Schemat rozszerzania diety niemowlaka

Rozwój dziecka układ nerwowy

Mózg najintensywniej rozwija się w okresie płodowym oraz pierwszych latach życia dziecka. Prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego warunkuje optymalny rozwój poznawczy dziecka. Zależy on nie tylko od czynników genetycznych, lecz także środowiskowych, w tym żywienia.

DHA co to jest

Kwas dokozaheksaenowy (DHA) należy do grupy wielonienasyconych długołańcuchowych kwasów tłuszczowych omega-3. DHA są wbudowywane w komórki mózgu i błony komórek siatkówki płodu podczas pierwszego trymestru ciąży oraz pierwszych 2 lat życia dziecka.

Odpowiednia podaż DHA wraz z dietą, a jeśli jest to niemożliwe właściwa suplementacja, są kluczowe dla rozwoju poznawczego i wzroku malucha. Naukowcy sugerują, że ten składnik może wpływać korzystnie na procesy poznawcze przez przyśpieszanie tempa przyswajania informacji przez malucha. Jednocześnie jest niezbędny do prawidłowego rozwoju siatkówki i ostrości widzenia.

Źródłami DHA są: ryby, owoce morza, olej rybi, ale również wodorosty, a w diecie niemowlęcia również mleko mamy i mleko modyfikowane.

Dieta mamy w ciąży i karmiącej piersią

Mama spodziewająca się dziecka i kobieta karmiąca piersią powinny spożywać 1-2 porcje tłustych ryb tygodniowo (np. śledź, łosoś i szprotka) oraz suplementować DHA zgodnie z rekomendacją lekarza.

Suplementacja wynosi zwykle 200 mg DHA, a 400-600 mg w przypadku małego spożycia ryb. 

DHA w diecie niemowlaka

W przypadku niemowlęcia karmionego piersią, mleko kobiece jest dla niego jedynym źródłem DHA. Ilość tego składnika w pokarmie kobiecym zależy od diety mamy, dlatego w trakcie laktacji wskazana jest suplementacja 200 mg DHA dziennie a w przypadku niskiego spożycia ryb (poniżej 1-2 ryb tygodniowo) 400-600 mg DHA/dobę.

Mleka modyfikowane do początkowego żywienia niemowląt dostarczają wszystkich składników niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka w optymalnych ilościach. Obowiązująca obecnie ilość DHA w tych preparatach powinna zapewniać zapotrzebowanie niemowlęcia na ten składnik.

Rozszerzanie diety niemowlaka ryby

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca wyłączne karmienie piersią przez pełne pierwsze 6. miesięcy życia dziecka. Maksymalnie przed ukończeniem 26. tyg. życia, a najwcześniej po ukończeniu 17. tyg. życia (początek 5. mies. życia), powinno zacząć się wprowadzać pokarmy uzupełniające.

Wiek wprowadzania pokarmów uzupełniających określa się na podstawie szacowanego momentu osiągnięcia dojrzałości przewodu pokarmowego, nerek i układu nerwowo-mięśniowego dziecka do przyjmowania pokarmów stałych – dlatego przyjmuje się, że powinno ono osiągnąć przynajmniej 4. miesiąc życia.

Ryby a metale ciężkie

Rodzice często martwią się umieszczaniem ryb w diecie swojego maluszka ze względu na zawartość w nich metali ciężkich (np. rtęci). Jednak są one jednocześnie ważnym źródłem pełnowartościowego białka, długołańcuchowych kwasów tłuszczowych omega-3, witamin B12 i D oraz żelaza, selenu, cynku i jodu.

Eksperci zalecają, by nie podawać dzieciom gatunków ryb drapieżnych, które szczególnie akumulują metale ciężkie i cechują się najwyższym poziomem rtęci, np. tuńczyk, rekin, miecznik, makrela królewska. Zalecane ryby to m.in.: łosoś norweski hodowlany, pstrąg hodowlany, flądra, dorsz, makrela atlantycka, morszczuk, śledź i szprotka. Ryby powinny być podawane niemowlęciu w małych porcjach i nie częściej niż 1-2 razy w tygodniu. W przypadku niskiego spożycia ryb lub ich braku w diecie dziecka > 6 miesiąca życia warto skonsultować z pediatrą suplementację DHA.

