Pierwsza miesiączka bez tajemnic

Fazy cyklu miesiączkowego

Krwawienie miesięczne pojawia się, ponieważ ludzki zarodek potrzebuje do rozwoju grubej i dobrze ukrwionej błony śluzowej macicy (błona ta nazywana jest również endometrium). W każdym cyklu, w którym nie doszło do ciąży, endometrium się odnawia, jednak organizm nie daje rady wchłonąć go w całości z powrotem do krwioobiegu i pozostałą część, ok. 50 ml, wydala przez pochwę. Pierwszy dzień krwawienia jest również pierwszym dniem cyklu miesiączkowego.

Etapy cyklu miesiączkowego:

• Faza folikularna (nazywana inaczej pierwszą fazą cyklu) – to dni, podczas których w jajniku dojrzewa pęcherzyk dominujący. Z niego, pod wpływem hormonów, uwolniona zostanie komórka jajowa. Faza folikularna trwa od pierwszego dnia miesiączki do owulacji.
• Owulacja – moment, w którym jajnik uwalnia komórkę jajową. Występuje zazwyczaj 14 dni przed kolejną miesiączką. U kobiety, której cykle trwają 28 dni, wystąpi 14 dnia cyklu, u kobiety z cyklami 23-dniowymi wystąpi 9 dnia cyklu, a przy cyklu 32 dniowym – owulacja zajdzie 18 dnia cyklu. Komórka jajowa zdolna jest do zapłodnienia przez 24 godziny od owulacji.
• Faza lutealna (nazywana inaczej drugą fazą cyklu) – w tym czasie organizm przygotowuje się do zagnieżdżenia i rozwoju zarodka. Jeżeli jednak nie dojdzie do zapłodnienia, błona śluzowa macicy ulega złuszczeniu i wydaleniu podczas miesiączki. Faza lutealna trwa od 10 do 16 dni, a czas ten na ogół jest stały w każdym cyklu, nawet gdy mają one różną długość.

Powszechnie uważa się, że regularny cykl miesiączkowy trwa 28 dni. Tymczasem cykl regularny to taki, w którym różnica pomiędzy pojawieniem się kolejnych miesiączek wynosi nie więcej niż 8 dni. Ponadto przyjmuje się, że prawidłowy cykl miesiączkowy może mieć od 21 do 35 dni.

Cykl miesiączkowy – co nim steruje?

Głównymi sterownikami cyklu miesięcznego są progesteron i estrogeny. Ich stężenie zmienia się w trakcie cyklu i zależy od pracy dwóch części mózgu – podwzgórza i przysadki mózgowej. Przysadka mózgowa wydziela m.in. hormon folikulotropowy (FSH) i hormon luteinizujący (LH). U kobiet FSH stymuluje wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego oraz wydzielanie estrogenu, a u mężczyzn pobudza produkcję plemników. LH natomiast podtrzymuje jajeczkowanie i produkcję progesteronu (u kobiet) oraz pobudza produkcję testosteronu (u mężczyzn).

Progesteron jest hormonem, który odpowiada za rozrost błony śluzowej macicy oraz utrzymanie tego endometrium w stanie, który pozwoli na zagnieżdżenie i dalszy rozwój zarodka. Hormon ten jest wytwarzany pod wpływem LH przez jajniki, a właściwie przez ciałko żółte, czyli to co pozostaje z pęcherzyka dominującego po uwolnieniu komórki jajowej. Progesteron zwiększa też, o ok. 0,5⁰C, podstawową temperaturę ciała – jest to jedna z cech cyklu miesiączkowego, którą wykorzystuje się do obserwacji przy naturalnych metodach rozpoznawania płodności.

Gdy w danym cyklu dojdzie do zapłodnienia i zarodek zagnieździ się w macicy, to za pośrednictwem gonadtropiny kosmówkowej (w skrócie hCG – to ten sam hormon wykrywany w testach ciążowych z krwi lub moczu), jajniki dostaną sygnał nakazujący im dalszą produkcję progesteronu. Tym samym utrzymane zostanie odpowiednio grube endometrium i zarodek będzie mógł się dalej rozwijać. Jeżeli jednak do zapłodnienia albo zagnieżdżenia nie dojdzie, poziom progesteronu spadnie i doprowadzi do miesiączki.

Jak sprawdzić, która to faza cyklu?

Obserwacja cyklu miesiączkowego jest bardzo ważną umiejętnością – umożliwia nie tylko przygotowanie się na nadchodzącą miesiączkę, ale przede wszystkim pozwala zauważyć różne zaburzenia i nieprawidłowości stanu zdrowia. Najprostszą metodą jest obserwowanie śluzu.

