Cukier a zdrowie – ile cukru jedzą Polacy i jakie są tego konsekwencje?

Ministerstwo Zdrowia bije na alarm. Otyłość to w Polsce problem społeczny, a liczba chorujących na nią rodaków stale rośnie. W naszym kraju jest już 25 proc. mężczyzn i 23 proc. kobiet oraz 13 proc. chłopców i 5 proc. dziewcząt.

Jeszcze więcej Polaków ma nadwagę. Stwierdza się ją u 68 proc. mężczyzn, 53 proc. kobiet, 44 proc. chłopców i 25 proc. dziewcząt. Prognozy na przyszłość także niepokoją. Oszacowano, że w 2025 r. w Polsce otyłych będzie aż 30 proc. mężczyzn i 26 proc. kobiet. 

Ile cukru spożywają Polacy?

Jednym z czynników sprzyjających narastaniu epidemii otyłości jest duże spożycie cukru. Według danych GUS w 2017 r. przeciętny Polak zjadł go aż 44,5 kg. To o 6,1 kg więcej niż 10 lat temu.

Te dane dotyczą nie tylko „czystego” cukru, którego używamy np. w kuchni, lecz także cukru przetworzonego, znajdującego się w składzie gotowej żywności czy słodkich przekąsek. Takiego dodanego cukru jeden krajan zjada rocznie o 12 kg więcej niż dekadę wcześniej! 

Wpływ cukru na zdrowie

Duże spożycie żywności bogatej w cukry, a ubogiej w witaminy, minerały czy błonnik, prowadzi nie tylko do otyłości, lecz także do wielu jej konsekwencji zdrowotnych. Należą do nich m.in.:

• cukrzyca,
• nadciśnienie,
• wysoki poziom cholesterolu,
• choroba niedokrwienna serca,
• zawał,
• udar,
• nowotwór złośliwy,
• zwyrodnienie kolan,
• choroby pęcherza i dróg żółciowych,
• bezdech senny,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Zapobieganie otyłości

Co jeść, by zapobiec otyłości? Specjaliści namawiają do zmniejszenia spożycia cukrów. Chodzi przede wszystkim o ograniczenie produktów z cukrami dodanymi, a więc m.in. słodyczy i słodzonych napojów.

W naszym jadłospisie powinno się za to znaleźć więcej tzw. węglowodanów złożonych, obecnych w żywności z pełnego ziarna, warzywach, owocach czy orzechach.

Należy też przestrzegać innych zasad zdrowej diety. Znajdziemy je np. w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej Instytutu Żywności i Żywienia. Eksperci z IŻŻ opracowali też specjalne piramidy dla dzieci i młodzieży oraz dla osób starszych.

Cukry w napojach

Cukier znajduje się też w słodzonych napojach gazowanych, izotonicznych czy energetycznych. W ostatnich latach ich sprzedaż w Polsce dynamicznie wzrasta. Częste picie słodkich napojów to ważna przyczyna nadwagi i otyłości.

Obliczono, że po włączeniu do codziennej diety dodatkowych 150 kcal z porcji napoju słodzonego, w rok przytyjemy o 6,75 kg.

Niestety w Polsce już 30 proc. dzieci w wieku 8 lat, co najmniej raz w tygodniu pije słodzone napoje gazowane, a około 67 proc. nastolatków sięga po energetyki.

Cukry w fast foodach

Cukier obecny jest też w daniach fast food. Dzięki zawartości cukrów, tłuszczów, soli czy glutaminianu sodu, fastfoodowa żywność tak bardzo smakuje nam i naszym dzieciom. Częste jedzenie tego typu dań, będących źródłem „pustych kalorii”, może skutkować wieloma chorobami,  w tym otyłością. 

