Arytmia serca – objawy i leczenie zaburzeń rytmu serca

Patologie we wspomnianym układzie mogą być przyczyną zaburzeń przewodzenia impulsów elektrycznych, czyli np. bloków przewodzenia między przedsionkami i komorami czy w odnogach pęczka Hisa.

Arytmie serca mogą być wywoływane także przez inne zmienione chorobowo komórki mięśnia sercowego lub przez czynniki powodujące zmianę ich właściwości bioelektrycznych.

Rodzaje arytmii serca

Ze względu na miejsce powstawania zaburzeń rytmu serca podzielono je na:

• arytmie nadkomorowe, czyli powstające najczęściej w przedsionkach lub naczyniach krwionośnych do nich dochodzących,
• arytmie komorowe, czyli powstające w mięśniu komór serca.

Zaburzenia przewodzenia, czyli tzw. bloki przewodzenia, można podzielić ze względu na miejsce ich powstawania na:

• blok zatokowo-przedsionkowy - pomiędzy węzłem zatokowo-przedsionkowym a mięśniem przedsionków,
• blok przedsionkowo-komorowy - powstający w węźle przedsionkowo-komorowym lub w pęczku Hisa,
• bloki odnóg pęczka Hisa.

Przyczyny arytmii serca 

Zaburzenia rytmu i przewodzenia najczęściej związane są z takimi patologiami serca, jak:

• choroba niedokrwienna serca,
• kardiomiopatie, czyli pierwotne choroby serca,
• nabyte i wrodzone wady serca, np. wady zastawkowe,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• pewne choroby układu bodźcoprzewodzącego uwarunkowane genetycznie,
• nadciśnienie tętnicze.

Zaburzenia rytmu i przewodzenia mogą mieć także przyczyny pozasercowe, takie jak:

• nadczynność lub niedoczynność tarczycy,
• zaburzenia elektrolitowe (niedobór potasu i/lub magnezu we krwi),
• zatorowość płucna,
• kwasica metaboliczna (np. podczas długotrwałego intensywnego wysiłku jak bieg maratoński),
• niedotlenienie (podczas przebywania na dużych wysokościach),
• zatrucia różnymi substancjami toksycznymi,
• narkotyki, „dopalacze”,
• niektóre leki.

Objawy arytmii serca

Arytmia serca może dawać takie objawy, jak:

• kołatanie serca i tachykardia, czyli zbyt szybka czynność serca,
• uczucie duszności,
• uczucie okresowej przerwy w pracy serca,
• zawroty głowy,
• omdlenia,
• utrata przytomności,
• bóle w klatce piersiowej.

Zaburzenia przewodzenia, czyli najczęściej bloki przewodzenia, mogą powodować:

• zbyt wolną czynność serca, czyli bradykardię,
• zawroty głowy,
• zasłabnięcia i omdlenia,
• utratę przytomności,
• duszność.

Zdarza się jednak, że zaburzenia rytmu i przewodzenia nie powodują żadnych z wymienionych powyżej objawów, a o chorobie pacjent często dowiaduje się przypadkowo, przy badaniu przez lekarza lub po wykonaniu EKG.

Rozpoznanie arytmii serca

Ważnym elementem diagnostyki jest dobrze zebrany wywiad w kierunku nagłych zgonów w rodzinie oraz występowania pewnych chorób dziedzicznych.

Warto zauważyć, że tzw. łagodne zaburzenia rytmu mogą występować w zupełnie zdrowym sercu u osób bez pozasercowych czynników proarytmicznych.

Arytmia a migotanie przedsionków

Migotanie przedsionków to arytmia polegająca na tym, że komórki mięśniowe ściany przedsionków nie kurczą się synchronicznie (i nie powodują skurczy przedsionków), a drżą (migoczą) chaotycznie z częstością 350–450/min, co sprawia, że przedsionki nie kurczą się, a serce pracuje niemiarowo.

Migotanie przedsionków dotyczy ok. 4–10% dorosłej populacji i jest czynnikiem ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu i niewydolności serca.

Migotanie przedsionków objawy

Brak czynności skurczowej przedsionków może powodować zwolnienie przepływu krwi w przedsionkach i sprzyjać tworzeniu w nich skrzeplin. Skrzepliny w lewym przedsionku są szczególnie niebezpieczne, ponieważ uwolnione mogą zablokować naczynia mózgu i spowodować udar niedokrwienny mózgu.

Ponadto brak czynności skurczowej przedsionków powoduje zmniejszenie rzutu minutowego, czyli ilości krwi przepompowywanej przez serce w ciągu minuty, o ok. 25%, co może być przyczyną:

• pojawienia się duszności,
• uczucia niemiarowej pracy serca,
• omdleń,
• objawów niewydolności serca.

U niektórych pacjentów napad migotania przedsionków czy jego forma utrwalona przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo.

Migotanie przedsionków przyczyny

Przyczyny migotania przedsionków można podzielić na:

• sercowe – nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, wady zastawkowe serca, zapalenie mięśnia sercowego czy kardiomiopatie;
• pozasercowe – nadczynność tarczycy, zatorowość płucna, nadużywanie niektórych leków, używanie narkotyków lub nadużywanie alkoholu.