Rozszerzenie diety niemowlaka a żelazo

Żelazo to kolejny składnik, który jest niezbędny do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka. Niedobór żelaza wpływa negatywnie na funkcje mózgu i rozwój intelektualny maluszka.

W populacji europejskiej obecnie nie ma wskazań do suplementacji żelaza u niemowląt bez anemii spowodowanej niedoborem żelaza – czyli w populacji, w której ryzyko rozwoju tego deficytu jest niskie. W przypadku grup ryzyka niedoboru, decyzję o ewentualnej profilaktycznej suplementacji podejmuje pediatra.

Okres wprowadzania pokarmów uzupełniających w diecie niemowlęcia jest między innymi uwarunkowany wyczerpaniem zasobów żelaza zgromadzonych w okresie płodowym i koniecznością jego dostarczenia wraz z pokarmem. Od 6. miesiąca życia wszystkie niemowlęta powinny otrzymywać pokarmy uzupełniające zawierające żelazo, np. mięso, ryby, produkty zbożowe wzbogacane w żelazo.

Rozszerzanie diety niemowlaka a mięso

W przypadku niemowlęcia karmionego sztucznie powinno ono otrzymywać mleko modyfikowane wzbogacane żelazem. Źródłem żelaza w diecie niemowlęcia są: mięso, ryby, żółtko jaja i/lub produkty wzbogacane żelazem (np. kaszki zbożowe dla dzieci).

Dieta roślinna a rozwój dziecka

Ryby i mięso są zalecane w diecie niemowląt, ponieważ stanowią cenne źródło pełnowartościowego białka, żelaza, cynku i witaminy B12, a w przypadku ryb również witaminy D i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (DHA i EPA). Nie oznacza to jednak, że dieta roślinna jest przeciwwskazana.

Wszystkie niemowlęta i dzieci, które stosują dietę wegetariańską, zwłaszcza wegańską powinni być pod opieką dietetyka i pediatry. Zbilansowanie diety wegańskiej dla niemowląt nie jest proste, a ryzyko nieprzestrzegania duże.

Więcej szczegółów o diecie roślinnej u niemowląt i dzieci, znajdziesz w artykulach: 

Dieta roślinna dla niemowląt i dzieci

Źródła białka w diecie wegetariańskiej - czym zastąpić mięso

Kwas foliowy w ciąży

Ryzyko wad cewy nerwowej związanej z niedostatecznym spożyciem kwasu foliowego przez kobietę w ciąży jest powszechnie znane. Nie należy jednak czekać z jego suplementacją do potwierdzenia ciąży. Kwas foliowy powinien być przyjmowany przez co najmniej 12 tyg. przed planowanym zapłodnieniem.

Partnerom starającym się o dziecko, trudno jednak przewidzieć dokładną datę poczęcia dziecka, dlatego zwykle zaleca się, by osoby, które myślą o macierzyństwie skonsultowały się ze specjalistą już na etapie planowania.

Większości kobiet (z niskim ryzykiem wad płodu) zalecana jest dawka 0,4 mg kwasu foliowego/dobę, przy czym może ona się różnić np. u kobiet z otyłością, celiakią, przyjmujących niektóre leki (np. przeciwpadaczkowe, metforminę, metotreksat) oraz występowaniem wad cewy nerwowej u matki, ojca lub ich potomstwa. W celu określenia dawki i preparatu kwasu foliowego warto skonsultować się ze swoim ginekologiem lub położną.

Jednocześnie zaleca się, by wszystkie kobiety w wieku rozrodczym uwzględniały w swojej diecie produkty bogate w foliany, m.in.: pełnoziarniste produkty zbożowe, jaja, zielone warzywa liściaste – np. jarmuż, sałatę.

Jod

Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, które są potrzebne do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. W sytuacji ciężkiego niedoboru tego składnika u kobiet ciężarnych może dojść do rozwoju kretynizmu u dzieci (upośledzenia rozwoju umysłowego).

