Przedwczesny wytrysk – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Czym jest przedwczesny wytrysk?

To sytuacja, w której mężczyzna ma zbyt wczesny wytrysk podczas współżycia. Międzynarodowe definicje opisują zaburzenie jako regularna ejakulacja następująca szybciej niż minutę po rozpoczęciu penetracji.

Według kryteriów diagnostycznych zawartych w Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD-10 diagnozę można postawić w przypadku osób spełniających kryteria ogólne dysfunkcji seksualnych, nie spowodowanych zaburzeniem organicznym (dysfunkcją/ uszkodzeniem mózgu, która może mieć podłoże urazowe, chorobowe) ani chorobą somatyczną (związane z objawami fizycznymi, towarzyszącymi występującym chorobom ciała).

Do ogólnych kryteriów powyższych dysfunkcji należą:

• Brak zdolności osoby do uczestniczenia w związkach seksualnych, które zaspokajają jej pragnienia
• Czas trwania trudności wynosi minimum 6 miesięcy
• Inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania wg powyższej klasyfikacji oraz schorzenia somatyczne (jak zaburzenia endokrynologiczne) lub zażywana farmakoterapia są wykluczone jako powód dysfunkcji

Ponadto, oprócz spełnienia powyższych ogólnych kryteriów dysfunkcji seksualnych, muszą być spełnione kryteria szczegółowe. Występują tu dwa dodatkowe kryteria, a mianowicie występujący u mężczyzny brak zdolności do opóźnienia wytrysku, uniemożliwiający osiągnięcie zadowolenia seksualnego, która przejawia się jako jedno z następujących:

• wytrysk występuje przed lub natychmiast po rozpoczęciu stosunku (za granicę czasową uznaje się 15 sekund od rozpoczęcia stosunku),
• wytrysk następuje w sytuacji, w której nie występuje wystarczający wzwód do umożliwienia stosunku (pochwa – penis, przypis autora),

a także, występująca szybka ejakulacja nie jest następstwem przedłużonego powstrzymania się od aktywności seksualnej.  

Warto pamiętać, że zasadnym jest wykonanie kompleksowego wywiadu dotyczącego historii medycznej (przebytych chorób, urazów, aktualnych chorób i stosowanego leczenia), a także dotyczącego okoliczności występowania problemu z przedwczesnym wytryskiem.

Warto zaznaczyć również, że kryteria diagnostyczne są rygorystyczne, jednak nie zawsze musi być to problem „do naprawiania” dla danej osoby. Cierpienie jest bardzo subiektywnym kryterium.

Istotne jest zaznaczenie faktu, iż nie jedynie seks penetracyjny jest formą seksu. Niestety klasyfikacje nadal ujmują ten aspekt dość schematycznie, uznając, że jest to jedyna forma seksu. Fakt jest taki, że seks oralny, analny, każde inne zbliżenie, nawet pocałunek, powoduje pobudzenie seksualne i może owocować zaspokojeniem potrzeb seksualnych. Klasyfikacje, niestety czasami wprowadzają ludzi w błąd, ograniczając aktywność seksualną do aktu penis – pochwa.

Rodzaje przedwczesnego wytrysku

Jeśli chodzi o rodzaje, możemy wyznaczyć 4 kategorie:

• wrodzone - niezdolność do opóźnienia wytrysku występuje od pierwszej inicjacji seksualnej i utrzymuje się minimum 6 miesięcy, dominująca jest tu zazwyczaj komponenta genetyczna i zaburzenie leczone jest farmakologicznie
• nabyte – pacjent wcześniej nie miał problemu podczas kontaktów seksualnych i nagle pojawia się problem (bierzemy tu pod uwagę okoliczności, takie jak substancje psychoaktywne, problemy psychologiczne, choroby somatyczne, trudności interpersonalne), często w tym przypadku zalecana jest psychoterapia i leczenie farmakologiczne
• uogólnione – pacjent przy każdej sytuacji seksualnej doświadcza braku kontroli wytrysku (bardziej wskazania farmakologiczne i psychoterapeutyczne)
• sytuacyjne – pacjent w określonych sytuacjach, czasowo doświadcza dyskomfortu (wskazana terapia psychologiczna z ewentualnym wsparciem leków)

Przyczyny przedwczesnego wytrysku

Powody tego, że wytrysk pojawia się zbyt wcześnie, mogą być różne. Warto zaznaczyć, że nie wszystkie wpisują się w diagnozę przedwczesnego wytrysku i czasem przedwczesny wytrysk jest objawem choroby (czymś towarzyszącym), a nie głównym problemem.

Podejście do problemu jest bardzo szerokie, jednak należy wykluczyć przyczyny neurologiczne, urologiczne, endokrynologiczne i skutki przyjmowanych leków – w tym przypadku nie można postawić rozpoznania przedwczesnego wytrysku.

