Zaburzenia erekcji - przyczyny i leczenie zaburzeń erekcji

Czym są zaburzenia erekcji?

Zaburzenia funkcji seksualnych mężczyzn obejmują:

• zaburzenia erekcji,
• obniżone libido,
• zaburzenia ejakulacji (wytrysku).

Prawidłowa erekcja wymaga współpracy psychiki, układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i hormonalnego.

WAŻNE: Zaburzenia erekcji (dawniej i/lub potocznie: impotencja) zostały opisane jako stały lub nawracający brak zdolności do uzyskania i utrzymania wzwodu, co uniemożliwia odbycie satysfakcjonującego stosunku płciowego. Objawy muszą utrzymywać się co najmniej przez 3 miesiące.

Mogą występować na tle psychicznym lub być związane z przyczyną organiczną.

Jak dochodzi do erekcji?

Do prawidłowej erekcji - uzyskania i utrzymania wzwodu - niezbędny jest napływ krwi do ciał jamistych prącia i ich rozszerzenie. Ten proces nie może zajść bez odpowiedniej stymulacji.

Fantazja (stymulacja psychogenna) lub stymulacja seksualna okolic genitalnych (stymulacja mechanoreceptorów) aktywują impulsy w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, co prowadzi do aktywacji układu przywspółczulnego. W konsekwencji uwalniany jest tlenku azotu, który wnika do komórek mięśniowych naczyń doprowadzających krew do prącia i ciał jamistych.

W efekcie dochodzi do relaksacji komórek mięśniowych, a krew tętnicza napływa do ciał jamistych prącia. Jednocześnie zahamowany jest odpływ krwi naczyniami żylnymi, co umożliwia stopniowe powiększanie rozmiaru prącia i jego twardości oraz utrzymanie wzwodu przez czas, który pozwala na odbycie satysfakcjonującego stosunku płciowego. Rozumienie tego mechanizmu jest kluczowe w diagnostyce zaburzeń erekcji, jak i działania leków.

WAŻNE: Nocne erekcje to wzwody, które pojawiają się podczas snu w fazie REM, średnio 3-4 razy w ciągu nocy.

Jakie są przyczyny problemów z erekcją

Opierając się na mechanizmie erekcji, zaburzenia wzwodu mogą być następstwem:

• chorób prowadzących do uszkodzenia naczyń krwionośnych (miażdżyca, cukrzyca),
• dysfunkcji układu nerwowego (neuropatia),
• zaburzeń hormonalnych (w zakresie wydzielania testosteronu, prolaktyny i hormonów tarczycy),
• problemów psychogennych (depresja, zaburzenia lękowe),
• przyjmowania określonych leków (przeciwdepresyjne, leki hormonalne),
• przebytych zabiegów (radykalna prostatektomia),
• stosowania używek (papierosy, alkohol, narkotyki).

Diagnostyka zaburzeń erekcji 

Punktem wyjścia do leczenia tych zaburzeń powinna być próba identyfikacji ich przyczyny. Może okazać się, że są tylko nieprzyjemną konsekwencją depresji, wtedy odpowiednie leczenie może okazać się wystarczające.

Mężczyzna, który zgłasza zaburzenia erekcji powinien zostać poddany szczegółowemu postepowaniu diagnostycznemu (wywiad uwzględniający dotychczasową aktywność seksualną i stan psychospołeczny, badanie fizykalne i badania dodatkowe, np. oznaczenie porannego stężenia testosteronu, glukozy lub HbA1c).

WAŻNE: W ustaleniu wstępnego rozpoznania przyczyn zaburzeń erekcji fundamentalną role odgrywa dobrze zebrany wywiad lekarski.

Rozmowa na temat seksualności może być krępująca, ale dla personelu medycznego zaburzenia erekcji to problem zdrowotny jak każdy inny, który znacząco pogarsza jakość życia pacjenta. Wizyta u lekarza może być trudna dla pacjenta, jednakże podstawą rozwiązania problemów związanych z erekcją jest szczera rozmowa.

W diagnostyce przyczyn problemów z erekcją pomocne jest badanie SHBG.

Wpływ innych chorób na erekcję

Zaburzenia erekcji są uznawane za objaw podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej. Problem, który z punktu widzenia pacjenta pozornie dotyczy tylko jakości życia płciowego, może okazać się o wiele bardziej złożony.

Zaburzenia te mogą być objawem lub powikłaniem choroby przewlekłej. Mogą być na przykład konsekwencją zaburzeń psychicznych (depresji, problemów w związku) lub cukrzycy. W takim przypadku właściwe postępowanie diagnostyczne i ustalenie przyczyny problemu są kluczowe dla dalszego postępowania. Leczenie choroby podstawowej jest kluczowe w terapii zaburzeń wzwodu.

