Suchy zębodół – silny ból po usunięciu zęba. Jak go rozpoznać i wyleczyć?

Suchy zębodół co to jest?

Do powikłań wczesnych po usunięciu zęba zalicza się uszkodzenia tkanek miękkich, przedłużone krwawienia, powstanie krwiaka, obrzęku, złamania kości czy zwichnięcie stawu skroniowo – żuchwowego. Suchy zębodół zaś zalicza się do późnych powikłań po usunięciu zęba. Pojawia się raczej u kobiet niż u mężczyzn i może wikłać nawet do 4 proc. zabiegów ekstrakcji. Wyjątkowo często występuje u osób przykładających małą wagę do higieny jamy ustnej oraz palaczy.

Suchy zębodół nazywany jest inaczej bólem poekstrakcyjnym, pustym zębodołem lub zapaleniem kości zębodołu. Stomatolodzy często posługują się terminem poekstrakcyjne zapalenie zębodołu.

Suchy zębodół objawy

Pusty zębodół to dolegliwość prosta do wykrycia z uwagi na charakterystyczny przebieg kliniczny. Po kilku dniach od zabiegu usunięcia zęba pacjent zaczyna odczuwać samoistny, pulsujący ból, który może promieniować do ucha, oczodołu lub skroni. Nieprzyjemne doznania prowadzą do zmniejszenia apetytu oraz zaburzeń żucia, co może skutkować niedoborami pokarmowymi i złym samopoczuciem. Do takiego obrazu dołączają się pozostałe objawy:

• nieprzyjemny posmak w ustach,
• cuchnący oddech (fetor ex ore),
• powiększenie okolicznych węzłów chłonnych,
• niekiedy szczękościsk lub stan podgorączkowy.

W badaniu stomatologicznym pacjenta z suchym zębodołem, lekarz stwierdza obecność resztek rozkładającego się skrzepu lub jego brak. Odsłonięta kość reaguje bólem na dotyk, a dziąsła wokół loży po usuniętym zębie mogą wykazywać niewielki obrzęk.

Dolegliwości, związane z suchym zębodołem, pojawiają się w czasie kilku dni po zabiegu (maksymalnie do tygodnia) i utrzymują się zazwyczaj między 7 a 14 dni.

Suchy zębodół a ropne zapalenie zębodołu

Odsłonięty zębodół to miejsce wrażliwe na zakażenia bakteryjne, więc bardzo ważnym aspektem w diagnostyce bólu poekstrakcyjnego jest jego różnicowanie z ropnym zapaleniem zębodołu. Na właściwe rozpoznanie może naprowadzić występowanie bardzo nasilonych dolegliwości oraz objawów ogólnych. Jeśli poza charakterystycznym bólem poekstrakcyjnym pojawiają się gorączka, dreszcze czy apatia, wskazują zazwyczaj na ropne zapalenie zębodołu. W badaniu stomatologicznym, dentysta stwierdza silny obrzęk oraz wyciek ropy z loży po zębie.

Suchy zębodół powinno różnicować się również z typowym bólem pozabiegowym, związanym z uszkodzeniem tkanek, w wyniku manipulacji w obrębie jamy ustnej. Ból pozabiegowy pojawia się od razu po tym, jak znieczulenie przestaje działać, natomiast suchy zębodół charakteryzuje się wystąpieniem dolegliwości po kilkudniowym, wolnym od przykrych doznań okresie.

Suchy zębodół przyczyny

Mimo wzmożonej pracy badaczy zgłębiających temat powstawania suchego zębodołu, nie udało się ustalić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego skrzep wypada i rozwija się ból poekstrakcyjny. Liczne teorie mówią o złej ogólnej kondycji pacjenta, który w wyniku chorób współistniejących słabo radzi sobie z procesami gojenia. Niektórzy naukowcy podnoszą kwestie inwazji bakteryjnej jako przyczyny pustego zębodołu, a inni wymieniają wśród możliwości zaburzenia w układzie krzepnięcia.

Jak powstaje suchy zębodół?

Niezależnie od przyczyny suchego zębodołu, uznano, że istotą procesu regeneracji tkanek po zabiegu ekstrakcji zęba jest gojenie pod skrzepem. Wśród wielu funkcji skrzepu, czyli masy powstającej w wyniku wynaczyniena krwi, wymienia się tamowanie krwawienia. Osłania on także ranę od środowiska zewnętrznego, pozwalając na spokojny rozwój ziarniny (tkanki „naprawczej”) i chroni przed bakteriami. Najważniejszym problemem, pojawiającym się w pustym zębodole, jest brak organizacji lub szybkie wypadnięcie skrzepu. Utrudnia to właściwą organizację ziarniny i zaburza procesy regeneracji. Odsłonięty zębodół, poddawany różnych bodźcom zewnętrznym, reaguje bólem. W loży po zębie, pozbawionej skrzepu, mogą zalegać resztki pokarmowe, które są doskonałą pożywką do wzrostu bakterii.

