Niedokrwistość (anemia) z niedoboru witaminy B12 - przyczyny, objawy i leczenie

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12

Na anemię z niedoboru B12 choruje więcej kobiet niż mężczyzn oraz osoby mające grupę krwi A i niebieskie oczy. Choroba może występować rodzinnie. Niedobór witaminy B12 może współistnieć z niedoborem kwasu foliowego.

Objawy anemii z niedoboru witaminy B12

Poza objawami charakterystycznymi dla niedokrwistości, które występują w stanie zaawansowanym (osłabienie i łatwa męczliwość, zmniejszenie koncentracji i uwagi, bladość skóry i błon śluzowych, zawroty i ból głowy, tachykardia, duszność), w anemii z niedoboru witaminy B12 mogą występować objawy samego niedoboru. Są to:

• objawy ze strony przewodu pokarmowego (występują u ok. 50% chorych)
  • utrata czucia smaku
  • pieczenie języka, cechy zapalenia (język gładki, ciemnoczerwony), z utratą apetytu i chudnięciem (u ok. 50% chorych dochodzi do zmniejszenia masy ciała o 5-15 kg)
  • nudności
  • zaparcia lub biegunki
• objawy neurologiczne
  • porażenie rąk i stóp, którego pierwszym objawem jest kłucie opuszek palców stóp
  • uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa przy pochyleniu głowy do przodu (tzw. objaw Lhermitte’a, występuje u niektórych chorych)
  • drętwienie rąk i nóg
  • niestabilność chodu
  • zaburzenia w oddawaniu moczu, nietrzymanie moczu
  • impotencja
  • osłabienie wzroku lub słuchu
• objawy psychiatryczne
  • zaburzenia nastroju (depresja, mania, zmienność nastroju)
  • urojenia
  • u osób starszych głównym objawem może być otępienie umysłowe
• inne objawy
  • przedwczesne siwienie
  • nieznaczne zażółcenie powłok skóry (barwa cytrynowa), czasami nabyte bielactwo
  • niepłodność
  • zakrzepica

Przyczyny niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

Główne przyczyny niedoboru witaminy B12 to:

• dieta wegańska
• alkoholizm
• zaburzenia wchłaniania - witamina B12 wchłania się w końcowym odcinku jelita cienkiego po wcześniejszym związaniu ze specjalnym czynnikiem (tzw. czynnik wewnętrzny, IF1) wytwarzanym przez komórki błony śluzowej żołądka
  • niedokrwistość złośliwa2
  • wrodzony niedobór lub nieprawidłowość działania czynnika IF7
  • stan po usunięciu żołądka lub jelita krętego
  • stan po operacjach bariatrycznych (zmniejszających żołądek)
  • choroba Leśniowskiego-Crohna3
  • przewlekłe zapalenie trzustki
  • wrodzone wybiórcze zaburzenie wchłaniania
  • leki: metformina, leki hamujące wydzielanie kwasu solnego

Rozpoznanie anemii z niedoboru witaminy B12

W morfologii na niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 wskazywać może zmniejszenie stężenia hemoglobiny4, zwiększenie średniej objętości erytrocytu5 (MCV) oraz umiarkowana małopłytkowość.

Ważne jest wyjaśnienie przyczyny niedoboru witaminy B12 – jeżeli jest to niedokrwistość złośliwa2 to zaleca się badanie w kierunku przeciwciał przeciwko czynnikowi IF1. Równocześnie zalecane jest wykonanie gastroskopii i badania w kierunku współistniejących chorób autominnumologicznych6, zwłaszcza chorób tarczycy.

Leczenie niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

Leczenie polega na suplementacji witaminy B12, najczęściej domięśniowo (rzadziej doustnie, chyba, że w dużych dawkach). W diecie należy zwiększyć rolę produktów pochodzenia zwierzęcego.

Powikłania anemii z niedoboru witaminy B12

Niedobór witaminy B12, z niedokrwistością lub bez, może prowadzić do:

• zmian neurologicznych – zaburzenia widzenia, zaburzenia pamięci, mrowienie rąk i nóg, problemy z koordynacją ruchową (która może powodować trudności w mówieniu i chodzeniu), uszkodzenie części układu nerwowego
• niepłodności
• raka żołądka (u chorych z niedokrwistością złośliwą, u których obecne jest zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka)

Zalecane postępowanie w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

• Przyjmuj zgodnie z zaleceniami witaminę B12 przepisaną przez lekarza.
• Wzbogać dietę o produkty pochodzenia zwierzęcego.
• Wykonuj badania kontrolne według wskazówek lekarza. Nie przerywaj terapii samodzielnie. Zazwyczaj unormowanie wyników morfologii następuje po około 2 miesiącach, ale dawki profilaktyczne witaminy B12 należy przyjmować do końca życia.

Źródła: 

• „Interpretacja badań laboratoryjnych” J. Wallach
• „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka” H. Ciborowska, A. Rudnicka
• „Interna Szczeklika 2015”
• www.nhs.uk
• „Podstawy hematologii” W. Nowak, A. Skotnicki

 Choroba Leśniowskiego-Crohna - Jest to zapalenie, które może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej  do odbytu. Dokładna jego przyczyna nie jest znana. Zapalenie to prowadzi do zniszczenia i włóknienia ściany przewodu pokarmowego, czego następstwem mogą być przetoki i zwężenia.

4 Hemoglobina – Jest to białko zawarte w erytrocytach, którego głównym zadaniem jest przenoszenie tlenu; odpowiada ona za czerwoną barwę krwi. 
5 Erytrocyty – Inaczej czerwona krwinka. Jej głównym zadaniem jest transport tlenu z płuc do tkanek organizmu.
6 Choroba autoimmunologiczna – Choroba, w której układ odpornościowy organizmu nieprawidłowo identyfikuje własne komórki jako obce i w ramach obrony.