Planowanie leczenia ortodontycznego - jak wygląda?

Etap 1 – konsultacja ortodontyczna

Korygowaniem wad zgryzu zajmuje się specjalista – lekarz ortodonta. Chcąc dowiedzieć się, jakie są możliwości leczenia, jego warunki i optymalne rozwiązania w przypadku konkretnego problemu stomatologicznego, pacjent powinien umówić się na konsultację z ortodontą. W czasie takiej wizyty oczekiwania zostaną skonfrontowane z realnymi możliwościami, a specjalista skieruje na dalsze badania diagnostyczne (np. RTG pantomograficzne i cefalometryczne), które pozwolą precyzyjnie ocenić stan uzębienia. Często też zostaną wykonane wyciski na modele diagnostyczne lub skany, dzięki czemu możliwe będzie precyzyjnie zaplanowanie leczenia ortodontycznego.

Etap 2 – ustalenie planu leczenia ortodontycznego

Kiedy lekarz ortodonta posiada już pełną wiedzę na temat rodzaju wady, którą pacjent chce skorygować, może opracować kompleksowy plan leczenia ortodontycznego. Na czym to polega? Przede wszystkim na przedstawieniu pacjentowi możliwości – rodzaju aparatu i samej metody korekcji. Specjalista określa również orientacyjnie koszt i czas trwania leczenia.

Różne wady mogą wymagać odmiennego podejścia do korekcji. W niektórych przypadkach wystarczy noszenie aparatu ruchomego, a pierwsze efekty będą widoczne już po kilku tygodniach. Tego rodzaju leczenie stosuje się przy niewielkich korekcjach, a jedną z najbardziej nowoczesnych metod jest zakładanie niemal niewidocznych, przezroczystych nakładek – Invisalign. Jednak często zdarza się, że wada jest poważniejsza i wymaga korekcji bazującej na noszeniu aparatu stałego. Wtedy leczenie trwa zazwyczaj dłużej, a jego efekty należy utrwalać używając specjalnego aparatu retencyjnego.

W trakcie ustalania planu leczenia lekarz ortodonta wskazuje, co należy wykonać zanim nastąpi moment założenia aparatu na zęby. Często bowiem konieczne jest odpowiednie przygotowanie – wyleczenie zastanych stanów zapalnych i ubytków, usunięcie nadmiarowych zębów czy po prostu czyszczenie, a więc higienizacja zębów, obejmująca zabiegi piaskowania i skalingu.

Leczenie ortodontyczne dzieci odbywa się zwykle z użyciem aparatów ruchomych-wyjmowanych. W czasie wizyty ortodonta przedstawia małemu pacjentowi model aparatu i opisuje sposób jego użytkowania.

Kiedy zostaje ustalony sposób leczenia ortodontycznego pobiera się wycisk do modelu gipsowego, na podstawie którego tworzy się aparat dla konkretnego pacjenta.

Etap 3 – separacje – przygotowanie do założenia aparatu ortodontycznego

Rozsunięcie i odseparowanie od siebie zębów nie jest niezbędne w każdym przypadku, ale dosyć częste. Chodzi o to, by za pomocą specjalnego rodzaju gumek umieszczanych w przestrzeniach międzyzębowych „przygotować” uzębienie do założenia pierścieni aparatu stałego. Separacje zakłada się zwykle na około tydzień przed docelowym aparatem.

Etap 4 – założenie aparatu ortodontycznego

Wreszcie następuje etap, w którym na zęby zakładany jest aparat. Najczęściej proces ten wygląda tak, że zakłada się na jedne z pierwszych zębów trzonowych specjalne i odpowiednio dopasowane pierścienie – to właśnie do ich „montażu” potrzebne bywa wcześniejsze użycie separacji. Następnie z użyciem dedykowanego temu celowi kleju montuje się do powierzchni zębów zamki. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie przez nie metalowego łuku – to właśnie on w dużej mierze sprawia, że zęby poddają się korekcji. Podczas gdy zamki pozostają niezmienione przez cały czas leczenia ortodontycznego, „druty” są wymieniane wraz z następowaniem kolejnych etapów korekcji.

Ostatnim elementem, na który często zwraca się szczególną uwagę, są gumki zakładane na zamki aparatu (tzw. ligatury). Do czego służą? Funkcją gumek w aparacie ortodontycznym jest utrzymanie odpowiedniej pozycji łuków na zamkach. Ta część urządzenia korygującego budzi zainteresowanie z powodu możliwości wyboru koloru ligatur – bardzo często korzystają z tej opcji dzieci.

