Medicover
Co to jest niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy, inaczej hipotyreoza, to stan niedoboru hormonów tarczycowych, który przejawia się spowolnieniem działania organizmu. Jest jedną z najczęstszych chorób tego gruczołu – diagnozuje się je u 1-6 proc. osób do 60. roku życia – i występuje 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Niedoczynność tarczycy można podzielić na trzy rodzaje:
- pierwotną – spowodowaną uszkodzeniem tarczycy,
- wtórną – do której dochodzi, gdy uszkodzona jest przysadka,
- trzeciorzędową – rozpoznaje się ją, kiedy brakuje hormonu regulującego pracę przysadki lub działa on nieprawidłowo.
Szczególnym przypadkiem niedoczynności tarczycy jest subkliniczna niedoczynność tarczycy – różni się ona od jawnej tym, że poziom TSH (hormonu przysadki, który pobudza syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy) we krwi chorego jest zwiększony, ale nie daje to objawów choroby. Zazwyczaj nie wymaga leczenia, wyjątkiem są kobiety w ciąży lub starające się o dziecko i chorzy obciążeni innymi przewlekłymi chorobami, np. cukrzycą.
Objawy niedoczynności tarczycy
Objawy niedoczynności tarczycy wynikają głównie ze zwolnienia pracy organizmu i są to przede wszystkim:
- przyrost masy ciała,
- osłabienie, szybkie męczenie się podczas wysiłku, ogólne zmęczenie,
- nadmierna senność,
- zmniejszenie zdolności do skupienia uwagi,
- zaburzenia pamięci,
- uczucie chłodu, łatwe marznięcie (szczególnie rąk i stóp, zwłaszcza po południu i wieczorem)
- zaparcia,
- wysuszenie skóry,
- obrzęki powiek i dłoni, pogrubienie rysów twarzy,
- suche, łamliwe włosy,
- chrypka, matowy głos.
U kobiet dodatkowo pojawiają się zaburzenia miesiączkowania (skrócenie długości cyklu, obfite miesiączki), trudności z zajściem w ciążę i trudności w jej donoszeniu, a u mężczyzn – osłabienie libido i czasami zaburzenia wzwodu.
Zdarza się, że niedoczynność tarczycy objawia się nietypowo, m.in. poprzez skurcze mięśni i osłabienie siły mięśniowej, samopoczucie jak przy długotrwałym przeziębieniu czy zaburzenia psychiczne – depresję, chorobę afektywną dwubiegunową, niestabilność emocjonalną, a czasami nawet objawy psychozy paranoidalnej i otępienie.
U osób powyżej 70. roku życia objawy niedoczynności tarczycy mogą być mało wyraźne i często są to zaburzenia pamięci, depresja, anemia i niewydolność serca.
Za co odpowiada tarczyca
Pomimo swoich niepozornych rozmiarów tarczyca pełni w organizmie wiele zadań:
- odpowiada za wytwarzanie hormonów FT3 i FT4 (trójjodotyronina i tyroksyna ), które potrzebne są niemal wszystkim naszym tkankom,
- wpływa na funkcjonowanie układu krwionośnego,
- reguluje metabolizm,
- reguluje temperaturę ciała,
- wpływa na kondycję skóry i włosów,
- oddziałuje na nastrój.
Choroby tarczycy przyczyny
Tarczycę dotykają różne choroby, ale tą występującą najczęściej jest niedoczynność. Może mieć ona wiele przyczyn i wyróżnia się jej trzy rodzaje – pierwotną, wtórną oraz trzeciorzędową.
Niedoczynność tarczycy pierwotna spowodowana jest uszkodzeniem tego gruczołu, do którego może dojść w różny sposób, na przykład w efekcie stanu zapalnego, radioterapii okolic szyi czy znacznych niedoborów jodu.
Do niedoczynności wtórnej dochodzi, gdy uszkodzona jest przysadka.
Niedoczynność trzeciorzędową diagnozuje się w przypadku niedoborów hormonu regulującego pracę przysadki lub jego nieprawidłowego działania.
Zwiolnione obroty a tarczyca
Efektem niedoczynności jest praca naszego organizmu na zwolnionych obrotach. To dlatego chorzy tyją i skarżą się na obrzęki powiek, dłoni oraz pogrubienie rysów twarzy, a także ciągłe uczucie chłodu i łatwe marznięcie.
