Nutri-Score, czyli jak ułatwić sobie wybór zdrowej żywności

Co to jest Nutri-Score?

Nutri-Score to nowy system oznaczania produktów spożywczych. Ma on formę graficzną i umieszczany jest przodu opakowania (ang. front-of-pack nutrition labelling, FOPNL). Jego celem jest informowanie konsumentów w prosty i zrozumiały sposób o wartości odżywczej, co ma ułatwić dokonywanie świadomych wyborów żywieniowych. 

Kategoryzuje produkty według pięciostopniowej skali - od A do E, a każda litera ma przypisany swój kolorystyczny odpowiednik - od ciemnozielonego, oznaczającego produkty o najwyższej jakości, do czerwonego, obejmującego żywność, której spożycie powinno być ograniczone.

System Nutri-Score Polsce i UE

Nieprawidłowe nawyki żywieniowe są jedną z głównych przyczyn rozwoju wielu chorób przewlekłych, takich jak, np. otyłość, cukrzyca typu 2, niektóre nowotwory czy schorzenia układu krążenia. Aby zminimalizować nasilenie tego problemu, niezbędne jest podjęcie działań mających na celu zwiększenie świadomości konsumentów, dotyczącej wyboru produktów spożywczych o wysokiej jakości. Informacje obowiązkowo zawarte na opakowaniu, takie jak, np. wykaz składników czy wartość żywieniowa, często są niezrozumiałe lub całkowicie pomijane. W tym celu powstają różne narzędzia, które mają ten wybór ułatwić, wskazując, produkty bardziej pożądane i te, których konsumpcja powinna podlegać ograniczeniom.

Jednym z takich narzędzi jest skala Nutri-Score. Opracowana została na wniosek francuskiego Ministerstwa Zdrowia. Polega na klasyfikacji produktów, pochodzących z jednej grupy żywieniowej, do określonej wartości (od A do E) na podstawie zawartych składników odżywczych. Nie jest natomiast brany pod uwagę stopień przetworzenia żywności. Etykieta żywieniowa Nutri-Score może być umieszczana tylko na opakowaniach produktów, na których wymagana jest informacja o wartości odżywczej. Dotyczy to przede wszystkim żywności w pewnym stopniu przetworzonej, a nie produktów jednoskładnikowych.

Umieszczanie etykiety żywieniowej Nutri-Score na opakowaniach produktów ma charakter dobrowolny. System ten został zarekomendowany do stosowania m.in. we Francji, Belgii, Luksemburgu, Niemczech i Szwajcarii. W Polsce oraz pozostałych krajach Unii Europejskiej nie jest on obowiązkowy.

Jak liczyć Niutri-Sore?

System znakowania polega na klasyfikacji produktów, pochodzących z jednej grupy żywieniowej (np. mleko i produkty mleczne) do odpowiedniej wartości - od A do E. Uwzględniając zawartość określonych składników w 100 g lub 100 ml danego produktu, oblicza się wskaźnik wartości odżywczej. Każdemu z analizowanych produktów przydzielane zostają punkty „korzystne” za obecność składników o udowodnionym prozdrowotnym działaniu, jak również punkty „niekorzystne”, za te składowe, które powinny być w diecie ograniczone. Aby uzyskać końcowy wynik produktu, który może się mieścić w przedziale od -15 do +40, należy odjąć sumę punktów za składniki korzystne od punktów „niekorzystnych”. Im niższa punktacja, tym wyższa wartość odżywcza produktu.

Tabela 1. Wykaz składowych produktu, branych pod uwagę do obliczania algorytmu Nutri-Score

W zależności od sumy punktów uzyskanej na podstawie oceny zawartości wymienionych składników, produkt zostaje zakwalifikowany do określonej wartości Nutri-Score. Produkty zaliczone do grupy A i B, zgodnie z przyjętymi zasadami, powinny cechować się wyższą wartością odżywczą, w porównaniu z pozostałymi produktami z tej samej kategorii, które przypisano do wartości C, D lub E.

Nutri-Score opinie i ograniczenia

Nutri-Score jest prostym znakiem graficznym, którego głównym celem jest zwiększenie świadomości wśród konsumentów. Pięciokolorowa skala umieszczana na opakowaniach artykułów spożywczych ma ułatwić wybór produktu cechującego się wyższą wartością. Czy jednak, posługując się wyłącznie tą etykietą, można dokonać prawidłowych wyborów żywieniowych? Zdania ekspertów, co do tej kwestii są podzielone. Rzeczywiście, umieszczenie charakterystycznego logo, może zwiększać świadomość i czujność konsumenta, dzięki czemu w wielu przypadkach, wybierze on produkt o bardziej pożądanym składzie. Niestety, nie jest tak zawsze, a system Nutri-Score posiada liczne ograniczenia.

Istotną kwestią wskazującą na niedoskonałość Nutri-Score jest ograniczony wykaz składowych, uznawanych za korzystne lub niekorzystne, które ostatecznie wpływają na przypisanie produktu do danej kategorii (od A do E). W analizie nie uwzględniono stopnia przetworzenia żywności oraz zawartości wielu składników, które warunkują jej wartość odżywczą. Należą do nich m.in.: witaminy, składniki mineralne, przeciwutleniacze, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, ale także substancje dodatkowe, takie jak np. konserwanty i sztuczne barwniki. Istnieje zatem ryzyko, że produkt, o „gorszym” składzie, będzie bardziej atrakcyjny dla potencjalnego konsumenta, z uwagi na przypisanie go do kategorii A lub B, co w rzeczywistości nie jest prawdą. I odwrotnie, żywność charakteryzująca się wysoką zawartością witamin czy innych składników korzystnie oddziałujących na organizm, może być nieświadomie eliminowana, ponieważ zakwalifikowano ją np. do kategorii D.

