Impotencja – przyczyny, objawy, leczenie

To najczęstsza dysfunkcja seksualna występująca u mężczyzn, którą dzięki współczesnej medycynie można leczyć z powodzeniem.

Objawy impotencji

To dysfunkcja seksualna polegająca na trudnościach w uzyskaniu lub utrzymaniu wzwodu pomimo podniecenia i satysfakcjonującej gry wstępnej. Objawy te powinny trwać co najmniej 6 miesięcy. Rzutują one na funkcjonowanie psychiczne pacjenta, są dla niego źródłem stresu i cierpienia. 

Bardzo często dysfunkcja ta rozwija się stopniowo. Początkowo pacjent jest w stanie uzyskać wzwód, ale jest on niepełny, aż z czasem zanika. U niektórych pacjentów brak erekcji lub ejakulacji mogą pojawiać się nagle (częściej wiąże się to z czynnikami psychologicznymi).

Impotencja u mężczyzn może mieć charakter pierwotny, czyli występować od samego początku, jak i wtórny – czyli wzwód początkowo występował, lecz na skutek pewnych okoliczności życiowych doszło do powyższej trudności. Ponadto objawy mogą pojawiać się w pewnych sytuacjach np. w kontakcie z określoną partnerką lub podczas próby penetracji, podczas, gdy przy masturbacji wzwód jest zachowany.

Mężczyźni, którzy nie mogą uzyskać pełnej i trwałej erekcji, częściej doświadczają lęku, wstydu. Mają niższą samoocenę, opisują siebie jako mniej męskich. Unikają, a nawet wycofują się z życia seksualnego. Dodatkowo powszechnie panujące mity na temat erekcji mogą wpływać negatywnie na funkcjonowanie osoby dotkniętej impotencją w zakresie wzwodu, jak również na jej diagnostykę.

Wśród tych błędnych przekonań są takie jak: "członek musi być w stanie erekcji przez cały czas trwania stosunku", "erekcja członka związana jest z wytryskiem nasienia", "erekcja członka świadczy o pożądaniu i podnieceniu mężczyzny". 

Częstotliwość występowania impotencji

Szacuje się, że problem ten okresowo dotyka 13-21% mężczyzn w wieku 40-80 lat. W populacji młodszych mężczyzn (przed 40 rokiem życia) dysfunkcja dotyczy około 2% mężczyzn. U mężczyzn po 60 roku życia zaburzenia występują u ponad połowy tej populacji. Impotencja ta jest silnie skorelowana z wiekiem – im starszy mężczyzna, tym większe prawdopodobieństwo jej wystąpienia.

Co piąty mężczyzna przed inicjacją seksualną obawia się trudności z uzyskaniem czy utrzymaniem wzwodu. W rzeczywistości problemów takich doświadcza około 8% mężczyzn. Częściej, gdy do pierwszego stosunku dochodzi po spożyciu alkoholu, pod naciskiem grupy rówieśniczej, z przypadkową partnerką czy w przypadku braku chęci do aktywności seksualnej.

Szacuje się, że w Polsce impotencja dotyka około 1,5 miliona mężczyzn po 35. roku życia, z czego zaledwie 15% z nich zgłasza się po pomoc.

Impotencja statystycznie dotyka 1,5 mln Polaków po 35. roku życia.

U wielu mężczyzn kłopoty ze sprawnością seksualną występują przejściowo (np. związane są z niewłaściwym stylem życia), samoistnie ustępują, kiedy ów czynnik zostanie wyeliminowany, nie wymagając leczenia.

Powtarzające się, narastające problemy z ejakulacją lub erekcją wymagają konsultacji lekarskiej.

Impotencja – przyczyny zaburzeń i czynniki ryzyka

Impotencja nie jest oddzielną chorobą, uznaje się ją za objaw innych chorób czy stanów. Etiologia jest wieloczynnikowa.

Zaburzenia dzielimy na te o podłożu organicznym, gdzie głównym mechanizmem powstawania jest dysfunkcja anatomiczna lub patofizjologia oraz psychogenne, gdzie istotną rolę w powstawaniu omawianej trudności będą odgrywać czynniki natury psychicznej, ale także te dotyczące relacji. Powyższe czynniki mogą się na siebie nakładać lub współwystępować w różnych proporcjach.

Czynniki ryzyka

• Wiek
• Problemy sercowo-naczyniowe:
  • nadciśnienie tętnicze,
  • miażdżyca,
  • choroba wieńcowa
  • choroby naczyń krwionośnych czy tętnic.
• Czynniki hormonalne:
  • cukrzyca,
  • choroby tarczycy,
  • hipogonadyzm (niedobór testosteronu),
  • hipoprolaktynemia,
  • prolaktynoma.
• Choroby neurologiczne:
  • stwardnienie rozsiane,
  • udary,
  • choroba Parkinsona,
  • Alzhaimer,
  • padaczka.
• Nieprawidłowości w obrębie prącia:
  • okluzja żył ciała jamistego,
  • priapizm,
  • zwłóknienie ciał jamistych członka,
  • choroba Peyroniego,
  • wierzchniactwo.
• Czynniki pourazowe:
  • urazy rdzenia kręgowego,
  • uszkodzenia nerwów i/lub naczyń.
• Przyjmowane leki:
  • przeciwdepresyjne, przeciwlękoowe, przeciwpsychotyczne,
  • leki przyjmowane w przypadku chorób sercowo-naczyniowych (antyarytmiczne, ß-blokery, moczopędne),
  • leki hormonalne, metaboliczne.
• Stany po radio-, chemioterapii,.
• Przebyte operacje, zwłaszcza w obrębie miednicy mniejszej.
• Czynniki związane ze stylem życia:
  • siedzący tryb życia,
  • niewłaściwa dieta,
  • przyjmowanie substancji psychoaktywnych,
  • nadużywanie alkoholu, palenie papierosów – mężczyźni wypalający paczkę papierosów dziennie są o 60% bardziej narażeni na wystąpienie problemów, niż ta grupa mężczyzn, która nie pali,
  • deprywacja snu.
• Czynniki relacyjne:
  • konflikty, kryzysy w relacji,
  • zaburzenia seksualne u drugiej osoby,
  • błędy w sztuce miłosnej.
• Czynniki związane z osobowością:
  • lęki,
  • niepewność w roli męskiej,
  • kompleksy.
• I inne.

