Endometrioza – diagnoza, objawy i leczenie endometriozy

Podejrzenie endometriozy

Diagnoza endometriozy bywa złożona, może obejmować wykonanie badań laboratoryjnych i obrazowych.

Objawy mogą się różnić u poszczególnych kobiet, często chorobie towarzyszy ból, zaburzenia miesiączkowania i trudności w zajściu w ciąże.

Choroby nie da się całkowicie wyleczyć, terapia skupia się na łagodzeniu objawów i umożliwieniu zajścia w ciążę.  

Objawy endometriozy

W zależności od przebiegu zachorowania objawy endometriozy mogą się od siebie różnić w przypadku innych pacjentek.

Do najczęstszych objawów endometriozy należą:

• przedłużające się krwawienia menstruacyjne;
• obfite i bolesne miesiączki;
• ból, który pojawia się kilka dni przed miesiączką i trwa do jej końca;
• zaburzenia miesiączkowania;
• silne bóle brzucha;
• bolesność w trakcie współżycia;
• trudności z zajściem w ciążę;
• ból w trakcie defekacji i mikcji;
• krew w moczu lub w kale.

Mniej charakterystyczne objawy endometriozy obejmują występowanie:

• biegunek;
• zaparć;
• wzdęć;
• krwawienia z odbytu.

Te objawy występują najczęściej wtedy, gdy endometrioza zlokalizowana jest na narządach układu pokarmowego.

Leczenie endometriozy

Sposób leczenia endometriozy uzależniony jest od tego, z jakim problemem zgłosiła się pacjentka. Jeśli kobieta planuje akurat ciążę, a jej głównym problemem jest niepłodność – należy podjąć kroki, aby usunąć przyczynę niepłodności.

Często lekarz decyduje w takiej sytuacji o leczeniu chirurgicznym, która ma na celu usunięcie zrostów, które stanowią mechaniczną przeszkodę dla zapłodnienia.

Natomiast, jeśli kobieta w najbliższej przyszłości nie planuje dziecka, a głównym powodem, dla którego się zgłosiła są bolesne, obfite miesiączki czy przewlekły ból zlokalizowany w obrębie miednicy mniejszej, to postępowaniem z wyboru jest wprowadzenie leczenia hormonalnego.

Jakie leki na endometriozę?

Niestety nadal nie znaleziono leku, który leczyłby skutecznie endometriozę, ale choroba mija w okresie menopauzalnym, gdy następuje fizjologiczny spadek hormonów.

Można skupić się na znoszeniu bólu bądź osiągnięciu ciąży metodami alternatywnymi (IVF), ale nie da się w zupełności wyleczyć tej choroby.

Fizjoterapia

Wsparciem w walce z bólem endometrialnym być fizjoterapia uroginekologiczna. Obejmuje sferę mięśniowo-powięziową. Podczas wizyty fizjoterapeta pokazuje ćwiczenia, które powinno się wykonywać także w domu. 

Endometrioza a ciąża

Trudności z zajściem w ciążę dotyczą wielu kobiet z endometriozą, ale nie wszystkich. Częściej problem ten występuje u pań, które mają ogniska endometriozy zlokalizowane w okolicy jajników, jajowodów, bądź wiele zrostów w tej okolicy.

Diagnozowanie endometriozy bardzo często rozpoczyna się w momencie stwierdzenia problemów z zajściem w ciążę. Kobieta zgłasza się do ginekologa, zaniepokojona przedłużającymi się staraniami o dziecko.

Endometrioza a cykl miesiączkowy

W cyklu miesiączkowym przez ok. 21 dni endometrium, czyli błona śluzowa wyściełająca macicę narasta, po czym w czasie menstruacji – złuszcza się i ulega wydaleniu na zewnątrz, poza ciało kobiety. Dzieje się to w trakcie miesiączki.

W momencie, kiedy endometrium cofnie się przez jajowody do jamy brzusznej, ulega wszczepieniu w inne narządy:

• jajniki,
• jelita,
• pęcherz moczowy,
• otrzewną.

Rzadziej, choć zdarza się, ogniska endometrialne znajdują się w:

• wątrobie,
• nerkach,
• jamie opłucnej.

W miejscu wszczepień tworzą się guzki, które wrażliwe są na działanie hormonów płciowych dokładnie tak samo, jak endometrium w macicy.

W związku z tym zgodnie ze wzrostem hormonów w cyklu miesiączkowym guzki narastają, po czym w trakcie, kiedy kobieta ma menstruację – pojawia się krwawienie z ognisk endometrialnych.

Ponieważ nie ma żadnej drogi ewakuacji krwi z jamy brzusznej – gromadzi się ona w postaci zrostów w okolicy guzków endometrialnych.

Co sprzyja powstaniu endometriozy?

