Sepsa – objawy i leczenie sepsy

Sepsa to bezpośrednio zagrażający zdrowiu i życiu zespół objawów, który nieleczony prowadzi do niewydolności wielonarządowej i w konsekwencji do zgonu. Ma gwałtowny, szybki przebieg, na zachorowanie narażony jest praktycznie każdy. Zauważając pierwsze objawy sepsy, pilnie zgłoś się po pomoc. Objawy sepsy mogą być zróżnicowane, do najczęstszych należą zmieniona temperatura ciała, przyspieszenie rytmu serca, spadek ciśnienia tętniczego, obrzęki, wysypka i w końcowym etapie utrata świadomości.
Sepsa - jak rozpoznać, rokowania.
Sepsa - jak rozpoznać, rokowania.

Co to jest sepsa?

Sepsa (często również nazywana posocznicą) to nieprawidłowa odpowiedź organizmu na toczące się zakażenie. Istotą sepsy jest obecność patologicznych drobnoustrojów we krwi. Stan ten uznaje się za bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta.

Sama w sobie nie jest osobną chorobą, lecz raczej zespołem objawów.

Do określenia zaawansowania, czy też nasilenia zakażenia, używa się trzech pojęć:

  • sepsa,
  • ciężka sepsa,
  • wstrząs septyczny. 

Sepsa

Jest najłagodniejszą i najmniej nasiloną postacią.

Ciężka sepsa

Drugim stopniem jest ciężka sepsa, która rozumiana jest jako wielonarządowa niewydolność organizmu.

Wstrząs septyczny

Z kolei wstrząs septyczny, będący najcięższą formą, przebiega z hipotensją (obniżenie ciśnienia tętniczego), której nie da się zwalczyć poprzez przetaczanie płynów.

Objawy sepsy

Objawy mogą być różnorakie. To, w jaki sposób choroba się zamanifestuje, zależy głównie od rodzaju czynnika, który sepsę wywołał, chorób współistniejących oraz czasu, jaki upłynął od chwili rozpoznania do wdrożenia leczenia.

Objawy zazwyczaj pojawiają się nagle, a stan pacjenta szybko ulega pogorszeniu.

Najczęstsze objawy sepsy:

  • temperatura ciała wyższa niż 38°C (gorączka) lub niższa od 36°C,
  • nagłe zaburzenia świadomości,
  • przyspieszenie rytmu serca powyżej 90 uderzeń na minutę,
  • przyspieszone oddychanie - więcej niż 30 oddechów na minutę,
  • duże obrzęki,
  • wzrost stężenia glukozy we krwi – powyżej 7,7mmol/l mimo, że u pacjenta nie zdiagnozowano cukrzycy,
  • wysypka, która nie blednie pod wpływem nacisku.

Na występowanie posocnicy wskazują także wartości parametrów stanu zapalnego badane w próbce krwi, m.in.:

Badanie CRP dostępne w całej Polsce
Cena: od 23 zł 

SPRAWDŹ

Równie ważna jest ocena parametrów hemodynamicznych i perfuzji tkankowej:

  • zwiększenie ciśnienia tętniczego,
  • przekroczenie górnej granicy normy stężenia mleczanów w surowicy,
  • opóźnienie powrotu włośniczkowego,
  • wybroczyny.

Wskaźnikami mówiącymi o rozwijającej się i narastającej niewydolności wielonarządowej w przebiegu sepsy są:

  • skąpomocz czyli zmniejszone oddawanie moczu,
  • niesłyszalne szmery perystaltyki jelit,
  • wzrost stężenia kreatyniny,
  • obniżenie ciśnienia tlenu we krwi, czyli tzw. hipoksemia,
  • zaburzenia krzepnięcia krwi,
  • wzrost stężenia bilirubiny całkowitej w osoczu do >4mg/dl.

Pacjenci, u których rozpoznano sepsę, niezależnie od tego, czy jest to postać szpitalna, czy pozaszpitalna, powinni być hospitalizowani na Oddziałach Intensywnej Terapii. Jest to konieczne ze względu na zazwyczaj bardzo ciężki stan pacjenta, jak również gwałtowny przebieg zachorowania.

