Niepłodność – problem kobiet i mężczyzn
Jeszcze do niedawna powszechnie uważano, że problem niepłodność dotyczy głównie kobiet. W ostatnim czasie pogląd ten zweryfikowano. Obecnie na podstawie rzetelnych badań naukowych mówi się, że problem niepłodności w równym stopniu dotyka kobiety jak i mężczyzn.
W poszukiwaniu przyczyn niepowodzeń w zajściu w ciąże mężczyźni poddają się badaniom, a jeśli to konieczne podejmują leczenie, które w wielu przypadkach umożliwia parze zajście w ciąże.
Co to jest niepłodność i bezpłodność?
Należy rozróżnić pojęcie niepłodności i bezpłodności. O niepłodności mówi się wtedy, kiedy para, mimo regularnego współżycia, 3-4 razy w tygodniu, przez co najmniej rok nie zaszła w ciąże.
Bezpłodność, to nieodwracalna niezdolność do posiadania potomstwa. Niepłodność natomiast to sytuacja potencjalnie odwracalna, jeśli wdrożone zostanie odpowiednie leczenie.
Przyczyny niepłodności u mężczyzn
Przyczyny niepłodności zarówno kobiet jak i mężczyzn są bardzo zróżnicowane.
Niepłodność bywa związana z jednoczesnym występowaniem chorób ogólnoustrojowych.
Mężczyźni chorujący na:
są obarczeni również ryzykiem wystąpienia niepłodności.
Bezpośrednią przyczyną niepłodności mogą być również nieprawidłowości w obrębie jąder, np.:
- żylaki powrózka nasiennego,
- wodniak jąder,
- niedoczynność idiopatyczna,
- nieprawidłowości wynikające z urazów jąder.
Jedną z przyczyn niepłodności u mężczyzn jest również spodziectwo oraz zapalenie gruczołu krokowego.
Niepłodności sprzyjają również infekcje narządów miednicy mniejszej, w tym choroby przenoszone drogą płciową.
W kontekście przyczyn niepłodności, również dotykającej mężczyzn, istotne są czynniki środowiskowe:
- narażenie na substancje toksyczne,
- niehigieniczny tryb życia,
- zła dieta (a w konsekwencji otyłość i nadwaga),
- palenie papierosów.
Nie bez znaczenia jest czynnik genetyczny, który należy brać pod uwagę podczas diagnostyki i szukania źródła niepłodności.
Diagnostyka niepłodności męskiej
Podstawą diagnostyki niepłodności jest badanie przedmiotowe pacjenta oraz wywiad medyczny.
W trakcie wywiadu zwraca się szczególną uwagę na:
- czas starania się o potomstwo,
- częstość stosunków,
- przebyte choroby,
- infekcje,
- zabiegi operacyjne,
- choroby przewlekłe,
- warunki pracy pacjenta (np. praca w narażeniu na substancje toksyczne),
- przyjmowane stale leki.
W trakcie badania zwraca się uwagę na:
- ogólną budowę ciała,
- stan tarczycy,
- stan narządów płciowych,
- stan prostaty.
Kolejnym etapem diagnostyki jest wykonanie badań dodatkowych. O wskazaniach do ich wykonania każdorazowo decyduje lekarz na podstawie wywiadu, zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości oraz wyniku badania przedmiotowego.
Niepłodność męska a badanie nasienia (spermogram)
Podstawowym badaniem w diagnostyce niepłodności męskiej jest badanie nasienia. Badanie nasienia można wykonać bezpośrednio w klinice leczenia niepłodności bądź materiał do badania (spermę) oddać w laboratorium, które wykonuje spermogram.
W przypadku niechęci pacjenta do pobrania w laboratorium czy klinice nasienie może zostać pobrane w domu, jednak należy dostarczyć je do laboratorium w ciągu godziny po pobraniu, utrzymując w czasie transportu temperaturę 20-37 stopni.
W trosce o jakość wyniku należy pamiętać o kilku zasadach pozwalających na odpowiednie przygotowanie się do badania:
- na 3-4 dni przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia oraz masturbacji;
- 3-4 dni przed badaniem nie należy spożywać alkoholu;
- badania nie należy wykonywać w czasie trwania infekcji, przy podniesionej temperaturze ciała;
- jeśli pacjent przyjmował leki należy o tym poinformować personel, być może konieczne będzie odłożenie terminu badania o kilka dni;
- nasienie należy oddać do czystego, sterylnego pojemnika;
- jeśli nasienie zostało pobrane w domu, należy ściśle przestrzegać czasu i warunków jego transportu.
