Ból brzucha, przyczyny bólu brzucha

Ból brzucha co to jest?

Ból brzucha to ból obszaru pomiędzy klatką piersiową a pachwiną. Nie zawsze nasilenie bólu brzucha jest odzwierciedleniem stanu chorego – np. podczas infekcji wirusowej układu pokarmowego możesz odczuwać bardzo silny ból brzucha i skurcze żołądka, a przy zapaleniu wyrostka robaczkowego, przy pierwszych objawach, możesz nie odczuwać żadnych dolegliwości.

Ból brzucha przyczyny

W kontekście patomechanizmów bólu brzucha mówi się o bólu somatycznym, trzewnym oraz odniesionym.

Przyczyną bólu somatycznego jest podrażnienie ściany jamy brzusznej i otrzewnej ściennej przez zmianę temperatury, ucisk na tkanki i narządy, przecięcie powłok czy pociąganie. Zwykle ból somatyczny ma nagły, ostry początek. Jest dobrze ograniczony i ma tendencję do przedłużania się. Kasłanie, głębokie wdechy, zmiana pozycji ciała mogą nasilać somatyczny ból brzucha. Ten typ bólu brzucha jest najsilniej odczuwany w miejscu zmienionym chorobowo. 

Innym rodzajem bólu jest ból trzewny. Jego przyczyną jest podrażnienie receptorów otrzewnej trzewnej i narządów jamy brzusznej. Do podrażnienia dochodzi w wyniku skurczów, nacisku, pociągania, rozciągania i zmian temperatury. Ból trzewny jest tępy, rozlany, kolkowy. Często chorym z tym rodzajem bólu towarzyszą dodatkowe objawy – pocenie się, wymioty, nudności. Odczuwanie bólu nasila się w spoczynku.

Ból odniesiony wynika ze specyficznego unerwienia poszczególnych części ciała. Ból jest odczuwany niekiedy w odległych obszarach ciała poza miejscem, gdzie doszło do uszkodzenia.

Ból brzucha może mieć wiele przyczyn, poniżej wymieniono przykładowe powody:

• niestrawność
• zaparcia
• wzdęcia 
• bóle menstruacyjne
• grypa żołądkowa, czyli zapalenie żołądkowo-jelitowe
• zatrucie pokarmowe
• zakażenie dróg moczowych
• alergie pokarmowe, w tym m.in. nietolerancja laktozy
• zapalenie narządów miednicy mniejszej, np. pęcherza moczowego 
• zespół jelita drażliwego
• choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy
• kamica pęcherzyka żółciowego
• kamica nerkowa 
• endometrioza
• choroba refluksowa żołądka
• zapalenie wyrostka robaczkowego
• choroba Leśniowskiego-Crohna

Bóle brzucha mogą być również wywołane przez niektóre leki. Ból może być efektem ubocznym ich  stosowania. Inną przyczyną bólu brzucha są urazy. W przypadku urazu ból ustępuje zwykle w ciągu kilku minut. Jeżeli tak się nie stanie, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem, ponieważ uraz mógł doprowadzić do uszkodzenia narządów wewnętrznych znajdujących się w jamie brzusznej.

Ból brzucha może być też objawem nowotworu np. żołądka, wątroby, trzustki, jelita grubego lub jajnika. Zwykle towarzyszą mu też inne objawy, takie jak:

• niezamierzona utrata masy ciała,
• powiększenie obwodu brzucha,
• wzdęcia,
• niechęć i problemy z jedzeniem,
• uczucie pełnego żołądka.

Jeżeli zaobserwujesz takie objawy u siebie lub swoich bliskich i będą one występować prawie codziennie, przez ponad 2–3 tygodnie, to niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.

Ból brzucha po lewej, ból brzucha po prawej, ból całego brzucha

W poszukiwaniu przyczyny bólu brzucha ważne jest określenie nasilenia bólu, jego lokalizacji oraz poinformowanie lekarza, czy występują inne objawy.

Ból, który obejmuje cały brzuch lub jego część, może wystąpić z powodu niestrawności lub infekcji wirusowej układu pokarmowego. Jeśli ból ten nasila się w ciągu kilku godzin, a dodatkowo pojawiają się skurcze, to może być on objawem niedrożności jelit.

Ból brzucha po prawej stronie

Ból pojawiający się nagle i nasilający się w czasie oraz zlokalizowany w jednym, konkretnym obszarze brzucha może być oznaką poważnego problemu zdrowotnego, np. zapalenia wyrostka robaczkowego. Przy zapaleniu wyrostka ból obejmuje cały brzuch lub ogranicza się tylko do prawej dolnej części jamy brzusznej.

Ból brzucha nasilający się

W przypadku kamicy pęcherzyka żółciowego lub choroby wrzodowej żołądka ból zwykle lokalizuje się nadbrzuszu i nasila się w czasie w miarę rozwoju stanu zapalnego. Ból spowodowany zapaleniem wyrostka robaczkowego bądź kamicą pęcherzyka żółciowego może być bardziej dotkliwy podczas ruchu bądź kaszlu.

Ból, który pojawia się i znika lub też jego nasilenie uzależnione jest od pozycji ciała rzadko jest powodem do niepokoju, zwłaszcza, jeśli zmniejsza się on po oddaniu gazów bądź wypróżnieniu. Wiele kobiet taki rodzaj bólu odczuwa w trakcie miesiączki.

Ból brzucha nagły

Silny ból, który pojawia się nagle, może być objawem perforacji żołądka lub jelit  (w takiej sytuacji treść pokarmowa wydostaje się poza obręb żołądka lub jelita wprost do jamy brzusznej), skrętu jądra lub jajnika, kamicy nerkowej, kamicy pęcherzyka żółciowego, a nawet tętniaka aorty.

Ból brzucha kiedy do lekarza?

Konsultacja lekarska jest niezbędna, gdy nagle pojawia się silny ból brzucha lub gdy dotychczas odczuwane dolegliwości bólowe stają się coraz bardziej dotkliwe na przestrzeni kolejnych kilku godzin bądź dni. Z lekarzem należy skonsultować się również, jeżeli ból brzucha jest nawracający lub towarzyszy mu którykolwiek z podanych niżej objawów:

• gorączka
• niemożność jedzenia utrzymująca się powyżej 2 dni
• nadmierne pragnienie, sucha skóra, wyschnięte usta, niewielka ilość lub brak oddawanego moczu albo oddawanie moczu o ciemnym zabarwieniu, wyraźne osłabienie, ból lub zawroty głowy, czyli objawy odwodnienia
• niemożność wypróżnienia, zwłaszcza jeśli do tego pojawiają się wymioty
• bolesne i częste oddawanie moczu
• tkliwość brzucha(ból przy ucisku)
• silny ból brzucha trwający dłużej niż kilka godzin.

Objawy towarzyszące bólom brzucha, które wskazują na poważny stan chorego i wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej i/lub wezwania pogotowia to m.in.:

• pojawienie się nagłego, bardzo silnego bólu brzucha;
• wymiotowanie krwią lub treścią pokarmową, w której widać obecność krwi;
• odczuwanie dodatkowego bólu zlokalizowanego między łopatkami, w klatce piersiowej, szyi lub barkach;
• problemy z oddychaniem;
• ból brzucha u kobiet w ciąży;
• ból brzucha po urazie, który nie przechodzi po kilku minutach.

Obecność krwi w stolcu lub czarny kolor stolca również jest niepokojącym objawem, nie wymaga pilnej pomocy lekarskiej (wezwania zespołu pogotowia ratunkowego) jednak stan chorego powinien zostać skonsultowany przez lekarza.

Ból brzucha diagnostyka

Podczas konsultacji lekarz może zadać ci dodatkowe pytania, które pomogą mu trafnie określić przyczynę bólu oraz ustalić optymalne postępowanie. Warto wcześniej przygotować sobie odpowiedzi na te pytania, aby mieć pewność, że przekazało się lekarzowi wszystkie potrzebne informacje. Lekarz może np. zapytać o lokalizację, rodzaj, natężenie, przebieg oraz czynniki potencjalnie wpływające na ból.

Lokalizacja bólu:

• Czy ból dotyczy całego brzucha czy też jest ograniczony do konkretnego obszaru?
• Czy ból gdzieś promieniuje, np. na plecy, łopatki, ramiona, pachwiny, pośladki?

Rodzaj bólu:

• Jaki jest charakter bólu – stały, pulsujący, kłujący, silny, przeszywający, tępy itd.?

Natężenie bólu:

• Czy ból jest stały, czy może jego natężenie zmienia się w czasie?

Przebieg bólu:

• Kiedy ten ból występuje – przez cały czas czy jest zależny od pory dnia?
• Jeżeli ból pojawia się i znika, to jak długo trwa? Czy pojawia się po posiłku, a znika po wypróżnieniu?

Czynniki wywołujące lub modyfikujące przebieg bólu:

• Czy ustępuje po zastosowaniu jakichś leków? Czy występuje po zjedzeniu określonych produktów lub wypiciu alkoholu?
• Czy ból był poprzedzony jakimś urazem?

Dodatkowo w przypadku kobiet dobrze jest podać lekarzowi datę ostatniej miesiączki, poinformować go o ewentualnej ciąży oraz powiedzieć, czy ból pojawia się podczas miesiączki.

Podstawą diagnostyki jest szczegółowo przeprowadzony wywiad. Dodatkowo w diagnostyce bólu brzucha lekarz wykona badanie palpacyjne (badanie polegające na dotykaniu palcami np. brzucha chorego; pozwala ono wyczuć rozmiar, kształt, twardość lub położenie poszczególnych organów i struktur). Badanie palpacyjne pomoże ocenić stan chorego i jest podstawą do ewentualnej dalszej diagnostyki. Niezbędnym elementem badania jest osłuchanie jelit, dzięki temu można sprawdzić ich perystaltykę, czyli aktywność ruchu mięśni znajdujących się w ścianie jelit.

