Niepłodność męska – przyczyny i leczenie męskiej niepłodności

Zgodnie z definicją o niepłodności można mówić, kiedy para, pomimo regularnego współżycia przez rok nie zaszła w ciąże. Niepłodność jest stanem potencjalnie odwracalnym. Podstawą diagnostyki niepłodności wśród mężczyzn jest wywiad medyczny, badanie przedmiotowe, badanie jakości nasienia. Jeśli lekarz uzna za zasadne możliwe jest włączenie dodatkowej diagnostyki (badań laboratoryjnych, biopsji, badań obrazowych). Leczenie niepłodności powinno być wsparte modyfikacją trybu życia, diety, nawyków.
Niepłodność męska

Niepłodność – problem kobiet i mężczyzn

Jeszcze do niedawna powszechnie uważano, że problem niepłodność dotyczy głównie kobiet. W ostatnim czasie pogląd ten zweryfikowano. Obecnie na podstawie rzetelnych badań naukowych mówi się, że problem niepłodności w równym stopniu dotyka kobiety jak i mężczyzn.

W poszukiwaniu przyczyn niepowodzeń w zajściu w ciąże mężczyźni poddają się badaniom, a jeśli to konieczne podejmują leczenie, które w wielu przypadkach umożliwia parze zajście w ciąże.

Co to jest niepłodność i bezpłodność?

Należy rozróżnić pojęcie niepłodności i bezpłodności. O niepłodności mówi się wtedy, kiedy para, mimo regularnego współżycia, 3-4 razy w tygodniu, przez co najmniej rok nie zaszła w ciąże.

Bezpłodność, to nieodwracalna niezdolność do posiadania potomstwa. Niepłodność natomiast to sytuacja potencjalnie odwracalna, jeśli wdrożone zostanie odpowiednie leczenie.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn 

Przyczyny niepłodności zarówno kobiet jak i mężczyzn są bardzo zróżnicowane.

Niepłodność bywa związana z jednoczesnym występowaniem chorób ogólnoustrojowych.

Mężczyźni chorujący na:

są obarczeni również ryzykiem wystąpienia niepłodności.

Bezpośrednią przyczyną niepłodności mogą być również nieprawidłowości w obrębie jąder, np.:

  • żylaki powrózka nasiennego,
  • wodniak jąder,
  • niedoczynność idiopatyczna,
  • nieprawidłowości wynikające z urazów jąder.

Jedną z przyczyn niepłodności u mężczyzn jest również spodziectwo oraz zapalenie gruczołu krokowego. 

Niepłodności sprzyjają również infekcje narządów miednicy mniejszej, w tym choroby przenoszone drogą płciową.

W kontekście przyczyn niepłodności, również dotykającej mężczyzn, istotne są czynniki środowiskowe:

  • narażenie na substancje toksyczne,
  • niehigieniczny tryb życia,
  • zła dieta (a w konsekwencji otyłość i nadwaga),
  • palenie papierosów.

Nie bez znaczenia jest czynnik genetyczny, który należy brać pod uwagę podczas diagnostyki i szukania źródła niepłodności.

Diagnostyka niepłodności męskiej

Podstawą diagnostyki niepłodności jest badanie przedmiotowe pacjenta oraz wywiad medyczny.

W trakcie wywiadu zwraca się szczególną uwagę na:

  • czas starania się o potomstwo,
  • częstość stosunków,
  • przebyte choroby,
  • infekcje,
  • zabiegi operacyjne,
  • choroby przewlekłe,
  • warunki pracy pacjenta (np. praca w narażeniu na substancje toksyczne),
  • przyjmowane stale leki.

W trakcie badania zwraca się uwagę na:

  • ogólną budowę ciała,
  • stan tarczycy,
  • stan narządów płciowych,
  • stan prostaty.

Kolejnym etapem diagnostyki jest wykonanie badań dodatkowych. O wskazaniach do ich wykonania każdorazowo decyduje lekarz na podstawie wywiadu, zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości oraz wyniku badania przedmiotowego.

Komórka jajowa i plemniki

Niepłodność męska a badanie nasienia (spermogram)

Podstawowym badaniem w diagnostyce niepłodności męskiej jest badanie nasienia. Badanie nasienia można wykonać bezpośrednio w klinice leczenia niepłodności bądź materiał do badania (spermę) oddać w laboratorium, które wykonuje spermogram.

W przypadku niechęci pacjenta do pobrania w laboratorium czy klinice nasienie może zostać pobrane w domu, jednak należy dostarczyć je do laboratorium w ciągu godziny po pobraniu, utrzymując w czasie transportu temperaturę 20-37 stopni.

W trosce o jakość wyniku należy pamiętać o kilku zasadach pozwalających na odpowiednie przygotowanie się do badania:

  • na 3-4 dni przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia oraz masturbacji;
  • 3-4 dni przed badaniem nie należy spożywać alkoholu;
  • badania nie należy wykonywać w czasie trwania infekcji, przy podniesionej temperaturze ciała;
  • jeśli pacjent przyjmował leki należy o tym poinformować personel, być może konieczne będzie odłożenie terminu badania o kilka dni;
  • nasienie należy oddać do czystego, sterylnego pojemnika;
  • jeśli nasienie zostało pobrane w domu, należy ściśle przestrzegać czasu i warunków jego transportu.