Ćwiczenia fizyczne i dieta na zaburzenia erekcji

Istnieje szereg czynników ryzyka, które mogą zwiększać ryzyko zaburzeń erekcji albo stanowią ich bezpośrednią przyczynę. Chociaż niektórzy pacjenci wymagają leczenia farmakologicznego, to często ważna jest też zmiana stylu życia.

Nadwaga i otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, palenie tytoniu są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Mogą także prowadzić do zaburzeń erekcji. Modyfikacja stylu życia przez pacjenta polega na:

• zmianie dotychczasowej diety na zdrowszą,
• zwiększeniu aktywności fizycznej,
• rzuceniu palenia.

Stwierdzenie zaburzeń erekcji i początek leczenia to dobra okazja na zmianę diety i zwiększenie aktywności fizycznej. Takie zachowania dają efekty nie tylko leczenia tych zaburzeń, ale wpływają na poprawę samopoczucia i zdrowia. Warto wykorzystać ten moment, gdy pojawia się duża motywacja na poprawę jakości życia seksualnego i wpłynąć również na poprawę ogólnego stanu zdrowia.

Leczenie zaburzeń erekcji

Lekami zatwierdzonymi w leczeniu są przyjmowane w postaci tabletek inhibitory fosfodiestrazy typu 5 (PDE5). Mechanizm działania tych leków polega na umożliwieniu uzyskania erekcji, dzięki blokowaniu enzymu PDE5 (fosfodiestrazy typu 5), który rozkłada związek pobudzający rozluźnienie mięśni naczyń prącia i ciał jamistych.

Należy pamiętać, że do uzyskania wzwodu konieczne jest skojarzenie leku ze stymulacją seksualną (bez odpowiedniego pobudzenia okolic genitalnych lub właściwej fantazji lek nie zadziała).

Leki na zaburzenia erekcji

Spośród PDE5i dostępne na rynku są:

• sildenafil,
• vardenafil,
• tadalafil,
• avanafil,

które różnią się głównie pod względem farmakokinetyki, a co za tym idzie sposobem dawkowania leku. Dostępne dane sugerują, że skuteczność wyżej wymienionych leków jest zbliżona.

Najczęściej raportowane efekty uboczne dla PDE5i to:

• dyspepsja,
• ból głowy,
• ból pleców,
• uczucie zatkanego nosa,
• zaburzenia widzenia.

Avanafil rzadziej powoduje dyspepsję, tadalafil uczucie gorąca, a vardenafil i avanafil mialgię. Leki będące PDE5i powinny być stosowane z ostrożnością u osób z zaburzeniami funkcji nerek i wątroby, a w stopniu ciężkim są niewskazane.

Istnieją również przeciwwskazania u pacjentów przyjmujących tzw. nitraty (pochodne nitrogliceryny, stosowane w chorobach sercowo-naczyniowych). Dawka leku jest ustalana indywidualnie dla pacjenta – np. w przypadku Sildenafilu przyjmowanie leku rozpoczyna się od dawki 50mg, którą można modyfikować w zależności od odpowiedzi.

Działanie leków na zaburzenia erekcji

• Sildenafil: jest najdłużej obecny na rynku, dlatego dostępnych jest najwięcej danych dotyczących możliwych efektów ubocznych. Sildenafil umożliwia uzyskanie następnej erekcji w krótszym czasie niż byłoby to możliwe bez leczenia.
• Tadalafil: cechuje najdłuższy czas działania – nawet do 36 godzin.
• Avanafil: charakteryzuje najszybszy początek działania – może być przyjmowany zaledwie 15 minut przed planowanym stosunkiem płciowym.

Możliwe efekty uboczne przy stosowaniu sildenafilu to:

• ból głowy,
• dyspepsja,
• biegunka,
• rozkurcz naczyń,
• katar sienny,
• zaburzenia widzenia.

Vardenafil, tadalafil i avanafil cechują podobne efekty uboczne jak sildenafil, przy czym częściej zgłaszano zaburzenia widzenia barw.

Testosteron w leczeniu zaburzeń erekcji

Testosteron to ważny hormon związany z funkcjami seksualnymi u mężczyzn. Jeżeli pacjenci z tymi zaburzeniami jednocześnie mają stwierdzony niedobór testosteronu (stężenie < 300 ng/dl, wspólnie z występowaniem charakterystycznych objawów), suplementacja testosteronu pod nadzorem lekarza może poprawić odpowiedź na leczenie PDE5i.