W standardowym cyklu miesiączkowym po menstruacji przychodzą tzw. „dni suche”, czyli dni, podczas których z pochwy nie wydziela się żadna wydzielina. Po kilku dniach pojawia się śluz – na początku jest nieprzezroczysty, lepki i biały, później zwiększa się jego ilość i staje się rozciągliwy i coraz bardziej przezroczysty. Taki śluz, podobny do białka jaja kurzego, pojawia się w okolicach owulacji i jest oznaką płodności. Towarzyszy mu odczucie mokrości w pochwie. Następnie śluz z powrotem zagęszcza się i staje się lepki i mętny lub całkowicie zanika.

Jak dbać o siebie podczas miesiączki?

Miesiączka, chociaż bywa uciążliwa, jest zjawiskiem fizjologicznym i sama w sobie nie stanowi przeciwwskazania do aktywności . Jeżeli tylko masz na to siłę i ochotę to podczas miesiączki możesz uprawiać sport, pływać, brać gorące kąpiele (te mogą ci nawet pomóc, jeżeli cierpisz na bolesne miesiączki).

Bardzo ważna podczas miesiączki jest higiena – okolice intymne powinnaś myć dwa razy dziennie, najlepiej pod bieżącą wodą. W codziennej higienie, nie tylko podczas miesiączki, nie poleca się stosowania specjalnych płynów do higieny intymnej, możesz jednak użyć mydła, którym myjesz całe ciało. Pamiętaj, żeby okolice intymne zawsze myć i wycierać ręcznikiem czy papierem po skorzystaniu z toalety, w kierunku odbytu, czyli od przodu do tyłu.

Podpaski, tampony, a może kubeczek – który środek jest najlepszy?

Nie ma lepszych lub gorszych metod – podstawowym warunkiem, który ma spełniać wybrany przez ciebie środek higieniczny, jest twoja wygoda.

Podpaski

Z podpaskami sprawa jest prosta – wyciągasz z opakowania, naklejasz na bieliznę i po kilku godzinach wymieniasz na nową. W ciągu pierwszych dni okresu powinnaś zmieniać podpaskę co ok. 3-4 godziny, później co ok. 6 godzin. W nocy, oczywiście przy odpowiednio chłonnej podpasce, nie trzeba wstawać i jej zmieniać, można spać bez oporów. Najlepsze są podpaski bez zapachu – im mniej sztucznych dodatków, tym lepiej. Jeżeli chcesz być eko, możesz sięgnąć po podpaski wielorazowe, które po użyciu się po prostu pierze.

Tampony

Więcej obaw wzbudzają tampony, jednak zupełnie niepotrzebnie. Tampony mogą być używane przez każdą kobietę, niezależnie od wieku czy faktu rozpoczęcia współżycia. Dziewczyny, które nie rozpoczęły współżycia, a chcą korzystać z tamponów, nie muszą przejmować się błoną dziewiczą – jest ona na tyle elastyczna, że tampon nie powinien jej uszkodzić. Ważne jest tylko, żeby dobrze dobrać rozmiar i do pierwszych prób najlepiej wykorzystać tampony mini. Później warto dopasować ich rozmiar i chłonność do obfitości krwawienia miesięcznego. Tampon jest za mało chłonny, jeżeli przecieka, a zbyt duży, jeżeli po jego wyjęciu zostało na nim dużo białej przestrzeni. Pamiętaj, że dobrze dobranego i założonego tamponu powinnaś nie czuć!

Najważniejszą rzeczą, której trzeba pilnować przy stosowaniu tamponów to czas, co jaki się je wymienia – nie powinien on przekraczać 8 godzin, a najlepiej wymieniać je co 3-4 godziny. Oznacza to, że na noc lepiej jest jednak stosować podpaski. Trzymanie tamponu w pochwie dłużej niż 8 godzin grozi rozwojem TSS (toxic shock syndrome), czyli bardzo, bardzo rzadkiej, ale poważnej choroby bakteryjnej. Objawia się ona wysoką gorączką, bólem mięśni i stawów, zawrotami głowy, wysypką – jeżeli w trakcie okresu zaobserwujesz u siebie któryś z tych objawów, pilnie zgłoś się do lekarza. Warto o tym pamiętać, nie tylko, gdy stosujesz tampony – zespół ten może pojawić się także u kobiet, które ich nie stosują (chociaż tampony zwiększają ryzyko).