Migotanie przedsionków leczenie

Leczenie migotania przedsionków musi spełnić kilka warunków:

• Powinno zawsze dotyczyć przyczyny, czyli np. prowadzić do normalizacji ciśnienia czy zoperowania istotnej wady serca;
• Chorzy o podwyższonym ryzyku zakrzepowo-zatorowym zawsze powinni stosować leki przeciwkrzepliwe, czasami nawet do końca życia (czas stosowania określi lekarz przy zastosowaniu odpowiednich skal ryzyka);
• Jeżeli istnieją odpowiednie warunki (usunięta jest przyczyna migotania i wielkość lewego przedsionka jest odpowiednia), to powinna być podjęta próba przywrócenia miarowego rytmu przy użyciu kardiowersji. Kardiowersja, czyli przywrócenie prawidłowej miarowej czynności serca może być farmakologiczna (przy użyciu leków antyarytmicznych) lub elektryczna (przy użyciu prądu elektrycznego wyzwalanego przez urządzenie zwane kardiowerterem-defibrylatorem);

• Alternatywnie możliwe jest pozostawienie migotania przedsionków z utrzymaniem optymalnej czynności serca mimo, że jest ona niemiarowa (zawsze jest to decyzja lekarza i pacjenta);
• Pacjent po umiarowieniu migotania przedsionków powinien być zabezpieczony przed nawrotem – służy temu farmakoterapia lub ablacja. Ablacja to zabieg inwazyjny polegający na izolowaniu elektrycznym ujścia żył płucnych do lewego przedsionka, gdzie powstaje migotanie przedsionków, przy użyciu prądu (elektroablacja) lub niskiej temperatury (krioablacja);
• Ważną częścią leczenia jest poprawa jakości życia chorego poprzez zmniejszenie dokuczliwych objawów, związanych np. z niewydolnością serca.

Przeczytaj także:

• Wszczepianie kardiowerterów-defibrylatorów serca (ICD)
• Wszczepianie stymulatorów serca (CRT)
• Ablacja podłoża zaburzeń rytmu serca

Arytmia komorowa

Arytmie komorowe to zaburzenia rytmu serca powstające w prawej bądź lewej komorze serca. Wyróżniono wiele ich rodzajów, ale najważniejsze to:

• Skurcze dodatkowe komorowe (PVC) – występują pojedynczo, w parach lub po kilka z rzędu. Często chory odczuwa je jako szarpnięcia, zadławienia lub przerwy w biciu serca, a czasami jako okresowy dyskomfort w okolicy mostka. Niektórzy pacjenci pomimo występowania PVC nie odczuwają żadnych dolegliwości;
• Częstoskurcz komorowy (VT) – jest to szybki rytm, który powstaje najczęściej w chorym sercu i powoduje uczucie szybkiego nieprzyjemnego kołatania serca, duszności, a nawet omdlenia lub całkowitą utratę przytomności;
• Migotanie komór (VF) – mięsień komór nie kurczy się, a jedynie jego włókna chaotycznie i bardzo szybko drżą i „migoczą”. Przy migotaniu komór zawsze dochodzi do zatrzymania krążenia, co wymaga natychmiastowej defibrylacji serca i zabiegów reanimacyjnych.

Skurcze dodatkowe komorowe

Skurcze dodatkowe komorowe mogą pojawiać się w zdrowym sercu i takie występujące pojedynczo często nie wymagają leczenia. Jeżeli jednak jest ich dużo (ponad 25% wszystkich skurczów serca na dobę), to wymagają diagnostyki i leczenia, ponieważ po dłuższym czasie mogą doprowadzić do niewydolności serca.

Częstoskurcz komorowy

Częstoskurcz komorowy zazwyczaj dotyka pacjentów z już rozpoznaną chorobą serca, ale zdarza się, że jest jej pierwszą manifestacją. Wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia ratunkowego oraz diagnostyki i leczenia rozpoczętej w warunkach szpitalnych.

Migotanie komór

Migotanie komór zawsze wiąże się z zatrzymaniem czynności serca, więc wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia ratunkowego, a do czasu jego przyjazdu – podjęcia reanimacji.

Udzielenie pierwszej pomocy w przypadku migotania komór w miejscach publicznych (jak dworce, lotniska, hale sportowe czy centra handlowe) znacznie ułatwiają znajdujące się tam urządzenia nazywane automatycznymi defibrylatorami zewnętrznymi, w skrócie AED. Generują one impuls elektryczny, który przywraca prawidłową czynność serca.

Każdy AED jest wyposażony w dokładną instrukcję użycia „krok po kroku”, co sprawia, że jego użycie jest bezpieczne i bardzo proste – poradzi sobie z tym każdy, nawet osoba nieprzeszkolona. Wystarczy tylko się odważyć.

Leczenie arytmii komorowej

Każdy chory po zatrzymaniu krążenia w mechanizmie częstoskurczu lub migotania komór wymaga diagnostyki i leczenia w warunkach szpitalnych!

W szpitalu rozpoznawane są przyczyny tych groźnych zaburzeń oraz włączane jest skuteczne leczenie, co pozwala zapobiegać ponownym incydentom. Jeżeli ich przyczyną jest niedająca się wyleczyć patologia serca, to możliwe jest zastosowanie odpowiednich urządzeń, które rozpoznają zaburzenie rytmu i przy użyciu impulsu elektrycznego spowodują jego umiarowienie. Urządzenia te dzielą się na dwie grupy:

• wszczepialne kardiowertery-defibrylatory (ICD), które wszczepiane są pod skórę, a jego elektrody do serca lub na serce,
• zewnętrzne kardiowertery-defibrylatory, np. w formie kamizelki, które zabezpieczają pacjenta do czasu wszczepienia ICD lub transplantacji serca.

Ponadto w szpitalu można wykonać ablację ogniska generującego np. częstoskurcz komorowy. Zabieg poprzedza specjalne badanie elektrofizjologiczne, które identyfikuje miejsce powstania zaburzenia w lewej bądź prawej komorze serca.

Uzupełnieniem powyższych metod jest leczenie farmakologiczne.

jczstszycharytmii.pdf