Osobowość zależna - test na osobowość zależną

W całym okresie rozwoju człowieka istnieją różne stopnie zależności od innych, które są normalne i społecznie akceptowane. Niemowlęta są bezradne i całkowicie zależne od swoich opiekunów. Małe dzieci nabywają już pewnej samodzielności, ale nie są w stanie zadbać o siebie. Oczekuje się, że dzieci i młodzież będą rozwijać coraz większą autonomię, a dorośli powinni być samodzielni. Osoby w podeszłym wieku mogą wymagać różnej opieki, w zależności od stanu zdrowia, a pod koniec życia, niektórzy ponownie będą całkowicie zależni od opiekunów.

Gdy jednak pełnosprawny dorosły lub starszy nastolatek nie potrafi samodzielnie funkcjonować, może to świadczyć o zaburzeniach osobowości zależnej.

Osobowość zależna test

Odpowiedz na poniższe pytania i sprawdź, czy masz objawy osobowości zależnej.

Jeżeli odpowiedziałeś na TAK na przynajmniej 3 z 5 pytań, zalecamy konsultacje z psychologiem, ponieważ mogą u Ciebie występować objawy osobowości zależnej.

Co to jest osobowość i jakie są objawy jej zaburzeń?

Osobowość można określić jako stosunkowo stabilne psychiczne i behawioralne właściwości jednostki, jej sposób patrzenia na świat i odniesień do niego. Jest niezmienna w różnych sytuacjach [1].

Zaburzenia osobowości zwykle objawiają się jako negatywne nastawienie do świata, wycofanie czy nadmierna chęć kierowania innymi. Osoby takie są zazwyczaj nieelastyczne, nie potrafią się dostosować do grupy, co powoduje problemy w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym. Zaburzenia osobowości możemy określić ogólnie jako trwałe wzorce niefunkcjonalnego postępowania [1].

Przeczytaj także: Narcyzm (narcystyczne zaburzenie osobowości) - objawy i leczenie

Osobowość zależna co to jest?

Osoby mające osobowość zależną charakteryzują się potrzebą podlegania opiece. 

Obawiają się rozłąki, są uległe i przywierające. Trudno im podejmować codzienne decyzje, nie lubią brać odpowiedzialności za swoje działania, nie ufają sobie, zwykle również z tego powodu nie inicjują działań.

Jak często mamy do czynienia z  osobowością zależną?

Szacuje się, że osobowość zależna występuje w skali od 0,5% do 3% populacji ogólnej i częściej pojawia się u kobiet.   

Osobowość zależna objawy

Podstawowym objawem osobowości zależnej jest potrzeba podlegania opiece. Taka submisywność interpersonalna (podporządkowanie, uległość), choć może dotyczyć konkretnego związku, zwykle jest pewnym stylem relacji z innymi. Osoby chore odczuwają lęk przed zerwaniem więzi, więc tłumią w sobie wszelkie oznaki gniewu czy innych negatywnych emocji. Podległość pacjentów wynika zwykle z niskiego poczucia własnej godności czy przekonania, że same sobie nie poradzą [3].   

Zaburzenie to staje się widoczne w wieku młodzieńczym, chociaż może pojawić się również w okresie dojrzewania. U nastolatków zazwyczaj wzrasta poczucie autonomii i opór wobec ograniczania ich wolności przez rodziców. U nastolatka, który nie jest w stanie zdecydować np. w co się ubrać do szkoły czy wykonywać obowiązki domowe, takich jak słanie własnego łóżka lub mycie naczyń, może się rozwinąć osobowość zależna.

W stosunku do młodych osób dorosłych istnieją społeczne oczekiwania co do niezależności, zdecydowania w podejmowaniu decyzji i samodzielności. Osoba, która nie spełnia tych oczekiwań ma trudności z funkcjonowaniem w środowisku zawodowym i społecznym. Zdarza się, że osoby z osobowością zależną nadal mieszkają z rodzicami, nie potrafią prowadzić samochodu, są bezrobotne, nie zakończyły edukacji. Ponadto zauważono, że osoby z osobowością zależną tolerują sytuacje, z których inni natychmiast się wycofają, np. przemoc werbalną, fizyczną czy seksualną. Stwierdzono, że kobiety z tego typu zaburzeniami osobowości są zależne ekonomicznie i emocjonalnie od swych mężów.

Osobowość zależna jaki lekarz?

Diagnozą tego typu zaburzeń zwykle zajmuje się psychiatra lub psycholog. Stawia ją na podstawie obserwacji pacjenta, wywiadu oraz po przeprowadzeniu odpowiednich testów. 