Objawy sepsy.

Jaka jest śmiertenlość sepsy

Statystycznie rzecz ujmując, sepsa znajduje się na 10. miejscu wśród najczęściej występujących przyczyn zgonów ogółem. Zajmuje także 3. niechlubne miejsce na liście przyczyn zgonów z powodu chorób zakaźnych.

Z dostępnych danych wynika, że około 1000 Polaków umiera rocznie z powodu sepsy.

Czy sepsa jest zaraźliwa?

W związku z tym, że pacjenci często pytają o to, czy sepsą można się zakazić, odpowiadamy, że nie. Sepsa to, jak powyżej wspomniano, zespół objawów rozwijających się w wyniku zakażenia, zatem niemożliwe jest zakażenie się objawami.

Z punktu widzenia pacjenta najważniejszą informacją jest to, że możliwe jest zakażenie drobnoustrojami prowadzącymi u części osób do infekcji, która skutkować może sepsą.

Sepsa szpitalna i sepsa pozaszpitalna

Mówiąc o posocznicy należy rozróżnić jej dwa rodzaje – sepsę szpitalną i pozaszpitalną. W postaci szpitalnej ognisko zakażenia, które odpowiada za rozwój posocznicy, może być zlokalizowane w różnych układach, narządach i tkankach.

Szczególnie narażeni na zakażenie sepsą szpitalną są:

  • pacjenci po zabiegach i operacjach,
  • obciążeni chorobami przewlekłymi (m.in. nowotworami, cukrzycą, zakażeniem wirusem HIV),
  • pacjenci mechanicznie wentylowani,
  • żywieni dojelitowo,
  • poddani długotrwałemu leczeniu antybiotykami,
  • chorzy z cewnikami,
  • z protezami,
  • z wszczepionymi urządzeniami,
  • chorzy po przetoczeniach płynów i/lub preparatów krwiopochodnych.

Każdy z tych czynników sprawia, że organizm jest bardziej podatny na atak chorobotwórczych drobnoustrojów.

Sepsa pozaszpitalna często dotyka osób uprzednio zdrowych, u których zasadniczo nie występują żadne szczególne czynniki ryzyka posocznicy. W tym przypadku najczęściej chorują dzieci, młodzież i młodzi dorośli, rzadziej osoby starsze.

Na posocznicę zachorować może każdy, jednak zwiększone ryzyko zachorowania, niezależnie od wieku, dotyczy głównie osób ze znacznie obniżoną odpornością i/lub brakiem śledziony. 

Przyczyny sepsy

Najczęściej powodują ją bakterie, rzadziej wirusy i grzyby.

Z danych wynika, że na polskich Oddziałach Intensywnej Terapii sepsę szpitalną najczęściej wywołują następujące bakterie: Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter baumanii, Staphylococcus aureus i inne gronkowce oraz paciorkowce.

W przypadku grzybów sepsę zwykle wywołuje Candida albicans. Z kolei wirusy gorączek krwotocznych (np. Ebola) skutkują sepsą o etiologii wirusowej. W 80 proc. przypadków źródłem zakażenia jest układ oddechowy, moczowo-płciowy lub jama brzuszna.

W sepsie pozaszpitalnej przyczynami zakażenia są najczęściej bakterie, takie jak:

  • Neisseria meningitidis, tzw. meningokoki, które powodują najcięższe w przebiegu zachorowania,
  • Streptococcus pneumoniae, tzw. pneumokoki,
  • Haemophilus influenzae, wywołuje tzw. choroby hemofilusowe,
  • Streptococcus pyogenes,
  • Salmonella spp.

Sepsa, w dużym uproszczeniu, rozwija się wtedy, kiedy w zakażonym organizmie dochodzi do wydzielenia substancji chemicznych, które pierwotnie mają za zadanie zwalczać infekcję. Niestety, w wyniku ich nieprawidłowego oddziaływania na ustrój, te same substancje prowadzą do rozwoju ogólnej reakcji zapalnej.

