Mięsień prosty brzucha – rozejście mięśnia prostego brzucha

Mięsień prosty brzucha leży na przedniej ścianie brzucha. Jego przyczepy początkowe to chrząstki żeber V-VII, wyrostek mieczykowaty mostka oraz więzadło żebrowo-mieczykowe, zaś końcowym spojenie łonowe i grzebień łonowy kości miednicznej. Mięsień ten współdziała z przeponą i mięśniami krocza w wytwarzaniu tłoczni brzusznej.

Z fizjologicznego punktu widzenia mięsień prosty brzucha odgrywa istotną rolę. Oprócz swojej funkcji zginania tułowia, opuszczania żeber i podciągania miednicy, jest mięśniem biorącym udział w oddychaniu (mięsień wydechowy) oraz współpracuje z mięśniami krocza. Mięśnie krocza u części pacjentów bywają często osłabione. Wynikiem ich słabości są nieprawidłowości fizjologiczne m.in. wysiłkowe nietrzymanie moczu.

Przyczyny rozejścia mięśnia prostego brzucha

Mięsień prosty brzucha współdziała z mięśniami brzucha, ponieważ rozcięgna mięśnia poprzecznego brzucha, mięśni skośnych zewnętrznych i wewnętrznych tworzą pochewkę mięśni prostych przechodzących w kresę białą. Zbudowana jest ona z włókien kolagenowych, które są odporne na rozciąganie, ale mimo to mogą ulec rozciągnięciu.

Szczególnie widać to w ostatnim okresie ciąży, kiedy powiększająca się macica naciska na powłoki brzuszne. W tym czasie intensywnie są wydzielane hormony relaksyna i elastyna, aby umożliwić rozluźnienie mięśni i więzadeł w okolicy miednicy min. spojenia łonowego przygotują ciało do porodu.

Ryzyko rozejścia mięśni prostych brzucha może być większe w następujących przypadkach:

• jeśli mięśnie brzucha są u danej pacjentki zbyt słabe lub przeciwnie - bardzo mocne;
• u pacjentek w ciąży bliźniaczej;
• u pacjentek, u których w przebiegu ciąży występuje duża ilość wód płodowych;
• przy współwystępowaniu otyłości
• jeśli przerwa między kolejnymi ciążami była zbyt krótka i nie pozwalająca na dostateczną regenerację tkanek;
• u pacjentek, które wielokrotnie rodziły, przebyły liczne ciąże;
• rozejściu mięśnia sprzyja duża masa urodzeniowa dziecka;
• niehigieniczny tryb życia w ciąży, w tym dźwiganie ciężarów;
• predyspozycje genetyczne.

Bardzo duży wpływ na napięcie tkanek miękkich w tym powięzi i skóry mają:

• unikanie stresu,
• odpowiednia, prawidłowo zbilansowana dieta, obfitująca w warzywa, owoce, odpowiednią ilość błonnika oraz nawodnienie organizmu;
• regularne wypróżnianie,
• niezachwiany dobowy cykl hormonalny, wysypianie się, higiena snu,
• unikanie zbyt wczesnego treningu czystości w wieku dziecięcym.

Rozejście mięśnia prostego brzucha u mężczyzn

Nie przestrzeganie tych zasad prowadzi do ciągłego napięcia powłok brzusznych i ich chronicznego napięcia. Ważny jest również sam poród, gdyż strach i panika nie będą działały pozytywnie a przepona, narządy wewnętrzne będą ciągle napięte, co powoduje większe napięcie w okolicy brzucha.

Rozejście się kresy białej dotyczy również mężczyzn. Głównie o typie budowy, gdzie dominuje duży brzuch, wynik braku aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia.

Rozejście w wyniku ciąży oraz u mężczyzn z otyłością brzuszną to dwa najczęstsze przypadki, gdzie obserwuje się rozejście mięśnia prostego brzucha. Najtrudniejsza z punktu widzenia terapii i stanu pacjenta sytuacja ma miejsce, gdy dojdzie do przepukliny. W takiej sytuacji w badaniu pod palcami wyczuwalne są jelita. W takich sytuacjach konieczna jest diagnostyka przeprowadzona przez chirurga.

Objawy rozstępu mięśnia prostego brzucha

Podczas zwiększonego napięcia w jamie brzusznej i zmian w układzie hormonalnym u kobiety w ciąży i po porodzie może dojść do wystąpienie przepukliny i rozejścia się kresy białej.

Wtedy widoczna jest przestrzeń pomiędzy prawą i lewą częścią mięśnia prostego brzucha. Najczęściej występuje ona nad i pod pępkiem, gdzie włókna mięśniowe są od siebie najbardziej oddalone.

Za fizjologiczną sytuację przyjmuje się rozejście mięśnia prostego brzucha nie większe niż 2-2,5 cm. Jednak w niektórych sytuacjach rozejście może być znacznie większe - nawet do 5–6 cm. Niewielkie wypuklenie na przedniej ścianie brzucha do roku po porodzie jest dopuszczalne. Jednak należy pamiętać, że wcześnie podjęta rehabilitacja daje największą szanse na poprawę.

Dodatkowo u osób dotkniętych rozejściem się mięśnia prostego brzucha mogą pojawić się objawy towarzyszące takie jak:

• wzdęcia;
• nietrzymanie moczu;
• zaparcia;
• biegunka;
• hemoroidy;
• modyfikacja kształtu talii i odstające dolne żebra;
• ból podczas stosunku;
• bóle pleców;
• bóle w okolicy stawów krzyżowo-biodrowych;
• bóle w okolicy okołokrętarzowej.

