Włókniak miękki i twardy – jak wygląda, usuwanie

Co to są włókniaki

Włókniaki to skórne zmiany należące do grupy nowotworów niezłośliwych i niezwykle rzadko ulegają zezłośliwieniu.

Rozróżnia się ich dwa rodzaje:

• miękki (uszypułkowany) – łac. fibroma molle,
• twardy – łac. fibroma durum.

Włókniaki miękkie 

Zbudowane są z luźno utkanej włóknistej tkanki łącznej. Przypominają skórę właściwą, są ukrwione, jednak ze zmniejszona liczbą włókien elastycznych, bez włókien nerwów lub unerwienie występuje w zakresie szczątkowym. Występują głównie na powiekach, w okolicach szyi, pachy i pachwiny, ale zdarza się również ich inna lokalizacja, jak śluzówka jamy ustnej, dekolt, okolice odbytu, prącia i warg sromowych.

Ich występowanie jest powszechne, szacuje się, że dotyczy 20-25 proc. populacji ogólnej. Prawdopodobieństwo rośnie wraz z wiekiem - po ukończeniu 40. roku życia jest to nawet 37 proc.

Ich występowanie wiąże się z cechami zespołu metabolicznego, czyli z otyłością, insulinoopornością i lipidemią aterogenną. Stanowią one objaw zwiększonego ryzyka wystąpienia miażdżycy. Sugeruje się też genetyczne podłoże powstawania włókniaków.

Skąd się biorą włókniaki miękkie

Powstają w wyniku stymulacji receptorów na keratynocytach (jedne z komórek naskórka) i fibroblastach (komórki tkanki łącznej, produkujące między innymi kolagen) przez leptynę (hormon produkowany głównie przez komórki tłuszczowe), a także przez insulinooporność występującą w otyłości. Nie bez znaczenia jest również zaburzona w otyłości gospodarka androgenami i estrogenami.

Włókniak twardy 

Jest zwłóknieniem skóry charakteryzującym się zwiększoną liczbą fibrocytów w skórze właściwej, a czasami podskórnie. Zawiera też makrofagi i inne komórki zapalne, w tym często limfocyty. Towarzyszy temu często rozrost sąsiednich struktur (naskórek, mieszki włosowe) lub komórek (melanocyty). Najczęściej występuje pojedynczo, zwykle też jest mniejszy od włókniaka miękkiego.

Przyczyny powstania włókniaków twardych

Koncepcja powstawania wiąże ten proces z lokalną odpowiedzią na pewien rodzaj zapalenia lub urazu, np.

• reakcja ukąszenia stawonogów,
• pęknięty mieszek włosowy (są to 2 najczęstsze),
• pęknięta torbiel pęcherzykowa,
• brodawka wirusowa lub ciała obce, takie jak drzazga drewna.

Początkowo występuje odpowiedź zapalna z tkanką ziarninową, neutrofilami, makrofagami, limfocytami i fibroblastami, podczas gdy później dominuje zastępcza odpowiedź włóknista. Włókniak ma postać twardej, niewielkiej (zwykle o średnicy do 1 cm) grudki wyczuwanej pod skórą. Występuje najczęściej na kończynach.

Rozwinąć się może u osób w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się między 20. a 40. rokiem życia i częściej u kobiet, niż u mężczyzn.

Do jakiego lekarza iść z włókniakiem?

Guzki na skórze zawsze warto skonsultować z lekarzem dermatologiem, który zdiagnozuje, z jakim rodzajem zmiany mamy do czynienia i zaleci dalsze postępowanie. Włókniaki nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, jednak przed usunięciem lekarz w badaniu klinicznym przeprowadzi różnicowanie, by wykluczyć inne, bardziej niebezpieczne rodzaje zmian na skórze.

Włókniak miękki - jak wygląda

Ma postać uszypułkowanego, miękkiego w dotyku guzka o barwie skóry, a u osób z ciemna karnacją może przybierać kolory od jasno- do ciemnobrązowego. Morfologicznie wyróżnia się trzy rodzaje włókniaka miękkiego:

• małe, pomarszczone grudki, zlokalizowane głównie w obrębie szyi i pach,
• nitkowate zmiany o długości do 5 mm,
• woreczkowate zmiany w postaci dużych uszypułkowanych zmian, które lokalizują się głównie w dolnych partiach ciała.

Metody usuwania włókniaków miękkich

Włókniaki miękkie usuwa się za pomocą lasera, kriochirurgii lub wycina chirurgicznie.

Usuwanie laserowe polega na nakierowaniu wiązki lasera na zmianę, co powoduje koagulację tkanek. Włókniak odpada, nie pozostawiając blizn.

Kriochirurgiczne usunięcie oznacza zamrożenie włókniaka przy pomocy ciekłego azotu. Zmiana samoistnie odpada po około 10 dniach od zabiegu.

Chirurgiczne wycięcie włókniaka wymaga jedynie znieczulenia miejscowego, może również być konieczne założenie szwu.

Jak rozpoznać włókniak twardy?

Wyróżnia się wiele wariantów włókniaków twardych, między innymi lipidowe, nabłonkowe, tętniakowe czy nietypowe. Takie włókniaki mają postać twardego guzka pod skórą, często jest to zmiana o barwie skóry, ale może też przybrać kolor różowy, jasno- lub ciemnobrązowy. Niektóre ze zmian są jaśniejsze w centralnej części. Zmiany najczęściej zlokalizowane są na podudziu. Rozpoznanie włókniaka twardego warto pozostawić lekarzowi dermatologowi, gdyż wymaga on różnicowania z innego rodzaju zmianami skórnymi.

W diagnostyce, poza badaniem klinicznym, przydatna może być dermatoskopia. Za pomocą dermatoskopu lekarz ogląda zmianę w powiększeniu umożliwiającym ocenę jego struktury. Badanie jest bezbolesne i całkowicie nieinwazyjne.

Usuwanie włókniaków twardych

Włókniaki twarde nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, ale można zdecydować się na usunięcie zmian ze względów estetycznych. Ich leczenie polega na chirurgicznym wycięciu, z zastosowaniem znieczulenia miejscowego, a cała procedura trwa zaledwie kilkanaście minut. Zabieg ten jednak przeważnie pozostawia bliznę. Po usunięciu włókniaka na skórze tkanki przekazywane są do badania histopatologicznego.

Źródła:

1. Myers DJ, Fillman EP., Dermatofibroma. 2022 Apr 30. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 29262213.

2. Argenziano G., Typical and atypical dermoscopic presentations of dermatofibroma, Journal of the European Dermatology and Venereaology, Volume27, Issue11, November 2013, Pages 1375-1380

3. Owczarczyk-Saczonek A., Placek W., Włókniaki skóry jako objaw zaburzeń metabolicznych, Przegl Dermatol 2016, 103, 240–245 DOI: 10.5114/dr.2016.60631

Powiązane tematy: 

Zmiany na skórze, które świadczą o chorobie

Tłuszczak: rodzaje i usuwanie tłuszczaków