Kiedy rozpoznajemy osobowość zależną?

W klasyfikacji DSM 5 [2] wymieniono jedno podstawowe kryterium rozpoznawania zależnego zaburzenia osobowości. Jest to uogólniona i nadmierna potrzeba podlegania opiece, co prowadzi do rozwoju zachowań uległych i nadmiernego przywiązania oraz do obaw przed oddzieleniem rozpoczynająca się u młodych dorosłych i występująca w różnych warunkach. Osobowość zależna charakteryzuje się występowaniem co najmniej 4 z poniższych objawów:

1. Trudność w podejmowaniu codziennych decyzji bez nieustannego sięgania po rady i wsparcie ze strony innych.
2. Potrzeba obecności osób, które przejmą odpowiedzialność za większość zasadniczych dziedzin życia.
3. Trudności w wyrażaniu sprzeciwu wobec innych w obawie przed utratą wsparcia lub aprobaty
4. Trudności w inicjowaniu projektów lub robieniu czegoś samodzielnie (wynikające raczej z braku zaufania wobec własnych sądów lub zdolności niż z braku motywacji lub energii)
5. Nadmierne starania mające na celu uzyskanie wsparcia psychicznego ze strony innych, prowadzące do dobrowolnego robienia rzeczy nieprzyjemnych.
6. Poczucie niewygody lub bezradności związane z samotnością, wynikające z obawy o niezdolność do zaopiekowania się samym sobą.
7. Gwałtowne poszukiwanie nowych związków jako źródeł opieki i wsparcia, gdy kończą się dotychczasowe związki
8. Nierealistyczne pochłonięcie obawami przed byciem pozbawionym opieki i konieczność zajęcia się samym sobą.

Osobowość zależna przyczyny

Wydaje się, że w rozwoju osobowości zależnej mogą brać udział zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne. W przypadku pierwszych z nich, naukowcy wskazują na zachowania rodziców, opiekunów dziecka, gdzie zachowania zależne były aprobowane, a próby niezależności – ganione. Na czynniki genetyczne wskazują z kolei badania bliźniąt. Dowody w tym zakresie są jednak słabo zdefiniowane [3].

Osobowość zależna leczenie i powikłania

Zaburzenia osobowości są zazwyczaj bardzo trudne do leczenia, ponieważ osoba chora zwykle nie dostrzega problemu i nie poszukuje psychoterapii. Oczekuje raczej, że to świat musi się dla niej zmienić, nie dostrzega konieczności dostosowywania swojego zachowania do oczekiwań społecznych, nawet w stopniu niezbędnym do funkcjonowania w życiu.

W leczeniu często występujących objawów u pacjentów z osobowością zależną takich jak lęk, złe samopoczucie czy zmęczenie pomocna jest farmakoterapia, a dokładniej leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe. Jednak główną formą leczenia w przypadku opisywanego zaburzenia jest psychoterapia, zarówno grupowa, jak i indywidualna. Pierwsza z nich jest bardzo dobrym rozwiązaniem, gdyż pacjenci będąc w grupie udzielającej akceptacji i wsparcia uczą się bardziej niezależnych postaw i bardziej konstruktywnych zachowań międzyludzkich [3].

Terapia indywidualna jest często aprobowana przez pacjentów, ze względu na ich tendencję do poszukiwania pomocy. W jej trakcie pacjent uczy się być bardziej niezależnym, ufać sobie [3]. Ćwiczona jest również asertywność oraz umiejętność podejmowania decyzji [3].

Powikłaniami w tego typu zaburzeniu są przede wszystkim kłopoty w życiu codziennym. Problem z podejmowaniem decyzji powodują dyskomfort psychiczny, który dodatkowo  może być pogłębiony przez nieuwalnianie negatywnych emocji.

Osoby z osobowością zależną mogą doświadczać ze strony innych osób litości, gniewu lub pogardy. Same często są naiwne, nie wyczuwają potencjalnych zagrożeń i mogą być podatne na poniżanie, wykorzystywanie przez inne osoby i przemoc. Tolerują nadużycia ze względu na strach przed porzuceniem i przekonanie, że nie są w stanie funkcjonować bez wsparcia.

Przeczytaj także: 

Lęk separacyjny – czym jest? Jak sobie z nim radzić?

Piśmiennictwo

[1] Seligman M.E.P. i in., Psychopatologia, Zysk i S-ka, Poznań 2003.
[2] Kryteria diagnostyczne DSM 5, American Psychiatric Association, 2013.
[3] Grzywa A. (red), Psychiatria, Czelej, Lublin 2011.