Repelenty dla dzieci na kleszcze i owady

Co na kleszcze?

Kleszcze w Polsce przenoszą drobnoustroje powodujące m.in. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę. Eksperci szacują, że na terenie kraju nawet co szósty kleszcz może być zarażony chorobotwórczymi zarazkami. Dlatego wybierając się w miejsca, gdzie mogą być kleszcze, należy odpowiednio ubrać dziecko i spryskać odzież repelentem (preparatem na kleszcze).

Po powrocie trzeba wytrzepać ubranie i dokładnie obejrzeć całe ciało malucha. Jeśli zauważymy kleszcza, musimy go jak najszybciej usunąć (sprawdź, jak usunąć kleszcza TUTAJ). Najlepiej jednak użyć przed wyjściem z domu preparat na kleszcze. Repelenty to środki odstraszające owady lub kleszcze, zawierające substancje działające miejscowo lub na odległość.

Preparat na kleszcze

Naukowcy z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH oraz z Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii postanowili sprawdzić skuteczność dopuszczonych na polski rynek repelentów w odstraszaniu jednego z najczęściej występującego u nas gatunku kleszczy – kleszcza łąkowego (Dermacentor reticulatus). Pod lupę wzięli cztery preparaty na kleszcze.

Po 90 minutach od aplikacji 100-proc. ochronę wykazały trzy repelenty:

- pierwszy zawierający 30-proc. DEET,
- drugi o składzie: DEET 30-proc., IR3535 20-proc., geraniol 0,1-proc., 
- trzeci z IR3535.

Aktywność czwartego repelentu z 20-proc. Ikarydyną  wynosiła 95 proc.

Po 4 godzinach skuteczność pierwszego i drugiego preparatu na kleszcze wciąż była wysoka, sięgająca 90 proc. Skuteczność pozostałych preparatów znacząco spadała.

Natomiast po 7 godzinach od aplikacji najskuteczniejszy okazał się pierwszy preparat (30-proc. DEET). Nadal odstraszał 90 proc. kleszczy.

Amerykańskie badania zlecone przez  Agencję ds. Ochrony Środowiska (EPA) wskazały, że DEET odstrasza kleszcze od dwóch do dziesięciu godzin.

Skład preparatów na kleszcze

Składniki repelentów na kleszcze:

• DEET (N,N-Dietylo-m-toluamid) – najskuteczniejszy, ale należy zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu u dzieci (można tylko od pewnego wieku i w określonym stężeniu);
• Ikarydyna – może być stosowana u dzieci, ale od określonego wieku - od 2. roku życia, oczywiście z zachowaniem wszystkich środków ostrożności;
• IR3535 – może być stosowany u dzieci od 12. miesiąca życia.

Inne środki odstraszające

• PMD (citriodiol) – syntetyczny odpowiednik olejku z eukaliptusa cytrynowego (czystego olejku nie stosuje się u dzieci poniżej 3. roku życia),
• Olejki eteryczne stosowane jako repelenty – bardzo silne alergeny; mają stosunkowo krótki czas działania.

Preparat na kleszcze z DEET dla dzieci

Najskuteczniejszy w odstraszaniu komarów i kleszczy DEET (N,N-Dietylo-m-toluamid) został opracowany w 1946 r. przez Departament Rolnictwa USA do stosowania przez amerykańskie wojsko. Preparat stał się dostępny dla osób cywilnych w 1957 r. i dziś jest rekomendowany przez Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) jako środek zapewniający skuteczną i niezawodną ochronę przed komarami i kleszczami oraz przenoszonymi przez nie chorobami.

W latach 80. i 90. w literaturze medycznej pojawiły się doniesienia o 14 przypadkach encefalopatii potencjalnie związanej z DEET u dzieci poniżej 8. roku życia. Troje z nich zmarło, a  pozostałe 11 w pełni odzyskało zdrowie. Jednak związek między tą substancją a chorobą nigdy nie został ostatecznie udowodniony. Według CDC, badania na zwierzętach nie wykazały również wpływu DEET na rozwój nowotworów.

DEET - szkodliwość

Wyniki badania V. Corbel z Institut de Recherche pour le Développement w Montpellier i B. Lapieda z Université d'Angres, które ukazały się w BMC Biology pokazały, że DEET nie jest tylko związkiem chemicznym zmieniającym zachowanie owadów, ale wykazuje też działanie neurotoksyczne. Może więc porażać mięśnie układu oddechowego, powodować drżenia mięśni i drgawki u dzieci, a także podrażnienia błon śluzowych, oczu i skóry, ból i zawroty głowy.

Dlatego Unia Europejska zaleciła, aby  przy wydawaniu zezwoleń na produkty na kleszcze zawierające DEET wprowadzić wymóg stosowania szczególnych środków ograniczających to ryzyko. Preparat na komary i kleszcze musi zawierać instrukcje wskazujące ilość, w jakiej można stosować produkt i częstotliwość jego używania.

Preparaty na kleszcze i komary z DEET nie powinny być stosowane u najmłodszych poniżej 2. roku życia. W przypadku dzieci w wieku od 2 do 12 lat zaleca się ograniczone zastosowanie, z wyjątkiem sytuacji, w których ich użycie jest uzasadnione, np. w przypadku wystąpienia chorób przenoszonych przez owady. 

Stężenie substancji czynnej DEET w wyrobie nie powinno przekraczać 20 proc. Wyższe wiąże się z prawdopodobieństwem ryzyka zagrożeń dla zdrowia. Amerykańskie zalecenia rekomendują natomiast, aby nie używać tych repelentów na komary i kleszcze u dzieci poniżej 2. miesiąca życia, natomiast American Academy of Pediatrics zaleca, aby u dzieci nie przekraczać stężenia 30 proc. DEET.