Badacze, pochylający się nad analizą zagadnienia suchego zębodołu, wyłonili wiele czynników sprzyjających wystąpieniu schorzenia. Na czele stawki plasują się bakterie oraz urazy mechaniczne. W obu przypadkach dochodzi do zwiększenia aktywności czynników tkankowych, które zaburzają formowanie się skrzepu lub powodują jego rozpuszczenie. W przypadku drobnoustrojów, sytuacja zależy od obecności w jamie ustnej specyficznych bakterii beztlenowych. Przy urazach mechanicznych, ważnym czynnikiem, decydującym o powstaniu suchego zębodołu, jest stopień zniszczenia tkanek. Im większy zakres uszkodzenia, tym większe ryzyko na powstanie bólu poekstrakcyjnego.

Zwiększone ryzyko suchego zębodołu może wystąpić po ostrzyknięciu miejsca zabiegu środkami zmniejszającymi krwawienie (np. adrenaliną). Co prawda minimalizują one utratę krwi, ale utrudniają przez to powstawanie skrzepu. Dodatkowo, leki tego typu prowadzą do czasowego skurczu naczyń krwionośnych, co skutkuje zmniejszeniem dostaw substancji odżywczych, wraz z krwią, w miejsce zastrzyku i pogorszeniem jakości procesu gojenia.

Do pozostałych czynników, wpływających na możliwość powstania bólu poekstrakcyjnego, zalicza się:

• przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• wiek powyżej 40. roku życia,
• choroby metaboliczne (np. cukrzyca),
• zaburzenia odporności,
• palenie tytoniu,
• niewłaściwa higiena jamy ustnej,
• niestosowanie się do zaleceń po zabiegu.

Suchy zębodół zapobieganie

Niedopuszczenie do rozwoju choroby zawsze będzie lepsze niż zmaganie się z już rozwiniętym schorzeniem – lepiej zapobiegać niż leczyć. Znając czynniki powstawania suchego zębodołu, można starać się wpływać na te, zależne od postępowania pacjenta. Należy zaznaczyć, że  przy braku znajomości konkretnej przyczyny bólu poekstrakcyjnego, metody te pomogą w zmniejszeniu , ryzyka, ale nie dają całkowitej pewności uniknięcia dolegliwości.

Pacjent powinien wstrzymać się od palenia papierosów na co najmniej jeden dzień przed oraz jeden dzień po zabiegu. Ważną kwestią wydaje się również odpowiednia higiena jamy ustnej i niedopuszczenie do zalegania resztek pokarmowych w zębodole. Wiele zależy także od umiejętności i doświadczenia lekarza, przeprowadzającego ekstrakcję zęba. Przy niewielkim uszkodzeniu tkanek w trakcie zabiegu, spada prawdopodobieństwo wystąpienia suchego zębodołu.

Jeśli pacjentowi towarzyszą choroby przewlekłe, dobrze jest uzyskać ich właściwą kontrolę. Im zdrowszy organizm, tym efektywniej zachodzą procesy gojenia i mniejsze ryzyko na wystąpienie bólu poekstrakcyjnego.

Jak płukać jamę ustną po wyrwaniu zęba?

Działanie zapobiegające wystąpieniu suchego zębodołu wykazuje bakteriobójczy środek o nazwie chlorheksydyna. Wykorzystywana w postaci płukanek jamy ustanej, stosowana zarówno przez zabiegiem, jak i po, może uchronić od pojawienia się bólu poekstrakcyjnego. Należy przez 20 do 30 sekund trzymać płyn w jamie ustnej.

Bardzo ważny aspektem w higienie jamy ustnej przy suchym zębodole jest technika. Płukanie powinno przyjąć formę trzymania płynu w ustach przez pół minuty. Zabrania się dotykania loży po zębie. Przy próbie usunięcia resztek pokarmowych z zębodołu wykałaczką czy paznokciem, pacjent narusza skrzep oraz ziarninę, zaburzając procesy gojenia.

W profilaktyce wystąpienia bólu poekstrakcyjnego u pacjentów z dużym ryzykiem, lekarz może zadecydować o podaniu antybiotyków. Leki przeciwdrobnoustrojowe pomagają w eliminacji mikrobów, mających właściwości rozpuszczania i niszczenia skrzepu w loży po usuniętym zębie. Najczęściej stosowanymi środkami są metronidazol, klindamycyna oraz antybiotyki z grupy penicylin, które wykazują działanie wobec bakterii beztlenowych, mających duży udział w obniżaniu jakości procesu gojenia.