Interpretacja wyniku badania jest trudna z uwagi na szereg czynników wpływających na skład nasienia.
Podczas oceny bierze się pod uwagę kilka kryteriów:
- objętość ejakulatu;
- ruchliwość i żywotność plemników;
- liczba plemników;
- koncentracja plemników;
- budowa akrosomu, główki, wstawki, witki oraz cytoplazmy plemnika.
Według obowiązujących norm WHO za prawidłowe uznaje się nasienie o następujących parametrach:
- objętość ejakulatu wynosi przynajmniej 1,5 ml;
- całkowita liczba plemników wynosi co najmniej 39 ml,, przy czym w 1ml nasienia musi się znaleźć minimum 15 mln plemników;
- w ruchu postępowym i niepostępowym powinno się znajdować co najmniej 40% plemników, z czego tych o ruchu postępowym musi być 32% lub więcej;
- powyżej 4% plemników musi mieć odpowiednią budowę, aby nasienie zostało uznane za prawidłowe.
Dodatkowe badania na niepłodność męską
W części przypadków, lekarz na podstawie wyników wcześniejszych badań oraz informacji uzyskanych w wywiadzie może zlecić wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych. Wśród nich znajdują się zarówno testy laboratoryjne jak i badania obrazowe.
W diagnostyce niepłodności u mężczyzn pomocne bywa wykonanie następujących badań:
- oceniających aktywność hormonalną,
- USG,
- badań rentgenowskich,
- vasografii (przydatna jest w przypadku podejrzenia niedrożności przewodu nasiennego),
- biopsji.
Czasem przyczyny niemożności zajścia w ciążę należy szukać w genetyce. Kiedy już wszystkie możliwe przyczyny zostaną wykluczone, warto sprawdzić kariotyp mężczyzny.
Zdarza się, że przyczyną niepłodności są zaburzenia w budowie chromosomów – wtedy należy udać się do lekarza specjalizującego się w kwestii genetyki, który omówi z parą problem i ustali jakie są szanse na poczęcie dziecka.
Leczenie niepłodności męskiej
Spermogram jest jednym z pierwszych badań jakie zaleca się wykonać w przypadku niepłodnych par. Jeżeli w toku badania stwierdzone zostaną nieprawidłowości w składzie i strukturze nasienia nie znaczy to, że mężczyzna jest bezpłodny (czyli że nigdy nie będzie mógł posiadać biologicznego potomstwa).
W pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę nieprawidłowości. Jeśli powodem jest choroba ogólnoustrojowa – wtedy do zespołu terapeutycznego powinien dołączyć lekarz, który specjalizuje się w danej jednostce chorobowej.
Leczenie niepłodności jest ściśle uzależnione od przyczyny. Może obejmować leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne.
Do wyleczenie niepłodności czasem wystarczy zmiana trybu życia mężczyzny:
- zwiększenie aktywności fizycznej;
- rzucenie palenia;
- ograniczenie spożywania alkoholu;
- zmiana diety na prawidłowo zbilansowaną;
- poprawa nawyków, zmiana stylu życia;
- dostarczanie z dietą i suplementowanie (zgodnie z zaleceniami lekarza) witamin, makro i mikroelementów oraz odpowiednich proporcji składników odżywczych.
Jeśli podejmowane metody leczenia nie przynoszą skutków w postaci zajścia pary w ciąże rekomenduje się inseminację domaciczną materiałem dawcy.
Bardzo optymistyczną informacją jest to, że męską przyczynę niepłodności często w dość prosty sposób można usunąć, a leczenie plus zmiana trybu życia – zazwyczaj przynosi oczekiwany efekt w postaci ciąży.
Niepłodność męska - zalecane postępowanie
Dbaj o prawidłowo zbilansowaną dietę, bogatą w warzywa oraz owoce a także odpowiednią podaż białek i tłuszczy. Bogata dieta umożliwi uzupełnienie witamin, makro a także mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, w tym zachowania płodności.
- Ruszaj się. Dzięki regularnemu wysiłkowi zmniejszysz ryzyko wystąpienia otyłości i nadwagi, które negatywnie wpływają na płodność.
- Rzuć palenie.
- Ogranicz spożywanie alkoholu.
- Dbaj o higieniczny tryb życia, naucz się sposobów radzenia sobie ze stresem.
- Jeśli jesteś w trakcie diagnostyki lub leczenia ściśle przestrzegaj zaleceń lekarskich.
Dowiedz się więcej:
Przeciwciała przeciwplemnikowe - ASA. Na czym polega badanie?
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. |