Użądlenia i ukąszenia owadów. Skuteczne sposoby łagodzenia objawów

Nic tak nie psuje pikniku na urlopie, jak natarczywie atakujące komary i zwabione zapachem jedzenia osy czy szerszenie. Sezonowo kąsają także meszki. Podpowiadamy, jak skutecznie radzić sobie domowymi sposobami z ugryzieniami i użądleniami owadów.
Użądlenia i ukąszenia owadów

Sposoby na ugryzienia komarów

Komary towarzyszą nam całe lato. Odnajdują człowieka bezbłędnie, ponieważ wabi je wydychany przez nas dwutlenek węgla oraz znajdujący się w pocie kwas mlekowy. W Polsce występuje aż 47 gatunków tych owadów. W ludzkiej krwi gustują tylko samice komara. Bywa, że „gryzą” nas, mimo spryskania ciała repelentem. Co gorsza, kąsający komar wydziela feromon wabiący inne samice komara.

Swędzące bąble po ugryzieniu komara to wina śliny owada, która ma za zadanie zapobiec krzepnięciu krwi. W ślinie jednak znajdują się także antygeny powodujące bardzo powszechne reakcje nadwrażliwości.

Swędzące bąble po ugryzieniu komara to wina śliny owada.

W przeciwieństwie do użądleń pszczół czy os, silne uczulenie na komary jest rzadko spotykane, praktycznie nie występuje w ich przypadku wstrząs anafilaktyczny.

Ugryzienia komarów można łagodzić samodzielnie w domu. 

  • Schłodź skórę w miejscu ugryzienia, przykładając do skóry owinięte chusteczką kostki lodu. 
  • W wypadku uciążliwego świądu ulgę przyniesie zastosowanie dostępnego bez recepty maści/żelu zawierającego substancje przeciwhistaminowe czy hydrokortyzon.

Sposoby na użądlenie błonkoskrzydłych 

Owady te na ogół żądlą ludzi w samoobronie lub w celu ochrony swoich gniazd lub uli. Ich użądlenia są bardzo bolesne. Pojedyncze użądlenie owada nie powinno być niebezpieczne, ale wrażliwość poszczególnych osób na jad owadów jest zróżnicowana. Najgroźniejsze są użądlenia w okolice szyi, podniebienia, języka, wewnętrznej powierzchni policzków.

U większości osób występują tylko niewielkie reakcje miejscowe, ale u pacjentów z alergią na jad występuje ryzyko ogólnoustrojowych reakcji alergicznych. 

Reakcje miejscowe obejmują objawy ograniczone do tkanek sąsiadujących z miejscem użądlenia. Zwykle są łagodne i przemijające, chociaż u niektórych pacjentów rozwijają się duże reakcje miejscowe lub (rzadko) wtórne infekcje bakteryjne.

Typową reakcją miejscową jest zaczerwienienie i bolesny obrzęk (od 1 do 5 cm) w miejscu użądlenia, który rozwija się w ciągu kilku minut i ustępuje w ciągu kilku godzin. Czasami obrzęk może trwać od jednego do dwóch dni. Nieskomplikowane reakcje miejscowe można leczyć zimnymi okładami. 

Użądlenie powoduje:
  • ból,
  • pieczenie;
  • zaczerwienienie;
  • obrzęk. 

W przypadku użądleń wszystkich owadów błonkoskrzydłych w miejsce użądlenia należy przyłożyć zimny okład, np. z lodu. Dalsze postępowanie zależy od tego, czy występują objawy miejscowe, czy ogólnoustrojowe. Objawy ogólnoustrojowej reakcji anafilaktycznej dotyczą skóry, układu pokarmowego, układu oddechowego oraz układu krążenia.

Sposoby na użądlenia w przypadku dużej reakcji miejscowej:

  • Zimne okłady są bardzo kojące.
  • Aby zmniejszyć znaczny obrzęk, lekarz może zlecić doustny glikokortkosteroid (prednizon).
  • Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą zmniejszać ból, gdy jest on szczególnie uciążliwy.
  • Świąd można leczyć doustnymi lekami przeciwhistaminowymi i miejscowymi kortykosteroidami.

Osoby uczulone mogą mieć po użądleniu objawy łagodne (jak pokrzywka, świąd), poprzez silniejsze typu ból brzucha, biegunki, duszność, wymioty, aż po bardzo groźne: utratę przytomności, zapaść czy wstrząs anafilaktyczny. Ten ostatni bywa śmiertelnie niebezpieczny.

Osoby uczulone powinny być pod opieką alergologa. Każda osoba, u której chociaż raz w życiu wystąpiła reakcja anafilaktyczna powinna posiadać przy sobie adrenalinę (w ampułko-strzykawce lub automatycznym wstrzykiwaczu). Bliscy takiej osoby powinni być przeszkoleni z zasad i sposobu podawania adrenaliny.

Objawy wstrząsu anafilaktycznego

Najczęstsze objawy wstrząsu anafilaktycznego obejmują m.in.

  • objawy skórne, takie jak pokrzywka, zaczerwienienie, obrzęk naczynioruchowy,
  • objawy oddechowe, takie jak ochrypły głos lub niedrożność dróg oddechowych z powodu obrzęku gardła i nagłośni, trudnościami z oddychaniem, duszność i świszczący oddech
  • objawy sercowo-naczyniowe od spadku ciśnienia, zawrotów głowy do wstrząsu i zapaści krążeniowej, a w końcu utraty przytomności.

Dorośli mają zwykle cięższe reakcje ogólnoustrojowe, a ogromna większość zgonów występuje u dorosłych w wyniku zapaści krążeniowej. U 90 proc. dorosłych stwierdzono reakcje związane z układem oddechowym lub sercowo-naczyniowym (30 proc.  u dzieci).

Większość epizodów anafilaksji w wyniku użądlenia rozwija się szybko. W przypadku alergii po użądleniu pszczoły zawsze trzeba niezwłocznie wezwać Pogotowie Ratunkowe (tel. 112 lub 999).

W przypadku objawów anafilaksji wywołanej przez jad należy wstrzyknąć domięśniowo adrenalinę w przednio-boczną część uda.

Sposoby na użądlenie pszczoły

Pszczoła miodna występująca w Polsce, nie jest agresywna i żądli jedynie w ostateczności. Dla pszczoły użądlenie oznacza śmierć. W ludzkim ciele zostawia ok. 2,5 mm żądło z pęcherzykiem zawierającym jad, a sama umiera. Pszczeli jad powoduje opuchliznę. Obrzęk jest bolesny, ale pojedyncze użądlenie nie jest bezpośrednim zagrożeniem życia dla osób, które nie są na jad pszczół uczulone.

 

Pszczoły żyjące w Polsce nie są agresywne

Jeśli nie jesteś uczulony na jad owadów, a do ukąszenia nie doszło w okolicach głowy u szyi, możesz sobie poradzić z użądleniem pszczoły samodzielnie:  

  • Dokładnie umyj dłonie, sterylną igłą usuń wystające ze skóry żądło. Nie ściskaj go palcami, uciśnięcie miejsca użądlenia może spowodować mechaniczne wtłoczenie pozostałości jadu w skórę, a w konsekwencji zaostrzenie odczynu. Jad jest uwalniany w ciągu pierwszych kilku sekund po użądleniu, więc szybkie usunięcie żądła, może ograniczyć ilość wstrzykniętego jadu. 
  • Zrób chłodny kompres. Jeśli masz taką możliwość, przyłóż w miejsce użądlenia schłodzony okład żelowy, pomocą może być owinięta w chusteczkę kostka lodu, mrożonka czy butelka ze schodzonym napojem.
  • Gdy objawy są dokuczliwe, warto zastosować leki antyhistaminowe, maść z przeciwhistaminikiem lub hydrokortyzonem (hydrokortyzon działa przeciwobrzękowo, przeciwświądowo i przeciwzapalnie).

Sposoby na użądlenie osy

Użądlenie osy może być znacznie bardziej bolesne niż pszczoły. W przeciwieństwie do poprzedniczki, osa jest w stanie użądlić kilka razy, za każdym wkłuciem wpuszczając jad i powodując ostry ból. Gdy owad lata w pobliżu, najlepiej zachować stalowe nerwy i nie wymachiwać rękami, żeby nie poczuł się zaatakowany i nie musiał się bronić.

Jeśli nie mamy alergii na jad osy, zwykle użądlenie objawi się jedynie miejscową reakcją skórną –bolesna opuchlizna nie jest dla większość z nas niebezpieczna dla zdrowia. Groźne bywa natomiast użądlenie przez wiele owadów. Jeśli zaatakuje nas rój os (lub pszczół), peptydy zawarte w jadzie mogą zadziałać toksycznie na tkanki.  

Osa może użądlić wielokrotnie.

Aby złagodzić objawy użądlenia osy, można zastosować proste metody, podobne do tych opisanych przy pszczołach.

  • Zrobić zimny okład, sięgając po mrożonkę lub kostkę lodu.
  • W przypadku silniejszych objawów, możesz sięgnąć po dostępne bez recepty leki antyhistaminowe albo maść przeciwhistaminikiem lub hydrokortyzonem.

Sposoby na użądlenie szerszeni

Tych boimy się najbardziej. Użądlenia szerszeni są szczególnie niebezpieczne ze względu na ilość wstrzykiwanego jadu - jest ona znacząco większa niż w przypadku jadu osy czy pszczoły. Z tego powodu nawet pojedyncze ukąszenie może wywoływać ciężką reakcję.

Podobnie jak w przypadku pszczół i os, szczególnie niebezpieczny jest wstrząs anafilaktyczny. Jeśli widzisz, że osoba użądlona przez szerszenia ma duszności, wysypkę, drgawki, traci przytomność – natychmiast wezwij pogotowie.

Szerszenie mają dłuższe żądło, a jad penetruje głębiej w ciało. Fot. PiccoloNamek, licencja CC

Nawet osoby, które nie mają alergii na jad szerszeni, powinny zachować ostrożność. Skład jadu szerszenia jest co prawda podobny do jadu osy, podawana dawka toksyn jest tu kilkukrotnie większa. Użądlenie  może być niebezpieczne i jest bardziej bolesne niż użądlenie osy czy pszczoły. Szerszenie mają dłuższe żądło, a jad penetruje głębiej w ciało.

Ponadto jad zawiera około 5 proc. acetylocholiny, powodującej silne pieczenie. W przypadku żądleń mnogich, niezależnie od reakcji anafilaktycznej, może dojść do rozwoju reakcji toksycznej.

Sposoby na złagodzenie skutków użądlenia szerszenia są takie same, jak w przypadku os.

  • Schłodź miejsce użądlenia kostką lodu lub mrożonką zawiniętą w ręcznik. 
  • Możesz sięgnąć po leki antyhistaminowe albo maść z hydrokortyzonem.

Sposoby na ugryzienia meszek

Meszki wyglądem przypominają muszki owocówki. Mimo swoich niewielkich rozmiarów (mają od 1,5  do 6 mm u największych gatunków) są bardzo dokuczliwe, a nawet niebezpieczne. Zwykle najaktywniejsze są na przełomie maja i czerwca, zwłaszcza w ciepłe, bezwietrzne  popołudnia.

Owady atakują chmarą, osoby uczulone są narażone na ryzyko wystąpienia powikłań.Groźne jest także pogryzienie przez meszki małych dzieci, które nie potrafią obronić się przed rojem.

Po ugryzieniach meszek zostają krwawiące ślady.

Łatwo poznać ich ugryzienia. Zostają po nich krwawiące ślady, bowiem meszki gryząc, rozrywają naczynia włosowate. Miejsca ugryzień mogą swędzieć i boleć przez tydzień nawet osoby, które nie są alergikami. Dla alergików i małych dzieci jad meszek stanowi niebezpieczeństwo.

Aby złagodzić ugryzienia meszek, warto zastosować sposoby dostępne w domu.

  • Zdezynfekuj ranę po ukąszeniach. 
  • Możesz użyć dostępnego bez recepty leku antyhistaminowego lub maści z hydrokortyzonem.
Źródła:
  • alergie.mp.pl
  • www.palynology.allergy.pl
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 27.10.2017
Data ostatniej aktualizacji 28.09.2021