Oznaki niedoczynności tarczycy
Charakterystyczne objawy niedoczynności tarczycy to również:
- obniżona odporność,
- osłabienie,
- nadmierna senność,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- suchość skóry,
- łamliwość włosów i chrypka.
U kobiet mogą też pojawić się zaburzenia cyklu miesięcznego i trudności z zajściem w ciążę. Mężczyznom z kolei może dokuczać osłabienie libido, a także zaburzenia wzwodu.
Jeśli zauważymy u siebie tego rodzaju symptomy, warto się przebadać – diagnostyka nie jest wcale skomplikowana, a wczesne rozpoznanie pozwala podjąć odpowiednie kroki i wyeliminować nieprzyjemne dolegliwości.
Jedynym sposobem leczenia jest dostarczanie organizmowi tyroksyny, czyli hormonu tarczycy, w postaci tabletek. Trzeba je niestety przyjmować już do końca życia.
Niedoczynność tarczycy badanie
W przypadku podejrzenia niedoczynności tarczycy, lekarz w pierwszej kolejności kieruje pacjenta na badanie krwi. W jego ramach sprawdza się stężenie hormonów – TSH i FT4. Warto też wykonać oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO) – w ten sposób możemy zweryfikować, czy niedoczynność nie jest związana z autoimmunologiczną chorobą tego gruczołu.
Z badaniami lepiej nie czekać, bo nieleczona (albo źle leczona) niedoczynność tarczycy jest nie tylko uciążliwa i pogarsza jakość życia, ale może też prowadzić do powikłań. Tym najcięższym jest śpiączka hipometaboliczna, która co prawda występuje rzadko, ale może doprowadzić nawet do śmierci.
Przyczyny niedoczynności tarczycy
W zależności od rodzaju niedoczynności różne są jej przyczyny.
Przyczyną pierwotnej niedoczynności tarczycy może być:
- zapalenie tarczycy – np. przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto), czy poporodowe zapalenie tarczycy,
- wycięcie tarczycy,
- leczenie jodem promieniotwórczym,
- radioterapia okolic szyi,
- nadmierne spożycie jodków,
- przyjmowanie niektórych leków: z amiodaronem (lek przeciwarytmiczny), związków litu, czy interferonu alfa,
- stosowanie jodowych środków cieniujących,
- znaczny niedobór jodu w środowisku,
- wrodzona niedoczynność tarczycy, u dzieci matek chorujących i nieleczonych podczas ciąży,
- przedawkowanie leków przeciwtarczycowych – dochodzi wtedy do przejściowej niedoczynności tarczycy, która ustępuje po odstawieniu leku będącego jej przyczyną,
- przewlekła ekspozycja na substancje wolotwórcze – np. maniok czy azotany.
Wtórna niedoczynność rzadko kiedy występuje jako samodzielne schorzenie, najczęściej jest częścią składową zespołu niedoczynności przysadki.
Dochodzi do niego na skutek uszkodzenia przysadki przez guzy, choroby zapalne lub naciekowe, poporodową martwicę przysadki, napromienienie czy operacje neurochirurgiczne.
Przyczyną trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy są najczęściej guzy mózgu (a dokładniej podwzgórza), sarkoidoza i urazy prowadzące do przerwanie szypuły przysadki.
| Przeczytaj także: Guzki tarczycy – objawy, leczenie. Czy guzki tarczycy są groźne? |
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy najłatwiej zdiagnozować za pomocą badania stężenia TSH we krwi. O niedoczynności tarczycy świadczy taki wynik, który przekracza górną granicę normy – normy mogą się trochę różnić, w zależności od użytego odczynnika i aparatu, na którym pracuje laboratorium.
U kobiet planujących zajście w ciążę stężenie TSH na 3 miesiące przed planowanym poczęciem nie powinno przekraczać 1,2 IU/ml.
Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
Drugim pomocnym badaniem jest oznaczenie stężenia przeciwciał1 przeciwtarczycowych (głównie anty-TPO) – pozwala ono na określenie czy niedoczynność jest związana z autoimmunologiczną chorobą tarczycy.
Jeśli zauważyłeś przyrost masy ciała i nie jest to związane z chorobą tarczycy, dowiedz się, z czego może wynikać nadwaga.
Niedoczynność tarczycy leczenie
Niedoczynność tarczycy może być leczona jedynie poprzez dostarczanie hormonu tarczycy, tyroksyny, z zewnątrz, w postaci tabletek. O ile lekarz nie zalecił inaczej, lek powinien być przyjmowany rano, na czczo, 30-60 minut przed śniadaniem. Leki przyjmuje się do końca życia.
- Dowiedz się, jakie hormony produkuje tarczyca.
Po rozpoczęciu leczenia pierwsza kontrola poziomu TSH powinna odbyć się po kilku tygodniach, a kolejne – zgodnie z zaleceniami lekarza. Chorzy po ustaleniu optymalnej dawki leku i po wyrównaniu poziomu hormonów badanie poziomu TSH powinni wykonywać co 6-12 miesięcy.
Chorzy, którym endokrynolog ustali optymalną dawkę leku, mogą być dalej leczeni przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Stałej opieki endokrynologicznej wymagają jedynie:
- dzieci i młodzież chorujące na niedoczynność tarczycy,
- chorzy, u których występują trudności w osiągnięciu optymalnego stężenia TSH,
- kobiety starające się o dziecko lub będące w ciąży i chorujące na niedoczynność tarczycy (kobiety z niedoczynnością tarczycy będące w ciąży powinny zgłaszać się na wizytę co 4-6 tygodni),
- chorzy ze współistniejącymi chorobami serca,
- chorzy ze współistniejącym wolem guzkowym,
- chorzy z innymi chorobami endokrynologicznymi,
- chorzy leczeni innymi lekami mającymi wpływ na stężenie TSH,
Kobiety, które chorują na niedoczynność tarczycy i są lub planują zajść w ciążę, powinny dodatkowo suplementować jod.
U kobiet ciężarnych chorujących na jawną lub subkliniczną niedoczynność tarczycy powinno się kontrolować stężenie TSH nie rzadziej niż co 4-6 tygodni w I i II trymestrze oraz co najmniej raz w III trymestrze ciąży. Po porodzie należy ocenić czynność tarczycy po ok. 6 tygodniach.
Jeżeli u kobiety w trakcie ciąży zdiagnozowano subkliniczną niedoczynność tarczycy, to badanie stężenia TSH powinno się wykonać dodatkowo po 6 i 12 miesiącach po porodzie.
Rokowanie i powikłania niedoczynności tarczycy
Wczesne rozpoznanie i prawidłowe leczenie sprawia, że niedoczynność tarczycy nie prowadzi do pogorszenia jakości życia. Jedynie nierozpoznana choroba lub przerwane leczenie negatywnie odbijają się na życiu chorego i mogą prowadzić do powikłań. Poza tym u dzieci niedobór hormonów tarczycy zaburza rozwój umysłowy, a u osób starszych – zmiany otępienne.
Najcięższym powikłaniem nieleczonej lub źle leczonej niedoczynności tarczycy jest śpiączka hipometaboliczna. Może ona prowadzić do śmierci, szczególnie u osób chorujących również na choroby układu oddechowego czy krążenia. Występuje rzadko, a wywołana może być przez zakażenie (zazwyczaj przez zapalenie płuc), uraz albo przyjęcie niektórych leków (np. amiodaron, czy lit).
Objawy śpiączki to efekt obniżonej pracy organizmu
- znaczne obniżenie temperatury ciała (do 30ᵒC, a nawet 24ᵒC),
- spowolnienie bicia serca,
- zmniejszenie liczby oddechów,
- obniżenie stężenia cukru we krwi,
- ogólne osłabienie,
- otępienie i osłabienie napięcia mięśniowego.
Stan ten leczy się w szpitalu, na oddziale intensywnej terapii, m.in. poprzez podawanie hormonów tarczycy.
Najlepszym sposobem na uniknięcie powikłań jest regularne przyjmowanie odpowiedniej dawki hormonów tarczycy oraz, ewentualnie, innych leków przepisanych przez lekarza.
Niedoczynność tarczycy u kobiet w ciąży
U kobiet ciężarnych niedoczynność tarczycy wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia poronienia, porodu przedwczesnego, anemii, nadciśnienia indukowanego ciążą, odklejenia łożyska i krwotoku poporodowego.