Rozpoznanie sepsy

Sepsę rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych, które powinny być potwierdzone wynikami badań laboratoryjnych i ewentualnie obrazowych.

Ponieważ początkowe fazy rozwoju cechują się dość niecharakterystycznymi objawami, choroba sprawia trudności diagnostyczne.

Badania wykrywające sepsę

W diagnostyce sepsy niezmiernie istotne jest jak najszybsze wykonanie badań mikrobiologicznych. W tym celu pobiera się materiały na tzw. posiew. Najważniejszym materiałem dla potwierdzenia choorby jest krew. Niestety na ostateczny wynik hodowli należy czekać średnio 2-3 dni.

W niektórych przypadkach możliwe jest wykonanie tzw. szybkich testów lateksowych, które pozwalają na wstępną identyfikację patogenu odpowiedzialnego za zachorowanie.

Jeżeli lekarz ma podejrzenie, co do potencjalnej przyczyny zakażenia sepsą, może zlecić:

  • pobranie wydzielin lub aspiratu z dróg oddechowych,
  • płynu mózgowo – rdzeniowego, 
  • moczu,
  • zawartości ropnia,
  • płynu z jam opłucnych.

W podejrzeniu zapalenia płuc niezwykle przydatne są badania rentgenowskie (RTG). Do oceny jamy brzusznej pomocą służą badania ultrasonograficzne (USG)tomografia komputerowa (TK).

Do oceny zaawansowania sepsy oraz analizy skuteczności wdrożonego leczenia służy szereg badań laboratoryjnych parametrów takich jak np.:

  • morfologia krwi z rozmazem,
  • białko C-reaktywne,
  • prokalcytonina,
  • kreatynina,
  • bilirubina,
  • glukoza,
  • liczba płytek krwi,
  • INR,
  • APTT,
  • stężenie mleczanów,
  • gazometria
  • w zależności od stanu chorego inne konieczne badania.

Leczenie sepsy

Leczenie polega na jednoczesnym wdrożeniu antybiotykoterapii oraz leków zwalczających objawy.

Początkowo stosuje się antybiotyki o jak najszerszym spektrum działania. Obejmują one swoim oddziaływaniem patogeny, które najczęściej prowadzą do rozwoju sepsy.

Po uzyskaniu wyniku posiewów oraz ocenie wrażliwości np. bakterii na różne leki, stosowaną wcześniej empiryczną antybiotykoterapię zamienia się na leczenie nacelowane na konkretny patogen.

Dość istotną informacją jest to, że drobnoustroje powodujące sepsę pozaszpitalną są z reguły bardziej wrażliwe na stosowane antybiotyki. Z kolei te wywołujące sepsę szpitalną zwykle cechują się znaczną opornością na powszechnie używane leki.

Powodzenie w leczeniu jest zasadniczo uzależnione od szybkiego rozpoznania i usunięcia ogniska zakażenia.

Najczęściej ogniskiem zakażenia będą:

  • zainfekowane narządy,
  • tkanki,
  • cewniki,
  • dreny,
  • wszczepione urządzenia,
  • protezy.

Ponieważ jedną z bardziej powszechnych przyczyn są ropnie i ropniaki, zalecanym postępowaniem jest ich drenaż.

Chcąc zmniejszyć ryzyko dołączenia się kolejnych infekcji, rekomenduje się, aby procedury służące zniszczeniu ogniska były jak najmniej inwazyjne.

Leczenie objawów sepsy

W objawowym leczeniu  stosuje się:

  • podaż płynów,
  • leczenie przeciwwstrząsowe,
  • leczenie niewydolności oddechowej oraz niewydolności nerek, a także zaburzeń funkcjonowania układu krążenia.

Ponadto należy stale kontrolować poziom glikemii oraz, jeśli to konieczne, wdrożyć leczenie kwasicy.

Dodatkowe działania uzupełniające leczenie sepsy sprowadzają się do:

  • stosowania dojelitowego żywienia,
  • przetaczania preparatów krwi,
  • odpowiedniego postępowania podczas prowadzenia mechanicznej wentylacji płuc,
  • zapobiegania żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej i owrzodzeniom.