Interpretacja wyniku badania jest trudna z uwagi na szereg czynników wpływających na skład nasienia.

Podczas oceny bierze się pod uwagę kilka kryteriów: 

  • objętość ejakulatu;
  • ruchliwość i żywotność plemników;
  • liczba plemników;
  • koncentracja plemników;
  • budowa akrosomu, główki, wstawki, witki oraz cytoplazmy plemnika.

Według obowiązujących norm WHO za prawidłowe uznaje się nasienie o następujących parametrach:

  • objętość ejakulatu wynosi przynajmniej 1,5 ml;
  • całkowita liczba plemników wynosi co najmniej 39 ml,, przy czym w 1ml nasienia musi się znaleźć minimum 15 mln plemników;
  • w ruchu postępowym i niepostępowym powinno się znajdować co najmniej 40% plemników, z czego tych o ruchu postępowym musi być 32% lub więcej;
  • powyżej 4% plemników musi mieć odpowiednią budowę, aby nasienie zostało uznane za prawidłowe.

Dodatkowe badania na niepłodność męską

W części przypadków, lekarz na podstawie wyników wcześniejszych badań oraz informacji uzyskanych w wywiadzie może zlecić wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych. Wśród nich znajdują się zarówno testy laboratoryjne jak i badania obrazowe.

W diagnostyce niepłodności u mężczyzn pomocne bywa wykonanie następujących badań:

  • oceniających aktywność hormonalną,
  • USG,
  • badań rentgenowskich,
  • vasografii (przydatna jest w przypadku podejrzenia niedrożności przewodu nasiennego),
  • biopsji.

Czasem przyczyny niemożności zajścia w ciążę należy szukać w genetyce. Kiedy już wszystkie możliwe przyczyny zostaną wykluczone, warto sprawdzić kariotyp mężczyzny.

Zdarza się, że przyczyną niepłodności są zaburzenia w budowie chromosomów – wtedy należy udać się do lekarza specjalizującego się w kwestii genetyki, który omówi z parą problem i ustali jakie są szanse na poczęcie dziecka.

Plemniki pod mikroskopem

Leczenie niepłodności męskiej

Spermogram jest jednym z pierwszych badań jakie zaleca się wykonać w przypadku niepłodnych par. Jeżeli w toku badania stwierdzone zostaną nieprawidłowości w składzie i strukturze nasienia nie znaczy to, że mężczyzna jest bezpłodny (czyli że nigdy nie będzie mógł posiadać biologicznego potomstwa).

W pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę nieprawidłowości. Jeśli powodem jest choroba ogólnoustrojowa – wtedy do zespołu terapeutycznego powinien dołączyć lekarz, który specjalizuje się w danej jednostce chorobowej.

Leczenie niepłodności jest ściśle uzależnione od przyczyny. Może obejmować leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne.

Do wyleczenie niepłodności czasem wystarczy zmiana trybu życia mężczyzny:

  • zwiększenie aktywności fizycznej;
  • rzucenie palenia;
  • ograniczenie spożywania alkoholu;
  • zmiana diety na prawidłowo zbilansowaną;
  • poprawa nawyków, zmiana stylu życia;
  • dostarczanie z dietą i suplementowanie (zgodnie z zaleceniami lekarza) witamin, makro i mikroelementów oraz odpowiednich proporcji składników odżywczych.

Jeśli podejmowane metody leczenia nie przynoszą skutków w postaci zajścia pary w ciąże rekomenduje się inseminację domaciczną materiałem dawcy. 

Bardzo optymistyczną informacją jest to, że męską przyczynę niepłodności często w dość prosty sposób można usunąć, a leczenie plus zmiana trybu życia – zazwyczaj przynosi oczekiwany efekt w postaci ciąży.

Niepłodność męska - zalecane postępowanie

Dbaj o prawidłowo zbilansowaną dietę, bogatą w warzywa oraz owoce a także odpowiednią podaż białek i tłuszczy. Bogata dieta umożliwi uzupełnienie witamin, makro a także mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, w tym zachowania płodności.

  • Ruszaj się. Dzięki regularnemu wysiłkowi zmniejszysz ryzyko wystąpienia otyłości i nadwagi, które negatywnie wpływają na płodność.
  • Rzuć palenie.
  • Ogranicz spożywanie alkoholu.
  • Dbaj o higieniczny tryb życia, naucz się sposobów radzenia sobie ze stresem.
  • Jeśli jesteś w trakcie diagnostyki lub leczenia ściśle przestrzegaj zaleceń lekarskich.

Dowiedz się więcej:

Przeciwciała przeciwplemnikowe - ASA. Na czym polega badanie?

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 12.07.2018
Data ostatniej aktualizacji 26.05.2022