Przedwczesny wytrysk często związany jest z pozaorganiczną przyczyną, a mianowicie złymi doświadczeniami seksualnymi (czasem traumatycznymi), lękiem (przed różnymi rzeczami, np. bliskością, ciążą, brakiem akceptacji, oceną itp.).

Warto zauważyć, jak już wcześniej zostało to wspomniane, że niezbędne jest zapytanie o okoliczności wystąpienia przedwczesnego wytrysku. Wyobraźmy sobie sytuację pary, która uprawia sexting (wysyłanie erotycznych, podniecających wiadomości, czasem zdjęć, filmików, nagrań głosowych w wiadomościach). Musimy wziąć pod uwagę tu tempo przebiegu podniecenia seksualnego, które jest różne u kobiet i u mężczyzn i często zależy od innych zmiennych. U mężczyzn zazwyczaj tempo przebiegu podniecenia jest szybsze niż u kobiet i ma stały charakter oraz jest mniej uzależnione od aspektów emocjonalnych. U kobiet tempo rozwoju podniecenia jest nieco wolniejsze (i jest też bardzo indywidualne), tak samo jak potrzeba uczuć (choć są kobiety, które świetnie się czują w seksie bez uczuć i to jest też jak najbardziej w normie). Często też kobiety mają słabiej rozbudowaną wyobraźnię erotyczną (co nie jest regułą) i u kobiet ważna jest rytmiczność i ciągłość doznań dotykowych.

Wróćmy zatem do sextingu, biorąc pod uwagę różnice między płciami. Jeśli mężczyźni podniecają się łatwiej, szybciej, mogą sobie coś bardziej w tej kwestii wyobrazić, nie potrzebują (albo potrzebują w mniejszym stopniu) bodźców dotykowych do uzyskania i wystąpienia wzwodu, to po takim sexstingu mężczyzna spotyka się z kobietą „w stanie gotowości”. Wtedy penetracja może być naprawdę krótka, ponieważ u niego podniecenie trwa już przez np. klika godzin. Zgodnie z fizjologią ma to prawo się wydarzyć (jednak pamiętajmy, że sexting też ma swoje zalety).

Leczenie przedwczesnego wytrysku

Plan leczenia zaburzenia jest indywidualny i w zależności od rodzaju przedwczesnego wytrysku pacjentowi można zaproponować różne metody. Zazwyczaj zaczyna się od wykluczenia przyczyn somatycznych.

Do jakiego lekarza z przedwczesnym wytryskiem? 

Pacjent z problemem przedwczesnego wytrysku powinien zgłosić się do urologa, czyli specjalisty w zakresie dysfunkcji związanych z układem moczowo-płciowym. Taki specjalista może określić czy zaburzenie jest związane z chorobą (np. schorzeniami gruczołu krokowego, zapaleniem dróg moczowych), wdrożyć adekwatne leczenie albo zlecieć badania, które mogą wskazywać na problem medyczny w innym obszarze i zalecić konsultację u innego specjalisty (np. neurologa, endokrynologa).

Terapia

Często po wykluczeniu przyczyn chorobowych (a czasem mimo ich istnienia) pacjent będzie wymagał pomocy seksuologa. Seksuolog może być lekarzem (co umożliwia poprowadzenie terapii oraz farmakoterapii), albo psychoterapeutą, psychologiem, który wykorzystuje możliwości terapeutyczne. Niejednokrotnie pomocne okazuje się wsparcie psychiatryczne.

Leki na przedwczesny wytrysk

Farmakoterapia jest metodą pierwszego rzutu we wrodzonym przedwczesnym wytrysku, ale też możliwa jest u pacjentów z innymi rodzajami zaburzenia. Obecnie u pacjentów stosuje się dapoksetynę, która jest jedynym zarejestrowanym lekiem z potwierdzoną skutecznością w przypadku przedwczesnego wytrysku. Pacjenta można wspomagać również przeciwdepresyjnymi lekami z grupy SSRI (selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny), które mają „pozytywny” skutek uboczny, jakim jest opóźnienie wytrysku.

Maści, kremy, spraye

Istnieje możliwość korzystania również z tzw. metod niezarejestrowanych, które obejmują maści i areozole, zawierające w składzie substancje znieczulające żołądź prącia, co sprawia, że członek jest znieczulony, a więc mniej wrażliwy na stymulację. Kremy/spraye zawierające lidokainę/prilokainę należy stosować kilkanaście-kilkadziesiąt minut przed stosunkiem (zgodnie z zaleceniami producenta). Warto pamiętać jednak, że nie jest to idealne rozwiązanie, ponieważ mogą one skutkować nadmiernym znieczuleniem prącia i wywołać nawet problemy z erekcją (efekt ten jest przemijający). SS krem, oparty na ekstraktach ziołowych, należy również do grupy „znieczulaczy”. Należy go stosować ok. godziny przed stosunkiem, jednak on również może wywoływać działania niepożądane, takie jak uczucie pieczenia prącia.