Jak leczyć suchy zębodół?

Brak znajomości przyczyn suchego zębodołu sprawia pewne kłopoty, objawiające się niejasnością wytycznych w leczeniu tego schorzenia. Bóle poekstrakcyjne to choroba samoograniczająca, co oznacza, że zdrowy organizm prędzej czy później sobie z nią poradzi. Należy zaznaczyć jednak, że suchy zębodół może dawać różne negatywne konsekwencje zdrowotne, w postaci, np. ropnego zapalenia zębodołu. Zrezygnowanie z jakiejkolwiek terapii i pielęgnacji loży po usuniętym zębie naraża pacjenta na przedłużone i bardziej skomplikowane leczenie.

Suchy zębodół płukanie

Najbardziej rozpowszechnioną i zalecana terapią jest płukanie zębodołu roztworem soli fizjologicznej oraz metronidazolem. Jałowy płyn nabiera się do strzykawki, a następnie kieruje się go powolnym strumieniem w miejsce po ekstrakcji zęba. Ważne, aby wykonywać tę czynność delikatnie, pod niedużym ciśnieniem, roztworem soli fizjologicznej o letniej temperaturze. Po całej procedurze można ostrożnie osuszyć lożę po zębie jałowym gazikiem i założyć tabletkę, która ma w swoim składzie aspirynę, działającą przeciwzapalnie. Takie działania pozwalają na utrzymanie zębodołu w higienie oraz ułatwiają rozwój ziarniny. Zaleca się, aby czyścić w ten sposób zębodół raz dziennie.

Suchy zębodół opatrunek

Inną drogą wspomagania procesu gojenia jest założenie na suchy zębodół opatrunku. Na rynku dostępne są liczne postaci takich wyrobów (gaziki, gąbki). Producenci często nasączają materiały lekami o działaniu przeciwzapalnym, znieczulającym oraz przyspieszającym ziarninowanie. Na zmianę opatrunku należy zgłaszać się raz na dobę.

Leczenie suchego zębodołu innymi metodami

Kolejnym sposobem radzenia sobie z suchym zębodołem jest skrwawienie. Chirurg w znieczuleniu miejscowym przeprowadza łyżeczkowanie zębodołu, co ma wymusić ponowne powstanie skrzepu.

Pusty zębodół można leczyć również laseroterapią lub ozonoterapią, które w zamyśle wspomagają procesy gojenia ran po zabiegu ekstrakcji zęba.

Jeśli głównym problemem pacjenta pozostaje ból, konieczne może być zastosowanie leków. Dostępne w aptece środki mogą okazać się za słabe. W takim przypadku, lekarz wypisuje receptę na silniejsze w działaniu substancje przeciwbólowe.

Z pustym zębodołem należy obchodzić się bardzo delikatnie, aby dać mu czas i odpowiednie warunki do wytworzenia ziarniny. Zdecydowanie odradza się dotykania zębodołu palcami, wykałaczkami czy patyczkami kosmetycznymi. Jeśli w loży zalegają resztki pokarmowe, należy usunąć je delikatnym strumieniem soli fizjologicznej ze strzykawki.

Suchy zębodół podsumowanie

Suchy zębodół, nazywamy również pustym zębodołem, bólem poekstrakcyjnym lub poekstrakcyjnym zapaleniem zębodołu, to dość częsta dolegliwość po usunięciu zęba. Objawia się wystąpieniem silnego bólu w kilka dni po zabiegu i związana jest z zaburzeniem procesów gojenia pod strupem. Jest to schorzenie łatwe do rozpoznania i samoograniczajace. Najlepszym sposobem zapobiegania suchemu zębodołowi jest eliminacja czynników ryzyka. Kiedy jednak dojdzie do pojawienia się bólu poekstrakcyjnego, warto wybrać się do gabinetu stomatologicznego, stosować delikatne płukanie zębodołu, ewentualnie wyposażyć się w leki przeciwbólowe, dające ulgę w nieprzyjemnych dolegliwościach.

Bibliografia:

• Chirurgia szczękowo - twarzowa, Kryst L. (red.), Warszawa, 2011;
• Poekstrakcyjne zapalenie zębodołu [online]. Medycyna praktyczna dla lekarzy, 2012 [dostęp: 16-06-2020]. Dostępny w Internecie: https://www.mp.pl/stomatologia/wytyczne/72742,poekstrakcyjne-zapalenie-zebodolu.