
Spis treści:
- Co to jest kortyzol?
- Kiedy sprawdzać poziom kortyzolu we krwi?
- Przygotowanie do badania
- Kortyzol norma
- Co oznacza niski i podwyższony poziom kortyzolu?
Czym jest kortyzol?
Kortyzol to hormon glikokortykosteroidowym, nazywany również hydrokortyzolem. Za jego produkcję odpowiadają nadnercza. Produkcja kortyzolu w organizmie człowieka uzależniona jest od hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), wytwarzanego przez przysadkę mózgową, który reguluje utrzymanie właściwego poziomu kortyzolu.
W momencie pojawienia się silnego stresu (np. w okresie głodzenia, stresu psychicznego czy wysiłku fizycznego), zwiększa się także stężenie kortyzolu. Wzrost jego stężenia prowadzi z kolei do wzrostu stężenia glukozy we krwi.
Zwiększenie ilości dostępnej glukozy to jednocześnie większa pula energii do wykorzystania na pracę organizmu, a to przekłada się na umożliwienie mobilizacji do działania. Ponadto zadaniem kortyzolu, jako jednego z hormonów stresu, jest pobudzenie innych hormonów tj: adrenalina i noradrenalina.
Za co odpowiedzialny jest kortyzol?
Hormon ten wpływa również na podniesienie wartości ciśnienia tętniczego krwi. Wzmaga nie tylko rozpad węglowodanów, ale również nasila uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej i aminokwasów z białek (również mięśniowych).
Dlatego też utrzymujące się wysokie stężenie kortyzolu może prowadzić do obniżenia odsetka beztłuszczowej masy ciała (w tym masy mięśniowej). Jednocześnie może powodować wzrost apetytu i spożycia pokarmu, co sprzyja zwiększaniu tkanki tłuszczowej. Może nasilać także insulinooporność.
Kortyzol jest także ważny dla gospodarki wodnoelektrolitowej, również wykazuje silne działanie przeciwzapalne. Jest szczególnie istotny w okresie prenatalnym, kiedy jest niezbędny do rozwoju płodu.
Kiedy badać poziom kortyzolu we krwi?
Oznaczenie wykonywane jest na zlecenie lekarza, kiedy zachodzi podejrzenie, że w organizmie pacjenta dochodzi do zbyt dużej lub niedostatecznej produkcji tego hormonu.
Objawy wysokiego poziomu mogą obejmować uczucie osłabienia, wzrost wagi, nadmiernym odkładaniem się tkanki tłuszczowej w okolicach twarzy, karku i pleców, problemów ze snem.
Oznaczenie stężenia kortyzolu we krwi jest pomocne w:
- diagnostyce choroby Cushinga,
- niedoczynności nadnerczy,
- a także w diagnostyce problemów związanych z przysadką mózgową.
Przygotowanie do badania kortyzolu
Próbka krwi powinna zostać pobrana rano, ponieważ stężenie kortyzolu ulega cyklowi dobowemu. Próbkę należy pobrać, gdy pacjent jest na czczo. W związku z tym, że kortyzol jest hormonem uwalnianym pod wpływem sytuacji stresowych, przed pobraniem należy w miarę możliwości wyeliminować lub możliwie jak najbardziej zminimalizować jego działanie, aby uzyskać wiarygodny wynik, obrazujący rzeczywisty stan pacjenta.
Na czczo | W godzinach porannych | Szczególne wymagania |
TAK | TAK (do godz. 10) | NIE |
Wcześniej należy także zrezygnować z intensywnej aktywności fizycznej. Lekarz może również zalecić odstawienie leków lub przyjęcie ich dopiero po pobraniu krwi, jeżeli mogłyby one wpłynąć w jakikolwiek sposób na wiarygodność wyniku (np. leki przeciwobrzękowe, zawierające estrogen lub androgeny, syntetyczne glikokortykosteroidy).
Norma kortyzolu
Prawidłowy wynik badania
- rano: 166 — 507 nmol/l
- wieczorem: 73.8 — 291 nmol/l
Co oznacza niski kortyzol i podwyższony poziom kortyzolu?
Wartości przekraczające normę obserwuje się w przypadku:
- depresji
- długotrwałego stresu
- alkoholizmu
- przyjmowania niektórych leków (kortykosteroidy zarówno przyjmowane wewnętrznie jak i zewnętrznie)
Obniżony kortyzol może oznaczać:
- chorobę Addisona (niedoczynność kory nadnerczy)
Dowiedz się więcej: