Wpływ parametrów indywidualnych okularów na jakość widzenia

Komfort i zadowolenie z noszonych okularów zależy w dużej mierze od mocy soczewek okularowych, ale nie tylko. Na jakość widzenia w danych okularach wpływa wiele indywidualnych parametrów powiązanych zarówno z naszą anatomią, jak i ułożeniem oprawek na twarzy.

Niektóre elementy są stałe, jak rozstaw źrenic, natomiast inne, np. odległość od okularów do oka, zależą już od konkretnej oprawy. A że każdy człowiek jest inny, ma inną budowę, to i okulary będą się układać na każdej twarzy inaczej.

Aby uniknąć takich niedogodności, należy zwrócić uwagę na pomiary wykonywane podczas samego zamawiania okularów, tak by były maksymalnie dopasowane do nas, a nie my do okularów. 

OPTOMETRYSTA - BADANIE WZROKU

SPRAWDŹ ONLINE

Rozstaw źrenic i wysokość montażowa

Soczewki okularowe montowane są w oprawach okularowych w taki sposób, że środek optyczny soczewki (miejsce gdzie soczewka zapewnia najlepszą korektę wzroku, a jej moc jest taka jaką zakładamy na recepcie) pokrywa się ze środkiem źrenicy. Aby było to możliwe, optyk wykonuje z klientem pomiar rozstawu źrenic, inaczej pupilary distance (PD) oraz pomiar wysokości montażowej. Są to dwa podstawowe pomiary przy wykonywaniu okularów korekcyjnych.

1. Rozstaw źrenic to nic innego jak odległość od środka źrenicy do nasady nosa.
2. Wysokość montażowa jest zależna od oprawki jaką mamy. Mierzy się to, gdzie w okularach (w miejscu, gdzie montowane są soczewki okularowe) znajduje się środek źrenicy, uwzględniając nasze naturalne ułożenie oczu przy patrzeniu, czyli najczęściej nieco w dół.

Uwzględnienie tych dwóch parametrów pozwala na pełne skorygowanie wady wzroku oraz uniknięcie niepożądanego efektu pryzmatycznego (czyli przesunięcia w odbieranego obrazu w stosunku do obserwowanego obiektu), a w konsekwencji zeza jawnego (Rys. 1). Przy zamawianiu okularów w salonie optycznym za każdym razem te dwa parametry powinny być zmierzone. Istnieją w tym celu różne urządzenia, od najprostszych – linijki, do bardzo zaawansowanych – urządzenia do wideocentracji, np. Visioffice, które używane są do pomiaru każdego pacjenta zamawiającego okulary w salonach Medicover Optyk.

W przypadku okularów słonecznych i sportowych dopasowanych do twarzy, opraw modowych oraz zaawansowanych soczewek, takich jak soczewki progresywne czy biurowe, aby okulary w pełni spełniały swoją funkcję oraz zapewniały pełną satysfakcję, konieczne jest uwzględnienie dodatkowo takich parametrów jak kąt pantoskopowy, odległość wierzchołkowa i kąt krzywizny oprawy.

Odległość wierzchołkowa 

Odległość wierzchołkowa (Vertex distance; VD) oznacza odległość od płaszczyzny głównej obrazowej soczewki okularowej do płaszczyzny głównej przedmiotowej oka. Jest to odległość pomiędzy tylną powierzchnią soczewki okularowej a wierzchołkiem rogówki oka (Rys. 2).

Standardowo w okularach odległość wierzchołkowa przyjmuje wartości od 12 mm do 14 mm. Każda zmiana położenia okularów na nosie (odsunięcie lub przysunięcie ich względem oka) powoduje zmianę odległości wierzchołkowej, a w konsekwencji również zmianę mocy optycznej układu optycznego, jaki tworzy oko i soczewka okularowa.

W przypadku soczewki okularowej dodatniej zmniejszenie odległości wierzchołkowej podczas przysunięcia okularów bliżej oka powoduje zmniejszenie mocy optycznej, a w konsekwencji brak skorygowania w pełni wady wzroku. Zwiększenie VD wywołane np. zsunięciem okularów na czubek nosa zwiększa moc optyczną i może doprowadzić do zamglenia widzenia.