Kilka przydatnych informacji o tamponach:

• Pamiętaj, żeby przed wymianą tamponu zawsze umyć ręce! Inaczej możesz wprowadzić drobnoustroje do pochwy i nabawić się nieprzyjemnych dolegliwości.
• Najwygodniejszą pozycją do włożenia tamponu, zwłaszcza przy pierwszych razach, jest pozycja stojąca z jedną nogą opartą np. o wannę czy toaletę.
• Przed użyciem tamponu warto lekko pociągnąć za sznureczek i sprawdzić czy jest dobrze zamontowany, ale bez obaw – oderwanie sznureczka raczej się nie zdarza. Gdyby jednak, to jego wyciągnięcie przez lekarza czy położną będzie trwało chwilę i nie będzie bolało.
• Jeżeli masz problemy z aplikacją tamponu, spróbuj tamponów z aplikatorem.
• Przy używaniu tamponów ważne jest, żeby stosować je tylko podczas miesiączki. Używanie ich w innych dniach cyklu (np. w okolicach owulacji, kiedy jest sporo śluzu) może grozić podrażnieniami i, w efekcie, infekcjami intymnymi.
• Jeżeli używasz tamponu podczas kąpieli w basenie lub jeziorze, zawsze wymieniaj tampon zaraz po wyjściu z wody – trzymanie go w pochwie dłuższy czas zwiększa ryzyko infekcji.

Kubeczki menstruacyjne

Rozwiązaniem podobnym do tamponów są kubeczki menstruacyjne. Są to silikonowe „kieliszki”, które wkłada się do pochwy i tam zbiera się krew miesiączkowa. Jego poprawne założenie wymaga trochę wprawy, ale dobrze dopasowany (rozmiar niestety najlepiej sprawdzić metodą prób i błędów) i poprawnie założony kubeczek nie przecieka, także spokojnie możesz w nim np. pływać czy biegać.

Dobrze dopasowany kubeczek powinien być kompletnie niewyczuwalny. Po jakimś czasie, który zależy od obfitości krwawienia, ale może sięgać nawet 12-godzin, kubeczek wystarczy wyjąć, opróżnić, umyć pod bieżącą wodą i włożyć z powrotem. Po skończonej miesiączce należy kubeczek wygotować i schować w suchym miejscu – dzięki temu będzie służył przez wiele lat. Niestety, ponieważ kubeczek zatrzymuje krew miesiączkową w środku organizmu, jego używanie również zwiększa ryzyko wystąpienia TTS.

Kiedy miesiączką należy się martwić i skonsultować z lekarzem?

Miesiączka – co powinno cię zaniepokoić i wymaga konsultacji z ginekologiem:

• Kiedy miesiączka trwa zbyt długo – prawidłowa miesiączka powinna trwać 2-7 dni.
• Kiedy miesiączka jest zbyt obfita – czyli gdy przez kilka cykli z rzędu musisz zmieniać podpaskę lub tampon częściej, niż co 2 godziny albo w trakcie dnia pojawiają się skrzepy (skrzepy, które pojawiają się po nocy, nie są niepokojące, ponieważ wynikają z nagromadzenia krwi miesiączkowej podczas snu).
• Kiedy miesiączka pojawia się nieregularnie – czyli z dużą (większą niż 8 dni) różnicą pomiędzy jedną a drugą.
• Kiedy miesiączka zaniknie – zanik miesiączki niespowodowany ciążą może być objawem różnych nieprawidłowości organizmu, nie bagatelizuj tego!
• Kiedy w trakcie okresu pojawi się u ciebie wysoka gorączka, ból mięśni i stawów, zawroty głowy lub wysypka, szczególnie jeżeli używasz tamponów lub kubeczka menstruacyjnego – mogą to być objawy TTS, czyli choroby mogącej grozić poważnymi powikłaniami.
• Kiedy podczas miesiączki boli tak bardzo, że nie pomagają niesteroidowe leki przeciwzapalne (nazywane NLPZ-ami), czyli np. ibuprofen – przy bardzo bolesnych miesiączkach warto skonsultować się z lekarzem, który sprawdzi czy te dolegliwości nie mają poważniejszej przyczyny. U części kobiet nie udaje się znaleźć podłoża bolesnych menstruacji. Biorąc leki przeciwbólowe pamiętaj, żeby wziąć je, jak tylko poczujesz, że ból się zbliża – dzięki temu jest szansa, że lek zacznie działać zanim ból się na dobre „rozhula”. Przed zażyciem leku przeczytaj jego ulotkę lub skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Dowiedz się więcej

Badanie estradiolu

Pierwszy raz - jak się przygotować, jaką wybrać antykoncepcję

Zaburzenia miesiączkowania – przyczyny, objawy i leczenie zaburzeń miesiączkowania