Niedobór jodu u kobiety spodziewającej się dziecka, to także zwiększone ryzyko niedosłuchu i głuchoty noworodków. Obecnie zaleca się, by kobiety planujące ciążę, będące w ciąży i karmiące piersią suplementowały jod w dawce 200 µg na dobę. Każdą suplementację powinno skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiedni preparat o udokumentowanej skuteczności.

Karmienie piersią

Wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka to złoty standard żywienia niemowląt. Karmienie piersią może wpływać korzystnie również na rozwój poznawczy dziecka. Oszacowano, że dzieci w wieku szkolnym, które były karmione piersią jako niemowlęta, mają o około 3-5 punktów wyższy iloraz inteligencji niż te karmione mlekiem modyfikowanym.

Ograniczeniem tych wyników jest fakt, że pochodzą one z badań obserwacyjnych, w których nie potwierdza się przyczynowo-skutkowości.

Rozszerzanie diety niemowlaka schemat

W trosce o zdrowe żywienie maluszków i ich optymalny rozwój opracowaliśmy materiał, który zawiera schemat żywienia w pierwszym roku życia zdrowych niemowląt urodzonych o czasie. Schemat wzbogacony jest o wskazówki, jak rozpocząć wprowadzanie pokarmów uzupełniających oraz informacje dotyczące wybranych, wątpliwych produktów w diecie malucha. Zachęcamy do stosowania!

Pobierz i wydrukuj instrukcję: 

Metoda rozszerzania diety niemowlaka

Obecnie nie wykazano wyższości wprowadzania pokarmów uzupełniających metodą tradycyjną (łyżeczką) nad BLW (Baby Led Weaning), w której niemowlęciu podaje się pokarmy, które może chwycić rączkami (z pominięciem etapu podawania pokarmu w postaci papek). Obie mogą być stosowane, a ich wybór zostawia się rodzicom.

Przy decydowaniu się na BLW, ważne jest by w momencie rozpoczynania rozszerzania diety, dziecko stabilnie siedziało i miało opanowaną umiejętność żucia, która może rozwinąć się później niż w 6. miesiącu życia.

Nie zaleca się opóźniania wprowadzania pokarmów uzupełniających, dlatego przy braku możliwości zastosowania BLW, rozsądnym wydaje się zastosowanie metody tradycyjnej, którą można później zmodyfikować, gdy niemowlę rozwinie umiejętność żucia.

Referencje:

1. Szajewska H., Horvath A., Rybak A. i wsp. Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2016; 13: 9-24.
2. Chmielewska A., Dziechciarz P., Gieruszczak-Białek D i wsp. Effects of prenatal and/or postnatal supplementation with iron, PUFA or folic acid on neurodevelopment: update. British Journal of Nutrition 2016, doi: 10.1017/S0007114514004243.
3. Borszewska-Kornacka M.K., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A. i wsp. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne Pediatria 2013; 10: 265-279.
4. Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2021; 18: 7-24.
5. Jasani B., Simmer K., Patole S.K. i wsp. Long chain polyunsaturated fatty acid supplementation in infants born at term. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 3. Art. No.: CD000376.
6. Poradnik dla rodziców małego dziecka. Zasady zdrowego żywienia i jego wpływ na zdrowie. Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie, Warszawa 2019 r.
7. https://www.fda.gov/media/102331/download
8. Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J. i wsp. Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017; 2(5): 210-214.
9. Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Opala T i wsp. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol 2014; 5(85): 395-399.
10. Anderson J.W., Johnstone B.M., Remley D.T. Breast-feeding and cognitive development: a meta-analysis. Am J Clin Nutr 1999; 70: 525-535.
11. Prado E.L., Dewey K.G. Nutrition and brain development in early life. Nutrition Reviews 2014; 72(4): 267-284.
12. Nestle Nutrition Institute, https://www.nestlenutrition-institute.org/resources/infographics/details/how-is-nutrition-associated-with-toddlers-development (dostęp: 23.04.2020)
13. Medycyna Praktyczna. BLW czy tradycyjna metoda rozszerzania diety niemowlęcia? (dostęp: 24.04.2020 r.).