Rozpoznanie rozejścia mięśnia prostego brzucha

W rozpoznaniu rozejścia mięśnia prostego brzucha pomocne jest poproszenie pacjentki o wykonanie testów:

I test - bez aktywności mięśni prostych brzucha:

Leżąc na plecach w całkowitym rozluźnieniu ciała, gdy palce swobodnie zapadają się w powłoki brzuszne. Jeżeli szerokość pomiędzy mięśniami prostymi wynosi więcej niż 2 palce mamy do czynienia z rozejściem mięśnia prostego brzucha.

II test - z aktywnym mięśniem prostym brzucha

Leżąc na plecach, podnosimy głowę napinając mięśnie brzucha. Obserwujemy powierzchnię brzucha. Jeśli na brzuchu pojawia się charakterystyczny stożek świadczy to rozejściu się tego mięśnia.

Ważne jest, aby pacjentka rozumiała, w jaki sposób samodzielnie wykonać oba te testy. Dzięki temu możliwe jest bieżące kontrolowanie postępów w terapii.

Leczenie rozejścia mięśnia prostego brzucha

W kontekście tego schodzenia lekiem jest przede wszystkim ruch oraz odpowiednie nawyki, pozwalające na regenerację tkanki. Zaleca się unikanie dźwigania osobom, u których może dojść do rozejścia mięśnia prostego brzucha oraz po rozejściu.

Jeśli w danej sytuacji nie można uniknąć dźwigania zaleca robić się to w higieniczny sposób. W czasie podnoszenia przedmiotu należy napinać mięśnie brzucha i dopiero po ich napięciu wykonać ruch wznoszący. Pacjentki, które aktywnie ćwiczą powinny zweryfikować wykonywane ćwiczenia i unikać:

• ćwiczeń i pozycji zwiększających tłocznię brzuszną (ćwiczenia na siłowni z dużym obciążeniem);
• ćwiczeń na mięśnie proste brzucha, ponieważ zbyt intensywny trening powiększy rozejście;
• ćwiczeń na mięśnie skośne brzucha, ponieważ wzmacniając ten mięsień będziemy powiększać rozstęp;
• przy dużym rozstępie należy zaniechać ćwiczeń, gdzie pod wpływem siły grawitacji narządy wewnętrzne będą naciskały na mięśnie brzucha np. klęk podparty, pies z głową w dół w jodze czy intensywna jazda na rowerze, zwłaszcza w trudnym terenie.

Rehabilitacja

W rehabilitacji na rozstęp mięśni prostych brzucha podstawą jest wykonywanie ćwiczeń zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty, według przygotowanego przez niego planu, ze wskazaną częstotliwością. Należy pamiętać o napinaniu mięśnia poprzecznego brzucha w każdej pozycji, zaczynając od samych napięć w pozycji leżącej, przechodząc do napięć siedząc i spacerując.

Można także skorzystać z fizjoterapi uroginekologicznej, podczas której fizjoterapeuta dobierze ćwiczenia w obrębie mięśniowo-powięziowej i nauczy, jak wykonywać je samodzielnie w domu.  

Zaleca się lekkostrawną dietę, unikanie wzdęć i zaparć. Po rozejściu się mięśnia ważne jest również wstawanie z pozycji leżącej w odpowiedni, bezpieczny sposób. Zaleca się wstawanie z pozycji leżącej poprzez pozycję na boku z opuszczonymi nogami i podporem na rękach.

U pacjentów z rozejściem się mięśnia prostego brzucha pomocny jest kinesiotaping, jako metoda wspomagania leczenia.

Rokowanie i powikłania 

Każdy organizm jest inny i charakteryzuje się osobniczymi różnicami w czuciu tkanek i bólu. Każdy z nas ma inną motywację, inne nawyki. Na rokowanie wpływają zarówno czynniki biologiczne – stopień rozejścia, elastyczność skóry, zdolność do regeneracji, brak tendencji do otyłości jak i stopień realizowania przez pacjentów zaleceń lekarza i fizjoterapeuty.

Z doświadczeń pracy fizjoterapeutów z pacjentami wynika, że młode, aktywne kobiety po porodzie szybciej osiągają zamierzony efekt terapeutyczny niż osoby, u których doszło do rozejścia mięśnia prostego brzucha z powodu złego stylu życia i otyłości. Ogólne rokowania są dobre. W dużej mierze zależą od wielkości przepukliny i od chęci pacjenta do ćwiczeń. W niektórych przypadkach zaawansowanego rozejścia mięśnia prostego brzucha potrzebna jest interwencja chirurgiczna.

Powikłania

Samo rozejście się mięśnia prostego brzucha jest powikłaniem po porodzie lub wynikiem otyłości lub błędów treningowych. Niebezpieczeństwo rozejścia się mięśnia prostego brzucha polega głównie na tym, że w zaawansowanych przypadkach podczas padania pod palcami wyczuwalne są jelita. Stanowi to zagrożenie dla pacjenta, w takich przypadkach wskazane jest leczenie chirurgiczne.

W większości przypadków stosując zalecania fizjoterapeuty możliwe jest osiągnięcie zadowalającego efektu.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, wskazana jest konsultacja lekarza chirurga i podjęcie leczenia operacyjnego.