Suplementy w leczeniu zaburzeń erekcji

FDA (ang. Food and Drug Administration, Agencja ds. Żywności i Nadzoru Leków w USA) ostrzega konsumentów, by nie kupowali i nie przyjmowali suplementów, które są opisywane jako zwiększające libido i pewność seksualną.

Producenci często opisują suplementy jako produkty naturalne, przy czym wykazano, że mogą być one zanieczyszczone – zawierać inhibitory PDE5 lub ich analogi, co może być szczególnie niebezpieczne u osób, u których te leki są przeciwwskazane.

Aparaty próżniowe w leczeniu zaburzeń erekcji

Alternatywą dla leczenia farmakologicznego są aparaty próżniowe (ang. vacuum erection devices), które powodują napływ krwi do ciał jamistych, dzięki czemu umożliwiają uzyskanie wzwodu. Ponad 77 proc. pacjentów i partnerów jest zadowolonych ze stosowania tej metody, która jest jednocześnie tania i skuteczna.

Preparaty próżniowe mogą być nabyte bez recepty. Mogą powodować ból i dyskomfort oraz problemy z ejakulacją. Powinny być stosowane z ostrożnością u osób przyjmujących leki przeciwkrzepliwe, ze stwierdzonymi w przeszłości zaburzeniami krzepnięcia lub priapizmem (długotrwałym, bolesnym wzwodem). Pacjenci z tych grup powinni skonsultować się z lekarzem przed decyzją o wyborze aparatu próżniowego.

Zaburzenia erekcji na tle psychicznym

U pacjentów z zaburzeniami erekcji na tle psychogennym wskazana jest konsultacja z:

• psychiatrą,
• seksuologiem,
• lub psychologiem.

Jeżeli przyczyną zaburzeń jest depresja, skuteczne okazać się mogą leki przeciwdepresyjne – np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Pomocna może okazać się również psychoterapia (w tej grupie pacjentów psychoterapia grupowa jest szczególnie skuteczna).

Problemy ze wzwodem przed stosunkiem seksualnym mogą być skutkiem czynników na tle psychogennym. Jak sobie z nimi poradzić?

Inne metody leczenia zaburzeń erekcji

Pozostałe metody leczenia tych zaburzeń to leczenie drugiego rzutu, które obejmuje:

• iniekcje do ciał jamistych (prostaglandyna E1),
• preparaty docewkowe,
• leczenie skojarzone.

Leczenie trzeciego rzutu to zabiegi chirurgiczne – implanty ciał jamistych i zabiegi naczyniowe.

Iniekcje do ciał jamistych

Stosowane są najczęściej w przypadku braku skuteczności PDE5i lub preferencji pacjenta (niechęci do przyjmowania leków doustnie). Oceniane są jako skuteczne w uzyskiwaniu satysfakcjonującej erekcji u 53,7-100 proc.pacjentów. Najczęstsze efekty uboczne to priapizm i ból.

W przeciwieństwie do inhibitorów PDE5 iniekcje do ciał jamistych nie wymagają do działania pobudzenia seksualnego. Pierwsza testowa iniekcja powinna być wykonywana w gabinecie lekarskim przez specjalistę.

Zabiegi operacyjne

Wszczepienie protezy prącia jest skuteczną metodą. Należy pamiętać, że obarczone jest ryzykiem powikłań, takich jak:

• zakażenie,
• krwiak,
• erozja tkanki,
• zatrzymanie moczu,
• w ostateczności konieczność usunięcia protezy.

Skuteczność i mała inwazyjność innych metod odsuwa zabiegi chirurgiczne na leczenie trzeciego rzutu, niemniej satysfakcja pacjentów po udanym leczeniu chirurgicznym sięga aż 90 proc. W wąskiej grupie pacjentów mogą być stosowane także zabiegi chirurgii naczyniowej.

Źródła:

Erectile dysfunction: AUA GuidelineBurnett AL, i wsp.; J Urol 2018; 200:633

Treatment of male sexual dysfunctionKhera M, Cunningham GR.; UpToDate, Topic 7469 Version 31.0

Zaburzenie erekcji w praktyce lekarza rodzinnegoJakima S, Zakliczyńska H.; Medycyna Praktyczna, Medycyna Rodzinna

Overview of male sexual dysfunctionCunningham GR, Rosen RC.; UpToDate, Topic 6840 Version 24.0

Może cię też zainteresować: 

• Ekshibicjonizm - przyczyny, jak rozpoznać, leczenie
• Przedwczesny wytrysk – przyczyny, leczenie, ćwiczenia