Niefarmakologicznym sposobem na zmaganie się z przedwczesnym wytryskiem są terapia behawioralna lub poznawczo-behawioralna, które są uznawane za psychoterapie najbardziej skuteczne w tym problemie. Pacjent korzystając z psychoterapii może przyjrzeć się lękom, traumom seksualnym, zaburzeniom nastroju oraz innym trudnościom, które mogą utrudniać satysfakcjonujące życie seksualne.

Czy możliwe jest wyleczenie przedwczesnego wytrysku?

Przedwczesny wytrysk jest najczęstszym zaburzeniem seksualnym występującym u mężczyzn, jednak nie jest niemożliwym do leczenia.

Ćwiczenia na przedwczesny wytrysk

Oprócz wyżej wymienionych metod, pacjentowi można zaproponować ćwiczenia behawioralne, które mogą wydłyżyć stosunek seksualny. Są to jednak ćwiczenia, które nie dają stuprocentowej pewności, że okażą się skuteczne i niestety mają też swoje wady. Dwie pierwsze metody są obarczone ryzykiem bólu członka i mikrourazami, do czego może doprowadzić zbyt długi wzwód i drażnienie penisa.

• Metoda start – stop – to zaproponowana w 1956 roku przez urologa Jamesa Semansa i polega na doprowadzeniu się przez mężczyznę do punktu, po przekroczeniu którego nastąpiłby orgazm i wytrysk i przerwanie aktywności tak, aby do tego nie doprowadzić. Jeśli się to uda, to po chwili przerwy, należy wrócić do działań pobudzających penisa. Na początku najlepiej wykonywać ćwiczenie samodzielnie w trakcie masturbacji. Pierwszym sukcesem będzie wychwycenie tego momentu, po którym następuje orgazm i wytrysk. Kolejnym sukcesem jest przerwanie masturbacji w tym momencie i po chwili powrót do tego aktu. Warto kilkukrotnie powtarzać przerywanie pieszczot i powrót do nich.
• Metoda uciskania – to technika z 1970 roku przez Masters i Johnson, będąca udoskonaleniem metody start-stop. Polega na tym, aby ucisnąć żołądź penisa tuż przed wytryskiem tak, aby do niego nie doszło. Kciuk musi znajdować się na wędzidełku, pozostałe palce muszą oplatać członek(ze szczególnym uwzględnieniem rowka, czyli miejscem między żołędzią a napletkiem). Jeśli uda się powstrzymać wytrysk, ćwiczenie należy powtarzać kilkukrotnie.
• Metoda skupiania się na wrażeniach – bycie tu i teraz, bez fantazjowania, skupianie się na tym co pacjent odczuwa w danej chwili.
• Ćwiczenia oddechowe – wykonywanie głębokich, spokojnych wdechów w trakcie stosunku

Skutki zbyt szybkiego wytrysku

Zjawisko przedwczesnego wytrysku bywa źródłem licznych problemów, m.in.

• Obniżenie częstości aktywności seksualnej, ponieważ mężczyzna prawdopodobnie nie będzie chciał współżyć, kiedy ma poczucie, że „nie sprawdzania się” w zadowoleniu kobiety bądź innego partnera
• Obniżenie satysfakcji z życia seksualnego, ponieważ mężczyzna (i nie tylko mężczyzna) nie lubi robić rzeczy, w których „się nie sprawdza”
• Obniżenie jakości życia, ponieważ wpływa to na poczucie własnej wartości („do niczego się nie nadaję”)
• Doświadczanie dyskomfortu, związane bardzo często z powyższymi czynnikami, czyli wycofaniem się z aktywności seksualnej, poczuciem bycia „niewystarczającym”
• Trudności interpersonalne – może mieć to znamiona różnych sytuacji, jednak najczęstszymi są wycofanie społeczne („po co mam kogoś poznać, skoro jestem niewystarczający”) albo rodzić konflikty w związku, w którym pacjent jest (tu jest całe spektrum problemów, od bycia niewystarczającym do poczucia bezwartościowości partnerki „on unika seksu, bo ja nie jestem atrakcyjna”, niezadowolenie partnerki ze „zbyt krótkich” stosunków). Tu zalecam psychoterapię par i często jednocześnie indywidualną u odrębnych psychoterapeutów.

Bibliografia:

• American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington DC: Author.
• Morrison, J. (2016). DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Nowosielski,
• Pużyński, S., Wciórka, J. (2007). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Kraków: Vesalius.
• Wykład: Nowosielski, K., Zaburzenia seksualne, 12.12.2021, Seksuologia praktyczna, SWPS.
• nhs.uk/common-health-questions/sexual-health/can-premature-ejaculation-be-controlled/

Powiązane tematy:

Zaburzenia erekcji - przyczyny i leczenie zaburzeń erekcji

Brak orgazmu u kobiet (anorgazmia) - przyczyny i leczenie zaburzenia