Jeżeli leczenie sepsy nie zostanie odpowiednio szybko podjęte, to w konsekwencji dochodzi do rozwinięcia się niewydolności wielu narządów, pogłębienia wstrząsu septycznego i ostatecznie do śmierci pacjenta.

Rokowanie i powikłania sepsy

W ocenie rokowań najważniejszą rolę odgrywa postać sepsy. Z danych wynika, że pacjenci przebywający na Oddziałach Intensywnej Terapii obarczeni są 16 proc. ryzykiem zgonu, jeśli hospitalizowani są z sepsą.

Odsetek ten wzrasta do 36 proc. u pacjentów z ciężką postacią sepsy i do 58 proc. u tych we wstrząsie septycznym.

Następstwa sepsy

Wśród następstw i powikłań sepsy należy wymienić:

  • martwica skóry oraz tkanek obwodowych części ciała, jak np. zmiany martwicze palców u rąk i stóp, które w skrajnych przypadkach mogą skutkować koniecznością amputacji tychże części ciała,
  • jeżeli do sepsy dochodzi w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, ropni mózgu czy niedotlenienia mózgu, istnieje duże ryzyko wystąpienia neurologicznych następstw w postaci porażenia kończyn, ataków padaczkowych, niedosłuchu, zaburzeń pamięci czy zaburzeń emocjonalnych.

Nawet mimo tak dużej śmiertelności i ryzyka powikłań, szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia daje szansę na wyleczenie sepsy.

Zapobieganie sepsie

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniom są szczepienia. Niestety są one dostępne tylko przeciwko trzem patogenom powodującym zachorowania, które mogą przejść w sepsę.

Na chwilę obecną na rynku dostępne są szczepionki przeciwko meningokokom, pneumokokom oraz Haemophilus influenza typu b (HIb).

Meningokoki powodują ciężki przebieg sepsy. Warto rozważyć szczepienie,

Szczepienia są bezpieczną i skuteczną metodą zapobiegania zachorowaniom wywołanym patogenom, przeciwko którym przyjęto szczepienie.

Sepsa profilaktyka

  • Rozważ szczepienie siebie i swoich bliskich przeciwko pneumokokom, meningokokom i HIb.
  • Unikaj długiego przebywania w dużych skupiskach ludzi, w pomieszczeniach zamkniętych i niewentylowanych.
  • Unikaj picia z jednej butelki, dzielenia się posiłkami np. kanapką, nie używaj z innymi osobami wspólnych sztućców, nie pal z innymi jednego papierosa.
  • Unikaj przygodnych pocałunków.
  • W przypadku, gdy członek twojej rodziny lub bliski znajomy zachorował na inwazyjną chorobę meningokokową, udaj się na konsultację lekarską, konieczne może być zastosowanie chemio profilaktyki (profilaktycznego przyjęcia leków). Ponieważ w takiej sytuacji działania koordynuje Inspekcja Sanitarna, stosuj się do zaleceń przez nią wydanych.
  • Nie zaniedbuj infekcji jamy ustnej, zębów i okolicznych tkanek. Dbaj o regularne kontrole dentystyczne i higienę jamy ustnej.

Źródła:

"Sepsa i wstrząs septyczny" E. Kuchar; Medycyna Praktyczna - Choroby Zakaźne

"Sepsa - wyzwanie współczesnej medycyny" K. Bujak, B. Pocheć; Eskulap Świętokrzyski - pismo Świętokrzyskiej Izby Lekarskiej

http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil56/gazeta/numery/n2007/n200705/n20070507

"Sepsa - przyczyny, objawy i sposoby leczenia posocznicy" Adamed Expert

https://adamed.expert/sepsa-przyczyny-objawy-i-sposoby-leczenia-posocznicy/

"Sepsis" Zakładki "Overview", "Symptoms and causes", "Diagnosis and treatment"; Mayo Clinic

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sepsis/symptoms-causes/syc-20351214

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 20.11.2017
Data ostatniej aktualizacji 29.05.2023