Dla dziecka, które korzysta z matczynych hormonów tarczycy przez całą ciążę (są mu one potrzebne m.in. do prawidłowego rozwoju mózgu, płuc i szkieletu), ich niewystarczające stężenie może być przyczyną niskiej masy urodzeniowej, zespołu zaburzeń oddychania i zgonu niedługo po urodzeniu lub w późniejszym okresie – obniżonego ilorazu inteligencji oraz upośledzenia ruchowego.
Niedoczynność tarczycy zapobieganie
Zapobiegać można jedynie tym przypadkom niedoczynności tarczycy, których przyczyną jest niedobór jodu (to właśnie dlatego joduje się w Polsce sól). W innych przypadkach możliwe jest jedynie postawienie wczesnej diagnozy, wdrożenie odpowiedniego leczenia i minimalizowanie wpływu choroby na życie chorego.
Z tego powodu zaleca się wykonywanie profilaktycznego oznaczania stężenia TSH u osób powyżej 60. roku życia i osób z grupy ryzyka. Do grupy tej należą:
- chorzy na choroby autoimmunologiczne2, np. cukrzycę typu 1,
- osoby z niedoczynnością tarczycy w najbliższej rodzinie,
- osoby z zaburzeniami psychicznymi,
- osoby leczone lekami mogącymi wpływać na czynność tarczycy, np. amiodaronem, litem.
W celu szybkiego wykrycia wrodzonej niedoczynności tarczycy, która może prowadzić do nieprawidłowego rozwoju mózgu i ciężkiego, trwałego, upośledzenia umysłowego, u wszystkich noworodków w Polsce po 48 godzinach od urodzenia wykonuje się badanie przesiewowe.
Niedoczynność tarczycy podsumowanie
Tarczyca jest gruczołem odpowiedzialnym za produkcję hormonów. Znajduje się w przedniej części szyi. Ma wpływ m.in. na temperaturę ciała, pocenie się, a także nastrój czy pracę serca. Chora tarczyca nie daje oznak bólowych, dlatego często nie jesteśmy świadomi, jeśli to ona powoduje nieprzyjemne objawy.
Tarczyca z niedoczynnością objawia się spowolnieniem pracy organizmu. Oznaką tego jest m.in. tycie nie wynikające z niewłaściwej diety, obrzęki, szybkie marznięcie, niska odporność, kłopoty z koncentracją, wysychająca skóra. U kobiet z niedoczynnością tarczycy pojawiają się zaburzenia miesiączkowania.
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy nie jest skomplikowane. Chorobę diagnozuje się badając w pierwszej kolejności poziom hormonów TSH i FT4. Należy także wykluczyć autoimmunologiczne podłoże schorzenia (poprzez oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych).
Im szybciej udasz się do lekarza, który rozpozna chorobę i przepisze odpowiednie leki, tym szybciej pozbędziesz się niekomfortowych objawów
Leczenie polega na przyjmowaniu tyroksyny (hormonu tarczycy). Lekarstwa przyjmuje jest już do końca życia.
Źródła:
- „Interna Szczeklika 2014”.
- „Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży” Endokrynologia Polska, tom 62, numer 4/2011.
- „Diagnostyka czynnościowa zaburzeń hormonalnych z elementami diagnostyki różnicowej” pod red. prof. A. Lewińskiego i A. Zygmunta, wyd. 1, 2011.
- „Interpretacja wyników badań czynności tarczycy w codziennej praktyce lekarskiej” prof. M. Ruchała, Medycyna po dyplomie, luty 2013.
- “Thyroid and Adrenal Disorder” A. Sharma, D. Levy, Rosen's Emergency Medicine 2014, red. John A. Marx, Robert S. Hockberger and Ron M. Walls, Elsevier, rozdz. 128. str. 1676-1692.
- “Thyroid” M. Kim, P. Ladenson, Goldman's Cecil Medicine, pod red. Andrew I. Schafer, Elsevier 2012, rozdz. 233, str.1450-1463.
1 Białka, które są produkowane przez komórki układu odpornościowego, limfocyty B, w odpowiedzi na zakażenie. Ich zadaniem jest wiązanie, czyli zakłócanie działania, antygenów. Antygeny to substancje, które „alarmują” system odpornościowy, mogą nimi być np. komórki bakterii lub komórki nowotworowe.
2 Choroba, w której układ odpornościowy organizmu nieprawidłowo identyfikuje własne komórki jako obce, i w ramach obrony wytwarza przeciwciała uszkadzające własne komórki.
Powiązane tematy
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. |