Leczenie cukrzycy w Polsce – koszty

Szczególe miejsce na liście powikłań otyłości zajmuje cukrzyca. Zgodnie z danymi Narodowego Funduszu Zdrowia w 2017 r. chorych na cukrzycę było w Polsce 2,7 mln osób, a leki przeciwcukrzycowe, paski insulinowe i świadczenia związane z chorobą u dorosłych (w tym ok. 4 tys. dużych amputacji) kosztowały nasz budżet 1,7 mld zł.

Prognozuje się, że w 2025 r. na leczenie cukrzycy NFZ wyda 35 proc. więcej. Wzrosną także koszty terapii innych chorób związanych z otyłością.

Cukier a zdrowie dziecka

Konsekwencje związane z wysokim spożyciem cukru nie omijają dzieci. Zbyt częste sięganie po słodzone napoje, słodkie przekąski czy dania fast food może u nich prowadzić do przybierania na wadze, spadku odporności, zaparć, problemów skórnych czy próchnicy.

Nie służy także nauce. Jeśli najmłodsi nie spalą nadmiaru kalorii dzięki aktywności fizycznej, grozi im otyłość i jej konsekwencje. 

Produkty bogate w cukry

Naszym sprzymierzeńcem w ograniczeniu cukru są też etykiety żywnościowe. Warto je uważnie czytać, bo duża ilość cukru dodawana jest także do produktów, które zwykle uważamy za zdrowe, np. do jogurtów, serków, płatków śniadaniowych czy musli, a nawet wędlin.

Ponadto cukier dodany może występować w gotowych daniach i przekąskach pod różnymi nazwami, m.in. jako syrop glukozowo-fruktozowy.

Żywieniowcy apelują, by produkty z dodaną fruktozą eliminować z diety. Badania wykazują bowiem, że fruktoza jako cukier dodany zwiększa ryzyko rozwoju m.in. otyłości, a także cukrzycy typu 2 i miażdżycy.

Styl życia a otyłość

Poza nieodpowiednią dietą zawierającą zbyt dużo cukrów dodanych, na otyłość ma także wpływ niezdrowy styl życia. By się jej ustrzec, trzeba pamiętać o regularnym ruchu, ograniczeniu siedzenia przed telewizorem czy komputerem oraz odpowiednio długim i wartościowym śnie. Ważne jest także unikanie stresu.

Artykuły o cukrze - cykl

„Zdrowsza w 30 dni”. Budujemy nawyk ograniczania cukrów. Dowiedz się, jak stopniowo, mądrze i skutecznie ograniczać cukry w diecie.

• Węglowodany – jak cukier wpływa na organizm?
• Węglowodany - w czym są węglowodany, rola węglowodanów
• Zdrowe zamienniki napojów słodzonych
• Motywacja i nawyk – jak zmienić nawyk?
• Odchudzanie – leczenie nadwagi i otyłości
• Otyłość i nadwaga - rozpoznanie, diagnoza
• Zdrowe odżywianie. Jedzenie ma znaczenie

Przeczytaj także: 

Bulimia - objawy, przyczyny, leczenie

Źródła:

https://www.gov.pl/documents/292343/436711/prezentacja-cukier-pdz-2002-ok.pdf/daec9563-3d04-76b4-1fc6-37e66e549db1 (dostęp 15.09.2019)

Jarosz, L. Kłosiewicz-Latoszek, Otyłość. Zapobieganie i leczenie, Warszawa 2015, s. 7.

https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/fast-food-----czy-szybko-znaczy-zdrowo- (dostęp 15.09.2019)

IV Narodowy Kongres Żywieniowy, Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu – postępy 2018, Otyłość, anoreksja, bulimia – dlaczego wciąż przegrywamy?, Materiały kongresowe, Warszawa 2019, s. 11-13.

Kunachowicz, B. Przygoda, Rola węglowodanów w żywieniu człowieka (wykład w trakcie kształcenia podyplomowego „Poradnictwo dietetyczne – postępy w żywieniu człowieka” w Instytucie Żywności i Żywienia, Warszawa 2016).