Diagnozowanie impotencji

Trudności z uzyskaniem czy utrzymaniem wzwodu dla wielu mężczyzn są wstydliwym problemem. Mają oni duży opór przed zgłoszeniem się po odpowiedne wsparcie. Próbują sobie pomóc na własną rękę np. stosując powszechnie dostępne leki znane z reklam telewizyjnych. Niektórzy mężczyźni unikają kontaktu seksualnego, co dodatkowo pogłębia istniejące już problemy.

Zaburzenia mogą być objawem innych chorób, dlatego nie warto zwlekać z wizytą u lekarza w celu ustalenia przyczyny. Mężczyźni w starszym wieku, których dotyka problem, rzadko zgłaszają się po fachową pomoc. Wynika to z faktu niskiej świadomości seksualnej. Uznają oni, że utrata erekcji jest naturalną konsekwencją procesów starzenia, a nie objawem choroby np. cukrzycy.

Warto wiedzieć, że dysfunkcję tę można skutecznie leczyć, dzięki osiągnięciom współczesnej medycyny.

Jaki lekarz leczy impotencję? 

Mężczyzna, który boryka się z impotencją, może udać się do lekarza pierwszego kontaktu, tzw. lekarza rodzinnego lub lekarza seksuologa czy urologa, który zbierze ogólny wywiad dotyczący zdrowia somatycznego jak i życia seksualnego. Istotne będzie pozyskanie informacji dotyczących przebytych i aktualnych chorób, przyjmowanych leków, substancji psychoaktywnych, trybu i stylu życia, przebiegu obecnej relacji partnerskiej.

W niektórych przypadkach lekarz pogłębi wywiad o informacje pochodzące od partnera/partnerki. Pozwoli to na obiektywne weryfikowanie skuteczności prowadzonego leczenia. Ponadto lekarz obejrzy penisa, jądra, może zlecić wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych np. morfologia, OB, markery funkcji wątroby, PSA, oznaczenie poziomu testosteronu, prolaktyny, cholesterolu lub glukozy i inne.

W niektórych przypadkach konieczna będzie konsultacja specjalistyczna u lekarza urologa czy seksuologa, który wykona poszerzoną diagnostykę o aparaturę pomiarową taką jak: doplersonografia, kawernosografia.

Leczenie impotencji

Wybór metody leczenia zależy przede wszystkim od ustalenia przyczyn, jak również poznania oczekiwań pacjenta co do rezultatów terapii. Decyduje o tym lekarz prowadzący. Najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne. Efekty można już zaobserwować po zastosowaniu leków w jednej lub kilku dawkach. Czasami konieczne będzie wyrównanie innych parametrów, np. poziomu glukozy czy ciśnienia tętniczego. 

Jak wygląda leczenie impotencji? Obecnie stosuje się:

• farmakoterapię - lekami pierwszego rzutu są doustne leki zawierające testosteron: fosfodiesterazy typu 5 (PDE 5), np. z substancją czynną jaką sildenafil, wardenafil, tadalafil. Leki nie działają od razu. Należy przyjąć je około 1 -2 godziny wcześniej przed planowaną aktywnością seksualną, ich czas działania też jest różny. Aby wystąpiła erekcja sam lek jest niewystarczający, konieczna jest obecność podniecającego bodźca.
• iniekcję do ciał jamistych prącia (np. alprostadil),
• pompy próżniowe,
• metody chirurgiczne (np. protezowanie chirurgiczne prącia, zabieg chirurgiczny udrażniający naczynia prącia),
• metody psychologiczne: psychoterapia, psychoedukacja, metody behawioralne i treningowe, terapia par.

Niezwykle ważną rolę w leczeniu odgrywa psychoedukacja pacjenta na temat konieczności zmiany stylu życia oraz promocja takich postaw jak utrzymanie odpowiedniej diety i wagi, aktywność fizyczna, rzucenie palenia czy rezygnacja z używek i regularna kontrola stanu zdrowia. 

Bibliografia:

1. Rabijewski M., „Zaburzenia erekcji – etiologia i leczenie”, Przegląd Urologiczny, 2006/4 (38)
2. Starowicz Z.L, „Diagnostyka różnicowa zaburzeń erekcji”, Seksuologia Polska 2005, 3, 2 s. 60-63
3. Starowicz Z.L., Skrzypulec V. (red.), ”Podstawy seksuologii”, PZWL, Warszawa, 2015
4. lew-starowicz.pl/centrum-edukacji/zaburzenia-erekcji-skuteczne-leczenie