Próchnica u dzieci - objawy i leczenie próchnicy zębów mlecznych

Próchnica to choroba zębów dotycząca znacznej części populacji. U większości zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Czym to jest spowodowane? Dlaczego tak wiele maluchów musi od najmłodszych lat walczyć z tą chorobą?
Próchnica u dzieci jest coraz bardziej powszechnym problemem. Jakie są pierwsze objawy schorzenia? Kiedy należy zacząć kontrolować stan zębów u dziecka?

Co wpływa na początki próchnicy?

Próchnica jest chorobą twardych tkanek zęba i pojawia się w momencie, gdy procesy demineralizacji przeważają nad procesami remineralizacji. Proces demineralizacji jest ściśle związany z występowaniem bakterii próchnicotwórczych i działaniem kwasów bezpośrednio na twarde tkanki zęba.

Na zaistnienie procesu próchniczego składają się cztery elementy:

  • podatność tkanek zęba,
  • jama ustna zasiedlona przez bakterie próchnicotwórcze,
  • substrat, czyli pożywka dla tych bakterii (najczęściej w diecie są to węglowodany),
  • czas.

Wystąpienie tych wszystkich czynników jednocześnie inicjuje proces próchnicy. Czynnik dziedziczenia nie odgrywa tu większej roli.

Kiedy pojawia się próchnica zębów u dzieci?

Fakt, że próchnica tak często dokucza maluchom, wynika stąd, że rozwój i mineralizacja zębów rozpoczyna się bardzo wcześnie. Już w 3. miesiącu ciąży formują się zawiązki zębów. Zatem wszelkie niedobory, niewłaściwa dieta w czasie ciąży i w okresie niemowlęcym szybko odbija się na zębach mlecznych.

W tym początkowym okresie życia istotne dla prawidłowego funkcjonowania narządu żucia i w ogóle całego organizmu jest karmienie piersią. Dzieci, które były karmione piersią, znacznie rzadziej zapadają na próchnicę. Z drugiej strony, padają głosy przeciwne, że karmienie piersią, a zwłaszcza wymuszone płaczem maleństwa, może przyczynić się do wcześniejszej próchnicy.

– Przedłużone karmienie naturalne może prowadzić do wystąpienia tzw. zespołu karmienia piersią. Jest to spowodowane zaleganiem pokarmu na słabo zmineralizowanych zębach przez większą część dnia i część nocy – wyjaśnia Patryk Kononowicz, lekarz stomatolog Medicover.

Jak dodaje nasz rozmówca, w uzębieniu mlecznym występują 2 postacie próchnicy o charakterystycznym obrazie klinicznym:

  • próchnica wczesna,
  • próchnica okrężna.

Rodzaje próchnicy u dzieci

Jedną z odmian próchnicy wczesnej charakterystyczną dla dzieci, jest tzw. próchnica butelkowa. Ten typ grozi przede wszystkim dzieciom, które często piją z butelki. Papkowate pokarmy, często słodzone, dłużej zalegają na ząbkach w miejscu kontaktu smoczka z ząbkami, stanowiąc łakomą pożywkę dla bakterii.

Sytuację pogarsza zasypianie dziecka z butelką w buzi oraz karmienia nocne, kiedy ząbki oblepiają się pokarmem, a w buźce tworzy się mniej ochronnej śliny, która mogłaby je obmyć. W rezultacie psują się nawet dopiero co wyrżnięte ząbki. W próchnicy butelkowej zmiany próchnicze obejmują zwykle zęby przednie, często powodując również zapalenie dziąseł.

Tymczasem, jak się okazuje, rodzice często usypiają dzieci właśnie podczas karmienia. Robią tak z wygody, przyzwyczajenia, nie mając świadomości, do czego to może prowadzić. Stąd tak duży odsetek zachorowalności na dziecięce odmiany próchnicy w naszym kraju.

– Słaba świadomość rodziców, brak profilaktyki i niezdrowa dieta, a także znikoma ilość rozwiązań systemowych przyczyniają się do złego stanu uzębienia u dzieci w Polsce – podkreśla Patryk Kononowicz.

