Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego - przyczyny, objawy i leczenie

Informacje ogólne o niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego 

Jest to niedokrwistość, w której niedobór kwasu foliowego (podobnie jak w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12), powoduje zaburzenia w dojrzewaniu czerwonych krwinek. Czerwone krwinki rosną wówczas większe niż powinny być. Na ten rodzaj niedokrwistości choruje 5% ludzi w wieku 65-75 lat i 10% w wieku powyżej 75 lat. Niedobór kwasu foliowego może współistnieć z niedoborem witaminy B12.

Przyczyny niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego  

Kwas foliowy wchłaniany jest z przewodu pokarmowego, a do jego przemiany w związek aktywny potrzebna jest witamina B12.

Główne przyczyny niedoboru kwasu foliowego to:

• niewłaściwa dieta – brak świeżych lub krótko (przez mniej niż 15 minut) gotowanych produktów, zwłaszcza zielonych warzyw lub całkowite żywienie pozajelitowe bez suplementacji kwasu foliowego
• zmniejszone wchłanianie (jego przyczyny są takie same, jak w niedoborze witaminy B12)
• przewlekłe choroby wątroby, zwłaszcza marskość wątroby
• leki: metotreksat, fenytoina, trimetoprim
• alkoholizm (alkohol upośledza wchłanianie kwasu foliowego)
• niedobór cynku
• zwiększone zapotrzebowanie – ciąża (dzienne zapotrzebowanie wzrasta 6-krotnie), laktacja, choroby zapalne i nowotworowe
• zwiększona utrata, np. podczas dializ

Objawy niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego  

Poza objawami charakterystycznymi dla niedokrwistości (osłabienie i łatwa męczliwość, zmniejszenie koncentracji i uwagi, bladość skóry i błon śluzowych, ból i zawroty głowy, tachykardia, duszność), w anemii z niedoboru kwasu foliowego mogą występować objawy samego niedoboru. Są to:

• objawy ze strony przewodu pokarmowego
  • utrata czucia smaku
  • pieczenie języka, cechy zapalenia (język gładki, ciemnoczerwony), z utratą apetytu i chudnięciem (u ok. 50% chorych dochodzi do zmniejszenia masy ciała o 5-15 kg)
  • nudności
  • zaparcia lub biegunki
• objawy psychiatryczne
  • zaburzenia nastroju (depresja, mania, zmienność nastroju)
  • urojenia
  • u osób starszych głównym objawem może być otępienie umysłowe
• inne objawy
  • przedwczesne siwienie
  • niepłodność
  • zakrzepica
  • ogniska nadmiernej pigmentacji skóry (zwłaszcza grzbietowych powierzchni palców) i błon śluzowych

Rozpoznanie niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego 

W morfologii na niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego wskazywać może zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zwiększenie średniej objętości erytrocytu (MCV) oraz umiarkowana małopłytkowość. W innych badaniach wskaźnikiem może być zmniejszone stężenie kwasu foliowego w osoczu i erytrocytach.

Do postawienia diagnozy nie wystarczą same objawy, potrzebne są jeszcze wyniki morfologii krwi i oznaczenie stężenia kwasu foliowego w osoczu. W każdym przypadku należy wykluczyć współistnienie niedokrwistości z niedoboru witaminy B12.

Leczenie niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego 

Leczenie polega na suplementacji kwasu foliowego, ale ważne jest jednoczesne leczenie przyczyny niedoboru (najczęściej zespołu upośledzenia wchłaniania).

Niezależnie od doustnego uzupełniania niedoboru należy również wzbogacić dietę o produkty bogate w kwas foliowy. Są to m.in.:

• zielone warzywa – szpinak, sałata, kapusta, brukselka, brokuły, szparagi, kalafior
• inne warzywa, produkty roślinne i owoce – pomidory, groch, soczewica, soja, bób, buraki, fasola, orzechy, słonecznik, pomarańcze, banany, awokado, papryka
• pszenica
• wątróbka
• żółtko jaj

Powikłania niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego, z niedokrwistością lub bez, może prowadzić do:

• niepłodności
• chorób układu krążenia, np. choroby wieńcowej
• raka, np. raka jelita grubego

U kobiet w ciąży niedobór kwasu foliowego zwiększa ryzyko:

• porodu przedwczesnego, czyli porodu przed 37. tygodniem ciąży
• urodzenia dziecka o niskiej masie ciała
• przedwczesnego odklejenia łożyska
• wystąpienia u dziecka wad cewy nerwowej, takich jak: rozszczep kręgosłupa (gdy kręgosłup dziecka nie rozwinął się prawidłowo), bezmózgowie (gdy dziecko rodzi się bez części mózgu i czaszki) czy przepuklina mózgowa (gdy część mózgu w worku pokrytym skórą wydostaje się na zewnątrz czaszki dziecka)

Zalecane postępowanie w niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego

• Przyjmuj kwas foliowy zgodnie z zaleceniami lekarza.
• Wzbogać dietę o produkty bogate w kwas foliowy.
• Wykonuj badania kontrolne według wskazówek lekarza. Nie przerywaj terapii samodzielnie. Jeżeli przyczyna niedoboru kwasu foliowego utrzymuje się, konieczne jest długotrwałe leczenie podtrzymujące.

Źródła: 

• „Interpretacja badań laboratoryjnych” J. Wallach
• „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka” H. Ciborowska, A. Rudnicka
• „Interna Szczeklika 2015”
• www.nhs.uk
• „Podstawy hematologii” W. Nowak, A. Skotnicki