Wzrost ryzyka zachorowania na endometriozę mają m.in. kobiety, w których w rodzinie już ktoś chorował na tę chorobę. Wpływ mają także hormony i styl życia.

• genetyczne predyspozycje,
• wysoki poziom estrogenów,
• współistnienie chorób autoimmunologicznych (niedoczynność tarczycy, RZS, stwardnienie rozsiane),
• niskie BMI,
• wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki,
• długie menstruacje,
• nieposiadanie dzieci.

Czy endometrioza boli?

Odczuwanie bólu jest typowe w przebiegu endometriozy.

Przyczyny jego występowania nie są do końca znane, natomiast wiadomo, że nasilenie bólu nie jest wprost proporcjonalne do ilości ognisk endometriozy.

Diagnostyka i rozpoznanie endometriozy

Lekarz rozpoczyna diagnostykę od podstawowych, standardowych badań: USG transwaginalnego. Bardzo często wyniki te są w normie, nie sugerują żadnej nieprawidłowości.

Czasem w USG stwierdza się torbiele czekoladowe, które sugerują chorobę, jednak aby mieć pewność, co do treści torbieli należy zbadać jej zawartość (pobrać zawartość torbieli do badania).

Najczęściej jednak potrzebna jest laparoskopia diagnostyczna, w czasie której pobiera się wycinki do badania histopatologicznego.

Laparoskopie wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Badanie polega na wykonaniu kilku nacięć, długości kilku centrymetrów przez które wprowadza się kamery i narzędzia. W jamie otrzewnej poszukuje się charakterystycznych ognisk endometrialnych.

Jeśli operator nie jest pewien czy to na pewno endometrioza – pobiera wycinki ze zmian, aby oddać je do badania histopatologicznego.

Stopnie endometriozy

Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu stworzyło punktację na podstawie której ocenia się stopień zaawansowania endometriozy:

• stopień I - zmiany są niewielkie, poniżej 5 mm. W jajowodach i jajnikach są nieunaczynione zrosty, strzępki jajowodów są wolne,
• stopień II – zrosty i torbiele w jajnikach mają średnicę do 5 mm, torbiele często pękają samoistnie, zmiany zaczynają obejmować coraz większy obszar macicy, jajników i jajowodów,
• stopień III – zmiany endometrialne przekraczają 5 mm i zaczynają obejmować więzadła krzyżowo-maciczne,
• stopień IV – torbiele endometrialne zaczynają osiągać kilkucentymetrowy rozmiar. Macica może być nieruchoma, przyrośnięta do pętli jelit. Zmiany mogą pojawiać się na pęcherzu moczowym, w pochwie czy szyjce macicy.

Sposoby na ból przy endometrie

Terapia hormonalna ma udowodnione działanie zmniejszające ból związany z endometriozą.

Zazwyczaj w leczeniu stosuje się preparaty estrogenowo – progestagenowe, ewentualnie same progestageny np. w postaci wkładek wewnątrzmacicznych.

Dieta przy endometriozie

W czasie leczenia endometriozy warto wspomagać się prawidłowo zbilansowaną dietą, bogatą w ryby morskie i kwasy omega-3. Należy także pamiętać, że dieta powinna być przeciwzapalna.

Pamiętaj, aby spożywać dużo owoców i warzyw bogatych w witaminę E, witaminę C i beta-karoten, ze względu na ich działanie przeciwzapalne.

Ograniczyć należy spożycie kawy i alkoholu.

Rokowanie i powikłania endometriozy

U kobiet nieplanujących macierzyństwa dąży się do umożliwienia pacjentce powrotu do codziennych aktywności i zniesienia bólu.

Do nawrotów choroby dochodzi dosyć często, stąd konieczność cyklicznego powtarzania terapii lekami (farmakologicznej).

Kobiety, które chcą zajść w ciąże powinny natychmiast po zakończeniu leczenia chirurgicznego podjąć starania o ciążę. W przypadku niepowodzeń rekomenduje się podjęcie próby zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro). 

Niestety choroba wciąż nie jest dostatecznie dobrze poznana. Wiadomo, że wbrew panującej obiegowej opinii zajście w ciąże nie leczy choroby, może jedynie wpłynąć na czasowe zahamowanie rozwoju ogniska endometriozy.

Zalecane postępowanie

• Jeśli odczuwasz ból, zaburzenia miesiączkowania np. krwawienie między miesiączkami lub inne niepokojące objawy mogące świadczyć o rozwoju ognisk endometriozy, skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym.
• W przypadku, kiedy zdiagnozowano u Ciebie endometriozę stosuj się do zaleceń lekarza prowadzącego, nie modyfikuj dawek leków ani samodzielnie ich nie zmieniaj/odstawiaj.