Istotne jest częste wykonywanie przeglądów. Próchnica w uzębieniu mlecznym ma bardzo dynamiczny przebieg i szybko może prowadzić do powikłań ze strony miazgi zęba. Objawy są mało widoczne w stosunku do zaawansowania procesu chorobowego.

Regularne wizyty u dentysty, na których wykonywane są przeglądy zębów, pomogą dzieciom uniknąć rozwoju próchnicy.

- Wizyty kontrolne mają również funkcję adaptacyjną, pomagają pokonać lęk przed „białym fartuchem”. Dzięki nim nasze dzieci przyzwyczajają się do wizyt stomatologicznych i gdy pojawi się potrzeba przeprowadzenia zabiegu, nie będzie ona już stanowiła tak dużego problemu – dodaje nasz ekspert.

Rodzice powinni pamiętać jeszcze o jednym, a mianowicie: próchnica jest chorobą infekcyjną.

- Nieraz dochodzi do zakażenia jamy ustnej dziecka bakteriami próchnicotwórczymi, przenoszonymi z jamy ustnej matki i najbliższych członków rodziny w czasie oblizywania smoczka czy łyżeczki – podkreśla Patryk Kononowicz.

Próchnica okrężna

Drugą, charakterystyczną dla uzębienia mlecznego postacią tego schorzenia, jest tzw. próchnica okrężna. Jak sama nazwa wskazuje, umiejscawia się ona najczęściej wokół szyjek zębów mlecznych.

Zwykle proces ten rozpoczyna się na powierzchni wargowej, i nieleczony, prowadzi do objęcia powierzchni stycznych i podniebiennych. W końcowym efekcie podminowane szkliwo odpada i w jamie ustnej zostają kikuty zębów, pokryte rozmiękłą zębiną. Nieleczona próchnica okrężna może doprowadzić:

  • do zmian zapalnych,
  • do martwicy miazgi zębów,
  • w konsekwencji do wcześniejszej utraty zębów mlecznych.

W przypadku próchnicy dziecięcej podobnie, jak w przypadku tego schorzenia u dorosłych, wymienia się te same etapy:

  • próchnica początkowa, tzw. plama próchnicowa,
  • próchnica powierzchowna,
  • próchnica średnia,
  • próchnica głęboka.

Każda z nich wymaga odpowiedniego leczenia, podjętego możliwie jak najwcześniej.

Zapobieganie próchnicy zębów mlecznych

Każda zauważona nieprawidłowość w jamie ustnej dziecka powinna zwracać uwagę rodziców.

- Wszelkie przebarwienia, plamki występujące na zębach, ale także zmiany pojawiające się na dziąsłach, powinny być konsultowane przez stomatologa. Czasami zmiany, które występują w jamie ustnej, mogą być związane z groźnymi chorobami ogólnoustrojowymi – tłumaczy Patryk Kononowicz.

Dlatego tak niezmiernie ważna jest prawidłowa profilaktyka, bo zawsze lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Zwracajmy więc baczniejszą uwagę na: higienę jamy ustnej naszych pociech i na to, co piją i jedzą.

Niewłaściwa higieny jamy ustnej (np. złe szczotkowanie zębów) może zwiększać ryzyko pojawienia się choroby bakteryjnej zębów.

Na co zwracać uwagę w diecie dziecka?

Kiedy dziecko rośnie, zmienia się również jego dieta. Jednak jej podstawą zawsze powinny być nieoczyszczone ziarna zbóż i warzywa. Ze słodkości dzieciom powinny wystarczyć te naturalne, czyli: słody zbożowe, syrop klonowy, buraczany. Wśród produktów, którymi karmimy dziecko, nie powinno być tzw. węglowodanów oczyszczonych, np. białego cukru i jego przetworów, białej mąki i jej przetworów, a także większości produktów i pokarmów technologicznie przetworzonych.