Zalecenia po założeniu aparatu ortodoncyjnego

1. Przez około 7 dni po jego założeniu wskazane jest stosowanie miękkiej diety w celu uniknięcia bólu zębów podczas gryzienia.
2. Zęby należy oczyszczać po każdym posiłku.
3. W tym celu zaleca się stosowanie szczoteczek jednopęczkowych, międzyzębowych i nici dentystycznych, które umożliwiają dokładne oczyszczenie powierzchni wokół zamków i pod łukami aparatów.
4. Niezwykle trudne jest usunięcie płytki nazębnej odkładającej się wokół zamków aparatu. Aby sprawdzić skuteczność oczyszczania można stosować tabletki/płyny do wybarwiania płytki nazębnej zgodnie z instrukcją producenta.
5. Niedostateczna higiena (zaleganie płytki nazębnej) prowadzi do powstania nieodwracalnych odwapnień szkliwa oraz zapalenia dziąseł co utrudnia leczenie ortodontyczne i może trwale zaburzyć estetykę.
6. W pierwszych dniach po założeniu aparatu mogą pojawić się na błonie śluzowej drobne otarcia spowodowane elementami aparatu. Aby się przed tym uchronić drażniące części aparatu należy okleić specjalnym woskiem ochronnym.
7. Przez cały okres leczenia należy unikać żucia gumy oraz obecności w diecie twardych i kleistych pokarmów (kukurydzy w kolbach, surowej marchwi, twardych jabłek, orzechów, miodu), które mogą uszkodzić zamki i/lub pierścienie.
8. Nieprzestrzeganie harmonogramu wizyt kontrolnych znacznie wydłuża czas leczenia i może wpływać niekorzystnie na jego skuteczność, a przy braku kontroli lekarza nad procesem leczenia aparat może wywierać działanie niepożądane.
9. W przypadku uszkodzenia: pierścienia, zamka czy łuku należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym.
10. Ze względu na ryzyko choroby próchnicowej, zalecane są kontrolne badania stomatologiczne co 3 miesiące.
11. Leczenie ortodontyczne wymaga od pacjenta cierpliwości, wytrwałości i dyscypliny. Rodzice/opiekunowie powinni kontrolować i wspierać dzieci w utrzymywaniu prawidłowej higieny jamy ustnej.

Etap 5 – regularne wizyty kontrolne

Mając na zębach stały aparat ortodontyczny jest się niejako zobowiązanym do regularnych wizyt u ortodonty. Wizyty powinny się odbywać co kilka tygodni – raz na jeden lub dwa miesiące. Kontrola u ortodonty służy przede wszystkim sprawdzeniu tego, czy leczenie przebiega zgodnie z założonym planem. Specjalista wymienia także łuki w zamkach oraz zakłada nowe tzw. „gumki”.

Częstą praktyką jest również to, że podczas wizyty kontrolnej wykonywane jest czyszczenie zębów. Jest to ułatwione chociażby z tego powodu, że przez pewien czas w zamkach nie są zamontowane łuki (okres między zdjęciem starych, a założeniem nowych).

Etap 6 – zdjęcie aparatu stałego

To, jak długo trzeba nosić stały aparat ortodontyczny, zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od rodzaju i rozmiaru wady. Co więcej, warto podkreślić, że w przypadku osób dorosłych leczenie może potrwać dłużej niż u nastolatków – wynika to z faktu, że ukształtowana szczęka nie jest tak podatna na prostowanie zębów. Najczęściej mówi się o przedziale czasu noszenia aparatu stałego wynoszącym od 1 roku do nawet 3 lat. Zwykle jest to jednak ok. 18 miesięcy, a więc 1,5 roku.

Kiedy wady zostaną skorygowane, zęby wyprostowane i wyrównane, a szpary między nimi znikną - przychodzi długo wyczekiwany dzień zdjęcia aparatu ortodontycznego. Ortodonta zdejmuje łuki i pierścienie, a także odkleja zamki. Następnie wykonywane jest dokładne oczyszczanie zębów (m.in. z kleju używanego do montażu aparatu) oraz ich polerowanie.

Nie jest to jednak jeszcze zupełny koniec leczenia. Korekcja zazwyczaj wymaga utrwalenia i zabezpieczenia. Służy do tego specjalny aparat retencyjny. Po zdjęciu aparatu ortodontycznego lekarz pobiera wyciski, na bazie których zostanie wykonana właśnie płytka retencyjna.

Etap 7 – retencja – utrwalenie efektu leczenia

Aparaty retencyjne, tak jak korekcyjne, mogą być zarówno stałe, jak i wyjmowane. To, jaki należy wybrać, zależy ponownie od indywidualnych potrzeb pacjenta. Często leczeni decydują się na wybór ruchomego aparatu retencyjnego – jest to wygodniejsze i łatwiej utrzymać higienę jamy ustnej. Płytkę lub cały aparat retencyjny należy nosić jak najczęściej, a dla zachowania najlepszych efektów leczenia ortodontycznego dobrą praktyką jest zdejmowanie go jedynie na czas posiłków.

Jak długo nosi się aparat retencyjny? Tutaj znów trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. W niektórych przypadkach wystarczy rok, w innych konieczna jest retencja trwająca już do końca życia. Ortodonci wskazują jednak, że najczęściej wraz z biegiem czasu maleje potrzeba stałego noszenia aparatu retencyjnego. Po kilku tygodniach lub miesiącach intensywność może się ograniczyć np. do zakładania płytki na noc.

Leczenie ortodontyczne wymaga cierpliwości i dyscypliny. Szczególnie noszenie aparatu stałego sprawia, że konieczna jest wzmożona dbałość o higienę jamy ustnej oraz dostosowanie diety, z której należy wykluczyć np. pokarmy wyjątkowo twarde lub klejące. Walka o piękny uśmiech wymaga poświęceń, ale jej efekty zdecydowanie są tego warte.

Konsultacja merytoryczna artykułu: lek. dent. Konrad Telecki

Dowiedz się więcej

Aparat ortodontyczny stały - dlaczego warto?

Aparat retencyjny – czym jest i czy trzeba go nosić?

Konsultacja ortodontyczna - pierwsza wizyta u ortodonty

Nakładki ortodontyczne Invisalign