W Polsce oznaczanie produktów spożywczych logiem Nutri-Score ma charakter dobrowolny i dotyczy wyłącznie żywności, której znakowanie jest obowiązkowe. Postępowanie takie stwarza zagrożenie eliminowania produktów o wysokiej jakości, których producenci nie zdecydowali się na umieszczanie tej grafiki na opakowaniu. Co więcej, ograniczeniom może podlegać spożycie żywności jednoskładnikowej, takiej jak np.: warzywa, owoce, mięso czy miód, które z uwagi na brak oznaczenia, mogą być błędnie postrzegane jako mniej wartościowe.

Ograniczeniem tej etykiety żywieniowej jest również fakt, iż ocenie podlega tylko 100 g lub 100 ml danego produktu, a nie zwyczajowo spożywana porcja, która ma kluczowe znaczenie w odniesieniu do bilansowania diety pod względem wartości energetycznej oraz zawartości poszczególnych składników odżywczych. W rezultacie, produkt zgodnie z algorytmem Nutri-Score, może uzyskać korzystny lub niekorzystny wynik dla 100 g, ocena ta nie przekłada się jednak na ilość żywności, która spożywana jest w rzeczywistości. Brak doprecyzowania informacji dotyczącej wielkości porcji może budować wśród konsumentów błędne przekonanie, że dany produkt, bez względu na to, w jakiej ilości jest spożywany, charakteryzuje się wysoką lub niską wartością odżywczą.

Kolejnym aspektem jest fakt, że system porównuje produkty należące tylko do jednej kategorii (np. płatki śniadaniowe). Wysoce prawdopodobne jest, że bez podjęcia odpowiednich działań edukacyjnych, konsumenci będą porównywali produkty pomiędzy poszczególnymi kategoriami, np. płatki z produktami mlecznymi czy słodyczami, co może przełożyć się na dokonywanie błędnych wyborów żywieniowych, a w rezultacie zwiększyć ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych.

Przeczytaj: Jak czytać i rozumieć etykiety? Instrukcja dla konsumenta

Czy Nutrii-Score jest pomocne?

Głównym założeniem etykiety żywieniowej Nutri-Score jest dostarczenie konsumentom prostego komunikatu, ułatwiającego wybór produktów o wysokiej wartości. Niestety, system ten posiada kilka ograniczeń. Posługując się wyłącznie znakiem graficznym, umieszczanym na froncie opakowania, nie ma pewności, że dieta będzie prawidłowo zbilansowana i będą w niej znajdować się produkty o wysokiej jakości. System oznaczenia może pełnić funkcję pomocniczą, jednak nie zastąpi edukacji żywieniowej, mającej na celu budowanie świadomych zachowań konsumenckich.      

Piśmiennictwo:

1. Opinia polskich specjalistów z zakresu żywienia na temat znakowania produktów spożywczych wartością odżywczą. Raport z ogólnopolskiego badania przekrojowego Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Luty-czerwiec 2022.
2. De Temmerman J., Heeremans E., Slabbinck H., Vermeir I. ,,The impact of the Nutri-Score nutrition label on perceived healthiness and purchase intentions.” Appetite Volume 157, 1 February 2021, 104995.
3. Chantal J., Hercberg S. ,,Development of a new front-of pack label in France: the five colour Nutri-score. Public Health Panorama volume 3, Issue 4, December 2017, 712-725.
4. Romero Ferreiro, C.; Lora Pablos, D.; Gómez de la Cámara, A. Two Dimensions of Nutritional Value: Nutri-Score and NOVA. Nutrients 2021, 13, 2783.
5. Dréano-Trécant, L.; Egnell, M.; Hercberg, S.; Galan, P.; Soudon, J.; Fialon, M.; Touvier, M.; Kesse-Guyot, E.; Julia, C. Performance of the Front-of-Pack Nutrition Label Nutri-Score to Discriminate the Nutritional Quality of Foods Products: A Comparative Study across 8 European Countries. Nutrients 2020, 12, 1303.
6. Carruba, M.O., Caretto, A., De Lorenzo, A. et al.Front-of-pack (FOP) labelling systems to improve the quality of nutrition information to prevent obesity: NutrInform Battery vs Nutri-Score. Eat Weight Disord 27, 1575–1584 (2022).
7. Hafner, E.; Pravst, I. Evaluation of the Ability of Nutri-Score to Discriminate the Nutritional Quality of Prepacked Foods Using a Sale-Weighting Approach. Foods 2021, 10, 1689.
8. Aguenaou H, El Ammari L, Bigdeli M, El Hajjab A. I wsp. Comparison of appropriateness of Nutri-Score and other front-of-pack nutrition labels across a group of Moroccan consumers: awareness, understanding and food choices. Arch Public Health. 2021 May 6;79(1):71.
9. Hercberg S, Touvier M, Salas-Salvado J; Group of European scientists supporting the implementation of Nutri-Score in Europe. The Nutri-Score nutrition label. Int J Vitam Nutr Res. 2022 Jul;92(3-4):147-157.
10. Nutri-Score (santepubliquefrance.fr) dostęp z dnia: 03.03.2023
11. World Health Organization. International Agency for Research on Cancer, The Nutri- -Score: A Science-Based Front-of-Pack Nutrition Label https://www.iarc.who.int/wp-content/uploads/2021/09/IARC_Evidence_Summary_Brief_2.pdf dostęp z dnia: 02.03.2023