Szczególnie cukier i produkty powstałe na bazie białej mąki mają destrukcyjny wpływ na zęby, są lepkie, mają skłonność do osadzania się na zębach, łatwo fermentują, inicjując proces próchniczy. Tymczasem doskonale wiemy, jak to u nas bywa: czekoladowe kulki na mleku na śniadanie, rogalik na drugie śniadanie, czasami fast food zamiast pożywnego obiadu, a batony i chipsy na deser. Do tego obowiązkowo słodko-gazowano-kolorowa bomba kaloryczna w postaci napoju. I jak tu próchnica ma nie wykazać zainteresowania taką pożywką na ząbkach?

– Wszystkim polecałbym ograniczanie do minimum spożywania bogatych w cukier produktów, w tym wysokosłodzonych napojów. W krajach skandynawskich słodycze, soki, jogurty owocowe spożywa się tylko w weekendy. Ograniczenie spożywania cukrów ma fundamentalne znaczenie w profilaktyce próchnicy. Jednak pomysł słodkich weekendów w Polsce wciąż brzmi bardzo egzotycznie – podkreśla Patryk Kononowicz.

Podjadanie zwiększa ryzyko próchnicy

W trosce o zdrowie jamy ustnej należy ograniczyć podjadanie między posiłkami głównymi. Podczas każdego posiłku na 20 minut po nim zmniejsza się pH w jamie ustnej, co stwarza dogodne warunki do demineralizacji szkliwa. Jeżeli przerwy między jedzeniem są krótkie, niskie pH utrzymuje się stale. Stwierdzono także, że słodycze działają najbardziej próchnicotwórczo wtedy, gdy są spożywane właśnie pomiędzy posiłkami.

Niezwykle szkodliwie dla zębów, zarówno dzieci, jak i dorosłych, jest spożywanie dodatkowych posiłków bezpośrednio przed snem. Tym bardziej, poza odpowiednią dietą, w walce z próchnicą, tak ważna jest higiena jamy ustnej.

– Podstawą jest prawidłowe mycie zębów dwa razy dziennie, niespożywanie pokarmów po wieczornym umyciu zębów oraz odpowiednia i systematyczna kontrola stomatologiczna. W razie potrzeby powinniśmy stosować profilaktykę fluorkową. O konieczności jej przeprowadzenia poinformuje nas stomatolog. To wszystko powinno przyczynić się do pięknego uśmiechu i braku problemów z uzębieniem – podsumowuje Patryk Kononowicz.

Sposoby na próchnicę u dzieci

Jak sobie radzić z tym schorzeniem u małych dzieci?
  • Unikaj słodkich napojów, najlepsza jest woda niegazowana.
  • Nie dosładzaj napojów i potraw.
  • Nie zarażaj – bakterie wywołujące próchnicę są przekazywane przez osoby dorosłe, poprzez np. oblizywanie smoczka.
  • Dziąsła, jeszcze przed pojawieniem się ząbków, przecieraj wacikiem nasączonym przegotowaną wodą.
  • Wraz z pojawieniem się pierwszego ząbka sięgnij po specjalną szczoteczkę dla niemowląt.
  • Pastę wprowadź, gdy dziecko nauczy się ją wypluwać, wcześniej można nakładać niewielką ilość pasty dla niemowląt.
  • Nie pozwalaj dziecku na zasypianie przy butelce.
  • Możliwie jak najkrócej karm butelką, ucz picia z kubeczka i jedzenia łyżeczką (5.-6. miesiąc życia).
  • Ucz, że po wieczornym myciu zębów niczego już nie jemy, podawaj tylko wodę. Ząbki szczotkujcie minimum 2 razy dziennie, przez co najmniej 2 minuty.
  • W ciągu dnia unikaj podjadania. Próchnicy sprzyjają nie tylko słodkie potrawy, ale też produkty kleiste, na przykład pieczywo.
  • Regularnie odwiedzaj z dzieckiem stomatologa.

Dowiedz się więcej:

Leczenie kanałowe - jak przebiega, kiedy należy je przeprowdzić?

Zęby stałe u dziecka

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 01.09.2017
Data ostatniej aktualizacji 16.11.2022