Mleczaki - sprawdź, jak dbać o zęby u dzieci

Wymiana uzębienia z mlecznego na stałe rozpoczyna się w wieku 6 lat i trwa do nawet 12. roku życia. „Wypadnięcie mleczaka” jest zwykle bardzo oczekiwane przez dziecko ze względu na spodziewany prezent od „Wróżki Zębuszki”. Zęby mleczne służą nam przez 6-9 lat. Przez ten czas to najpierw rodzice dbają, aby mleczaki były zdrowe, później uczą dziecko i wspólnie wykonują zabiegi higieniczne, a na koniec, około 8. roku życia, dziecko samo jest odpowiedzialne za mycie zębów, a rodzice tylko kontrolują jego jakość.

Ząbkowanie, czyli wyrzynanie zębów mlecznych

Zazwyczaj pierwszymi zębami w jamie ustnej dziecka są siekacze przyśrodkowe (I) w żuchwie, a następnie w szczęce. Później pokazują się siekacze boczne (II) w szczęce i w żuchwie. Jako kolejne rosną pierwsze zęby trzonowe (IV), kły (III) i drugie zęby trzonowe (V). W uzębieniu mlecznym nie ma przedtrzonowców. Pojawiają się dopiero jako zęby stałe. Mleczaki wyrzynają się w pewnej odległości od siebie. Przestrzenie te zmniejszają się w miarę pojawiania się kolejnych zębów.

Terminy ząbkowania

• w szczęce:
  I: 6-12 miesięcy, II: 6-16 miesięcy, III: 15-24 miesięcy, IV: 10-19 miesięcy, V: 21-31 miesięcy,

• w żuchwie:
  I: 5-11 miesięcy, II: 7-18 miesięcy, III: 15-24 miesięcy, IV: 10-19 miesięcy, V: 21- 31 miesięcy.

Ząbkowania nie da się przegapić. Dziecko zaczyna się ślinić, gryzie twarde przedmioty, ssie palce, trze dziąsła. Często jest niespokojne, płacze, budzi się w nocy. Czasami zdarza się biegunka i wzrost temperatury ciała. Miejscowe dolegliwości można łagodzić, wykonując delikatny masaż dziąseł, podając schłodzone (niezamrożone) gryzaki, pamiętając o higienie bezzębnej jeszcze jamy ustnej. Przy nasilonych objawach ogólnych należy skonsultować się z pediatrą, aby wykluczyć chorobę infekcyjną.

Zdrowe mleczaki

3-letnie dziecko ma już 20 zębów. Ustawione są po 10 w łuku górnym i dolnym. Ich korony są mniejsze i niższe niż w zębach stałych. Za to korzenie w stosunku do koron są węższe i dłuższe - zaczynają się fizjologicznie resorbować (czyli wchłaniać) i skracać na ok. 3 lata przed wymianą. Mleczaki mają biały (a nie żółty) kolor dzięki mniejszemu zmineralizowaniu szkliwa i zębiny. Twarde tkanki są cieńsze, a miazga większa.

Zapobieganie próchnicy

Do próchnicy przyczyniają się bakterie na płytce nazębnej. Wytwarzają one kwasy z fermentacji cukrów (głównie sacharozy) dostarczanych z pożywieniem. Rozmiękczają (demineralizują) twarde tkanki zęba i prowadzą do powstania w nich ubytku. Znaczenie ma też podatność szkliwa oraz czas działania bakterii. Zapobieganie próchnicy wiąże się więc z usuwaniem osadu i płytki nazębnej, eliminacją węglowodanów ulegających fermentacji oraz odwracaniem demineralizacji - czyli remineralizacją szkliwa.

Jak myć zęby dziecku?

Bezzębną jamę ustną niemowląt myjemy za pomocą wilgotnego gazika nawiniętego na palec. Po wyrznięciu pierwszych zębów szczotkujemy je dwa razy dziennie (szczoteczka o miękkim włosiu), dołączając pastę z fluorem. Początkowo wystarcza śladowa ilość pasty, później zwiększamy jej ilość do wielkości ziarnka grochu. Pozostałości pasty do zębów trzeba usunąć z jamy ustnej wilgotnym gazikiem, do ok. 3 roku życia, czyli do momentu, gdy dziecko nauczy się wypluwać nadmiar. Zalecane stężenie fluoru w pastach do zębów dla dzieci: do 2. roku życia - 500 ppm F, 2-6 lat 1000 ppm F, od 7 lat-1450 ppm F.

