zanikania sygnałów głodu lub epizodów przejadania się. Niezwykle istotne jest uświadamianie rodziców na temat prawidłowych oczekiwań względem odżywiania. Rodzice, opiekunowie i inni dostępni specjaliści powinni wspierać karmienie i przyjmowania pokarmów.
• W przypadku konieczności uwzględnienia specjalnych potrzeb żywieniowych warto skonsultować się z dietetykiem. Akceptacja różnorodności i ilości pokarmów przez dziecko wymaga czasu i wsparcia przez cały okres trwania terapii. Terapia powinna łączyć aspekty psychoterapii (np. indywidualna lub poznawczo-behawioralna) i zmiany nawyków żywieniowych.
• W zależności od stanu odżywienia w momencie diagnozy strategia dietetyczna zostaje odpowiednio dostosowana (zindywidualizowana). Dzieci niedożywione mają niższe zapotrzebowanie energetyczne (stan hipometaboliczny). Szczególnej uwagi wymaga leczenie dzieci ciężko niedożywionych, które powinno przebiegać pod okiem doświadczonego zespołu i zgodnie z aktualnymi wytycznymi.
• Dieta powinna zaspokajać potrzeby energetyczne i na składniki odżywcze rosnącego oraz rozwijającego się dziecka. W określonych sytuacjach może wymagać suplementacji niektórych składników odżywczych lub zwiększenia gęstości energetycznej posiłków.
• Atmosfera podczas posiłku powinna sprzyjać czerpaniu przyjemności z jedzenia.
• Czas posiłku powinien wynosić maksymalnie 20-30

Zaburzenia odżywiania jak zapobiec?

Kluczowa w profilaktyce rozwoju zaburzeń odżywiania wydaje się edukacja. W mediach promuje się szczupłą sylwetkę (najczęściej odpowiednio wyretuszowaną z użyciem programów komputerowych), przy tym zachęca się do stosowania innowacyjnych diet redukcyjnych (często niezbilansowane, zamiast zdrowego zbilansowanego sposobu żywienia). Presja bycia szczupłym zwykle uderza w nastolatków. Dzieci starsze powinny być edukowane pod kątem rodzajów zaburzeń odżywiania, zdrowego sposobu żywienia oraz poczucia zadowolenia i satysfakcji z własnego ciała. Ważne, by mieli świadomość, że wyżej cenione powinno być ciało zdrowe, a nie wychudzone i jednocześnie niedożywione.

Zaburzenia odżywiania powikłania

Główną konsekwencją zaburzeń karmienia i odżywiania jest zahamowanie tempa przyrostu masy ciała, dlatego tak istotna jest właściwa diagnoza, odpowiednio dobrane leczenie i współpraca między dzieckiem, rodzicami/opiekunami i zespołem interdyscyplinarnym. Cięższe powikłania towarzyszą jadłowstrętowi i żarłoczności psychicznej, ale wynikają one ze specyficznych zachowań charakterystycznych dla tych chorób, np. prowokowania wymiotów w przypadku bulimii. Bulimia może prowadzić do zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego (np. refluksu żołądkowego przełykowego i biegunki), zaburzeń wodno-elektrolitowych, kardiomiopatii, uszkodzeń mięśni szkieletowych, erozji szkliwa i chorób dziąseł.

U nastolatków z jadłowstrętem psychicznym pogorszenie funkcji różnych narządów zależy od ciężkości utraty masy ciała i niedożywienia, dlatego zwiększanie masy ciała może zniwelować niektóre powikłania. Anoreksja nervosa może prowadzić do zaburzeń pracy układu sercowo-naczyniowego, rozrodczego (np. wtórny brak miesiączki, która u 70-90 proc. dziewczynek zazwyczaj pojawia się, gdy zwiększają one swoją masę ciała), zaburzeń hormonalnych (wpływających na obniżenie masy kostnej), zaburzeń opróżniania żołądkowego i zaparć.

Podsumowanie:

Optymalnym sposobem karmienia dziecka jest model reagujący na potrzeby malucha.

Inwestycja rodziców/opiekunów w kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych u swojego dziecka w pierwszych latach życia jest niewątpliwie wyzwaniem i wymaga od nich wiele motywacji, pracy i cierpliwości, ale jest pięknym długoterminowym prezentem, jaki można dać swojemu maluszkowi.

W przypadku zdiagnozowanych zaburzeń karmienia i odżywiania warto pomóc swojemu dziecku, by obcowanie z jedzeniem było dla niego możliwie źródłem przyjemności, a nie problemem.

Referencje:

1. Mairs R, Nicholls D. Assessment and treatment of eating disorders in children and adolescents. Arch Dis Child 2016; 101: 1168-1175.
2. Sysko R, Devlin M. Binge eating disorder in adults: overview of treatments. UpToDate, Topic 14706 Version 20.0.
3. Forman SF. Eating disorders: overview of epidemiology, clinical features, and diagnosis. UpToDate, Topic 2093 Version 35.0.
4. Forman SF. Eating disorders: overview of prevention and treatment. UpToDate, Version 2094 Version 43.0.
5. Szajewska H, Horvath A. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
6. Jagielska G. Zaburzenia odżywiania w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie. Medycyna Praktyczna.
7. ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (2018). World Health Organisation.
8. Fewtrell M i wsp. Complementary feeding: a position paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. JPGN 2017; 1(64): 119-132.
9. Mitchell JE, Zunker C. Bulimia nervosa and binge eating disorder in adults: medical complications and their management. UpToDate, Topic 14728 Version 21.0.
10. Mehler P. Anorexia nervosa in adults and adolescents: medical complications and their management. UpToDate 14705 Version 32.0.