Ikarydyna na kleszcze dla dzieci

Ikarydyna jest stosunkowo nowym repelentem. Ma mniej nieprzyjemny zapach niż DEET, ale działa również drażniąco na oczy i skórę, choć  w mniejszym stopniu. Wykazuje jednak niższą skuteczność jako środek na kleszcze. Zalecana jest u dzieci po ukończeniu 3 lat.

IR3535 na kleszcze dla dzieci

Za najbezpieczniejszy dla dzieci, ale również  mniej skuteczny niż DEET, uważa się repelent IR3535. Jeśli stosujemy go w postaci kremu na skórę, a nie w aerozolu i nie zawiera innych substancji niedozwolonych dla dzieci, może być używany już  po ukończeniu 1. roku życia.

Olejki na kleszcze dla dzieci

Wielu rodziców jest przekonanych, że najbezpieczniejsze są naturalne olejki odstraszające owady.  Niestety, płyny, plastry czy opaski z olejkiem lawendowym, citronellowym lub olejkiem z eukaliptusa cytrynowego lub jego syntetycznym odpowiednikiem – PMD nie powinny być stosowane u maluchów poniżej 3 lat. Są one bardzo alergizujące. W dodatku olejek z eukaliptusa cytrynowego działa silnie drażniąco na spojówki i oczy. Ich skuteczność w odstraszaniu owadów i bezpieczeństwo stosowania nie są dokładnie zbadane.

Jak stosować preparat na kleszcze dla dzieci 

Przy stosowaniu repelentów na kleszcze należy zachować szczególne środki ostrożności. Preparaty na kleszcze u dzieci powinny być używane pod nadzorem dorosłych.

• Należy dokładnie zapoznać się z ulotką dołączoną do preparatu i przestrzegać opisanych w niej zasad stosowania.
• U dzieci poniżej 12. roku życia repelenty (zwłaszcza z DEET) należy stosować ze szczególną ostrożnością i zgodnie z zaleceniami w ulotce – co do wieku, stężenia substancji aktywnej, częstości używania.
• Repelenty są bezwzględnie zakazane w przypadku noworodków (do 2. miesiąca życia).
• Nie należy pozwalać, aby dzieci poniżej 10. roku życia stosowały preparat samodzielnie.
• Płyny, plastry czy opaski z olejkiem lawendowym, citronellowym lub olejkiem z eukaliptusa cytrynowego lub jego syntetycznym odpowiednikiem – PMD nie powinny być stosowane u maluchów poniżej 3 lat.
• Nie stosować na skórę pod ubraniem.
• Nie rozpylać preparatu bezpośrednio na skórę dziecka. Nie stosować preparatu na dłonie i twarz dziecka. 
• Należy unikać nadmiernego stosowania.
• Nie stosować preparatu na rany, skaleczenia lub podrażnioną skórę.
• Nie rozpylać preparatu w pomieszczeniach; należy unikać jego wdychania.
• Nie stosować w pobliżu żywności.
• Po powrocie ze spaceru należy umyć skórę wodą i mydłem, ewentualnie wykąpać dziecko, a odzież wyprać.
• W przypadku wystąpienia reakcji alergicznej, skontaktować się z lekarzem.

Środki ostrożności przy preparatach na kleszcze dla dzieci 

Przy stosowaniu repelentów zawsze należy przestrzegać zaleceń zamieszczonych w instrukcji.  Nie wolno nakładać środków odstraszających owady na ręce, oczy, usta, skaleczenia lub podrażnioną skórę dziecka. U najmłodszych nie nanosimy repelentów na twarz czy dłonie.

Smarujemy tylko odsłonięte ramiona i nogi. Nie stosujemy tych preparatów na skórę pod ubraniem. Najlepiej najpierw samemu nałożyć sobie środek na dłonie, a potem posmarować dziecko. Nie wolno rozpylać preparatu w pomieszczeniach. Należy unikać jego wdychania. Po powrocie do domu powinno się umyć skórę wodą i mydłem, a odzież wyprać.

Najbardziej ryzykowne dla dzieci są preparaty w postaci aerozolu z dużą zawartością rozpuszczalników organicznych, głównie alkoholu denaturowanego. Alkohol naniesiony na skórę dziecka powoduje nie tylko jej podrażnienie lub nawet martwicę, ale także może przenikać do krwi. Ponadto zwiększa wchłanianie repelentu. Dlatego zdecydowanie lepszym wyborem są kremy.

Piśmiennictwo:

Gliniewicz, A. Borecka, M. Przygodzka, E. Mikulak, Wrażliwość kleszczy Dermacentor reticulatus na repelenty zawierające różne substancje aktywne, PRZEGL EPIDEMIOL 2019;73(1): 117-125)

DYREKTYWA  KOMISJI  2010/51/UE z  dnia  11  sierpnia  2010  r. zmieniająca  dyrektywę  98/8/WE  Parlamentu  Europejskiego  i  Rady  w  celu  włączenia  N,N-dietylo-meta-toluamidu  jako  substancji  czynnej  do  załącznika  I  do  tej  dyrektywy

https://www.cdc.gov/malaria/toolkit/DEET.pdf

https://www.ewg.org/research/ewgs-guide-bug-repellents/repellent-chemicals

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19836673

http://static.ewg.org/reports/2013/bug_repellents/2013_EWGs_Guide_to_Bug_Repellents.pdf?_ga=2.183054373.209518556.1498863432-753189801.1495205289

http://www.dbc.wroc.pl/Content/18991/Kociolek-Balawejder_Zlocinska_Srodki_odstraszajace_owady_w_ochronie.pdf