W zależności od wieku dziecka należy dobrać szczoteczkę. Powinna być wygodna, z małą główką i dużą rękojeścią. Szczotkowanie przeprowadzamy tak, aby nie pominąć żadnej powierzchni. W zależności od wieku: do 2 lat zaleca się wykonywanie ruchów okrężnych, od 2 do 6 lat – ruchem szorowania oczyszcza się powierzchnie żujące (może to robić dziecko), ruchem okrężnym powierzchnie policzkowe zębów i ruchem wymiatającym od strony języka i podniebienia (lepiej aby tę część wykonywał rodzic). Od 6 do 12 lat - na powierzchniach żujących robimy ruchy szorujące, a pozostałe powierzchnie wprowadza się ruchy wymiatania (mile widziany jest nadzór, a niekiedy pomoc rodzica). W okresie przedszkolnym można zacząć oczyszczać powierzchnie styczne zębów za pomocą nici dentystycznych (rodzic). Powyżej 6. roku życia można też uzupełnić mycie stosowaniem płynów do płukania jamy ustnej. Ważne jest, by nie zawierały alkoholu. Aby przekonać się, czy zęby są już naprawdę czyste, można wspomóc się płynami lub tabletkami (np. z erytrozyną) wybarwiającymi osad. Dotyczy to starszych dzieci i pomaga rodzicom sprawdzić, jak skutecznie ich pociechy szczotkują uzębienie.

Przeczytaj także: 

• Próchnica u dzieci - objawy i leczenie próchnicy zębów mlecznych

Zalecenia dietetyczne

Niemowlęta karmione są piersią. Niekiedy konieczne jest karmienie butelką. Trzeba uważać, aby dziecko nie zasypiało przy piersi lub w trakcie karmienia. Od 6. miesiąca życia stopniowo wprowadzamy nowe pokarmy, rozszerzając dietę dziecka. W związku ze zmianą ich konsystencji sukcesywnie butelka lub pierś zastępowane są łyżeczką. Do 12. miesiąca zwykle odstępujemy od karmienia w nocy. Później ewentualnie przed snem i nocą można podawać wodę. Wraz z wyrzynaniem się kolejnych zębów wprowadzamy pokarmy coraz twardsze, wymagające gryzienia. Wydłużają się też przerwy miedzy posiłkami. Ze względu na ogólny rozwój dziecka i bardzo duży wzrost należy pamiętać o diecie zbilansowanej (piramida żywienia), dostosowanej do wieku dziecka, pokrywającej zapotrzebowanie organizmu. Aby utrzymać zęby w zdrowiu, trzeba unikać nie tylko podjadania między posiłkami i sięgania po słodycze, ale nawet popijania wody bez mycia zębów. 

Wizyty w gabinecie dentystycznym

Pierwszą wizytę u lekarza dentysty niemowlak odbywa pomiędzy 6. a 12. miesiącem. Taka wizyta ma charakter adaptacyjny, pozwala ocenić wyrzynanie zębów, higienę jamy ustnej, przekazać rodzicom wskazówki dietetyczne i higieniczne, odpowiedzieć na pytania i wątpliwości. Od tego momentu kontrola i badanie jamy ustnej zalecane są co 3 miesiące. Wizyty te uzupełniają działania podjęte w domu. Można na nich wykonywać profesjonalne usuwanie osadu nazębnego i profilaktyczną fluoryzacje zębów (przy pomocy lakierów), a jeśli są wskazania - lakowanie (czyli uszczelnianie) bruzd. Dzięki częstym kontrolom można wykryć chorobę próchnicową, gdy nie jest jeszcze zaawansowana. Kolejne wizyty pozwalają dziecku stopniowo przyzwyczaić się do gabinetu, sprzętu stomatologicznego, osób z personelu medycznego Dzięki temu w momencie konieczności rozpoczęcia leczenia, dziecko uniknie lęku związanego z zupełnie nową i nieznaną sytuacją.

Zapobieganie wadom zgryzu

Zdrowe zęby to nie tylko brak próchnicy. Ważne jest też ich prawidłowe ustawienie w łukach zębowych. W okresie niemowlęcym wpływa na to sposób karmienia, wprowadzanie pokarmów o coraz twardszej konsystencji, a także sposób układania dziecka do snu, ssanie smoczka, tworzenie się niekorzystnych nawyków np. ssania palca lub wargi. W późniejszym okresie stopniowo zanika niemowlęcy typ połykania i jest zastępowany dorosłym. Zanika także odruch ssania, jeśli nie jest podtrzymywany przedłużonym piciem z butelki. Prawidłowo rozwijająca się mowa też ma znaczenie. Układanie języka podczas tworzenia się głosek wpływa na wzajemny stosunek górnego i dolnego łuku zębowego. U przedszkolaków nie bez znaczenia są ćwiczenia logopedyczne.