Jeśli lekarz uzna za zasadne pogłębienie diagnostyki, może zlecić wykonanie dalszych badań – laboratoryjnych, obrazowych czy endoskopowych. Decyzja o wdrożeniu specjalistycznej diagnostyki należy do lekarza, który na podstawie badania w gabinecie i szczegółowego wywiadu z chorym oceni, czy dodatkowe badania są konieczne i które ewentualnie należy przeprowadzić.

Ból brzucha leczenie

Leczenie objawowe – stosujemy u pacjentów, u których nie jest znana przyczyna bólu, a chory jest w trakcie diagnostyki lub podejrzewamy łagodną, przemijającą naturę dolegliwości.

Leczenie przyczynowe – leczenie bólu brzucha jest uzależnione od jego przyczyny i opiera się na trzech głównych sposobach:

• modyfikacji diety – np. w celiakii lub zespole jelita drażliwego
• leczeniu farmakologicznym – np. w chorobie wrzodowej
• leczeniu operacyjnym – np. przy zapaleniu wyrostka robaczkowego

Przy bólach w typie kolkowym lub skurczowym pomocne może być przyjęcie leku rozkurczowego w tabletkach.

Jeżeli bólowi brzucha towarzyszy biegunka i/lub wymioty, pij często, ale małymi łyczkami. Wybierz wodę lub słabą herbatę. Jeśli chorujesz na cukrzycę, częściej kontroluj stężenie glukozy (cukru) we krwi, aby zapobiec gwałtownej zmianie jego poziomu.

Po wymiotach lub biegunce zacznij jedzenie od potraw lekkostrawnych, takich jak ryż, kleik ryżowy, suchary.

Jeżeli ból brzucha pojawia się po posiłkach i dotyczy nadbrzusza albo masz zgagę, mogą ci pomóc leki zobojętniające kwas żołądkowy lub zmniejszające wydzielanie kwasu solnego.

Ból brzucha zalecane postępowanie

Aby zapobiegać bólom brzucha wynikającym z nieprawidłowych nawyków żywieniowych:

• Pij wodę.
• Unikaj dużych porcji potraw, jedz małe, ale częściej.
• Dbaj o to, aby twoja dieta obfitowała w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, które są źródłem błonnika.
• Unikaj smażonych, tłustych oraz ciężkostrawnych potraw oraz gotowych soków owocowych, kawy, alkoholu i napojów gazowanych.
• Planując jedzenie produktów powszechnie uznanych za wzdymające – fasoli, grochu, bobu itp., pamiętaj o ich odpowiednim przygotowaniu i przyprawieniu dania ziołami ułatwiającymi trawienie.
• Zadbaj o regularną aktywność fizyczną, najlepiej co najmniej 30 minut dziennie 5 razy w tygodniu.
• Unikaj zażywania aspiryny, ibuprofenu i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, o ile nie zostały ci przepisane przez lekarza.
• Dbaj o higienę. Myj ręce po wizycie w toalecie i przed każdym posiłkiem.
• Powstrzymaj się od spożywania surowych produktów: mięsa, ryb oraz jaj.
• W podróży pij jedynie wodę oryginalnie kapslowaną, butelkowaną lub puszkowaną.
• Przechowuj żywność w suchym, chłodnym miejscu.
• Nie spożywaj jedzenia, na którym widoczne są ślady pleśni. Jej usunięcie nie sprawi, że pokarm będzie bezpieczny. Pleśń wrasta do wnętrza owocu, bochenka chleba czy obejmuje całą porcję żywności przechowywanej w słoikach lub jednorazowych opakowaniach.

W indywidualnych przypadkach, w zależności od sytuacji zdrowotnej, wybór poszczególnych grup produktów spożywczych może się różnić i mogą być wskazane dodatkowe ograniczenia.

Ból brzucha rokowanie i powikłania

W większości przypadków ból brzucha jest łagodny i przemijający. Zwykle ból jest objawem niezagrażającym zdrowiu i życiu, który mija samoistnie lub po modyfikacji stylu życia.  Bywa, że objawy ustępują po zmianie diety, nauczeniu radzenia sobie ze stresem czy zadbaniu o regularność spożywanych posiłków. W większości przypadków, łagodnych bólów brzucha ulgę mogą przynieść działania podejmowane w domu. Ból brzucha wywołany jest infekcją mija po jej wyleczeniu, a choroba nie pozostawia po sobie powikłań. 

Przewlekły lub nawracający ból brzucha może być objawem świadczącym o poważnych problemach zdrowotnych – nietolerancji pokarmowej, chorobach w obrębie żołądka, jelit, układu rozrodczego a nawet o nowotworze. Istotne jest natychmiastowe podjęcie leczenia, dzięki czemu możliwa jest poprawa stanu chorego, a nawet radykalne wyleczenie z nowotworu.

Są również stany ostre wymagające pilnej interwencji chirurgicznej – zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit, perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy, które szybko rozpoznane i właściwie leczone nie muszą prowadzić do trwałych następstw zdrowotnych.