Przeciwne zjawiska występuje dla soczewki ujemnej (do korekcji krótkowzroczności). Wysunięcie okularów zmniejsza moc optyczną, a przybliżenie ich do oka – zwiększa.

Odsunięcie dodatniej soczewki okularowej o 7 mm powoduje zwiększenie mocy optycznej o ponad 0,5

Tak duża zmiana może spowodować nawet kompletne zamglenie widzenia w okularach, ponieważ będą one za mocne, aby możliwe było komfortowe ich użytkowanie. W przypadku soczewek ujemnych wysunięcie okularów spowoduje, że będą one za słabe do właściwego skorygowania wady wzroku.

Różnice mogą sięgać nawet 1 dioptrii (D) i są zależne od wyjściowej mocy okularów. Takie zmiany znacząco wpływają na jakość widzenia, na to jak wyraźnie widzimy, a co za tym idzie na komfort użytkowania okularów, nasze samopoczucie i efektywność.

Po wykonaniu badania, znając wartość wady wzroku koniecznej do skorygowania, możliwe jest określenie wymaganej mocy soczewek okularowych dla określonej odległości wierzchołkowej. Badanie optometryczne za pomocą foroptera lub kasety okulistycznej wykonywane jest przy odległości wierzchołkowej wynoszącej zazwyczaj 12 mm. Wartość odległości wierzchołkowej często jest zaznaczana jako dodatkowa informacja na recepcie okularowej, którą otrzymuje pacjent. Znajomość tego parametru użytego w badaniu jest szczególnie istotna w przypadku wysokich wad wzroku.

Soczewka dodatnia powinna być ”słabsza”, jeżeli wartość odległości wierzchołkowa jest większa od standardowej oraz tym ”silniejsza”, im znajduje się bliżej oka, a soczewka ujemna przyjmować bardziej ujemne wartości, gdy jest bardziej oddalona od oka i bliższe zera w przypadku mniejszej odległości wierzchołkowej.

Do pełnego skorygowania wady wzroku oraz zapewnienia najwyższego komfortu widzenia soczewka okularowa musi zostać dopasowana do odległości wierzchołkowej zmierzonej po dobraniu oprawy.

Kąt pantoskopowy

Kąt pantoskopowy określa odchylenie tarczy oprawy okularowej od osi pionowej (czyli prostopadłej do ziemi; rys. 2). Przyjmuje się, że  pochylenie oprawy  okularowej o 2 stopnie powoduje obniżenie środka optycznego soczewki o 1 mm. Na rysunku 2. przedstawiono w uproszczeniu kąt pantoskopowy.

Przyjmuje się, że wartość kąta pantoskopowego w standardowych oprawach okularowych wynosi od  8 stopni do 12 stopni. Jeżeli ułożenie okularów na głowie w sposób naturalny powoduje, że kąt pantoskopowy znacząco różni się od standardowo przyjmowanej wartości, to środek optyczny soczewek okularowych ulegnie  przesunięciu, a w efekcie  nie będzie się on pokrywał ze środkiem źrenicy użytkownika okularów (inaczej nazywane decentracją). Taka decentracja oznacza zmianę mocy optycznej soczewek.

Wartość zmiany mocy zależna jest głównie od początkowej mocy soczewki okularowej. Dla wysokich wad wzroku oraz soczewek zmiennoogniskowych (m.in. progresywnych lub biurowych) zmiana mocy optycznej wywołana pochyleniem okularów będzie wyraźnie dostrzegalna i znacząco zmniejszy pole widzenia, co ograniczy komfort  użytkowania okularów.

Zwiększenie kąta pantoskopowego powoduje także zwiększenie mocy soczewki okularowej. Wprowadzenie takiej niepożądanej mocy optycznej może spowodować, że wada wzroku nie zostanie prawidłowo skorygowana, a komfortowe korzystanie z okularów będzie możliwe jedynie przy mocnym zadarciu głowy do góry.

Jednakże dla jakości widzenia znacznie bardziej odczuwalny będzie inny efekt. Mianowicie pojawienie się niepożądanego rozproszenia promieni światła, powodujących zakłócenia ostrości czy wykrzywianie prostych linii. Można to określić jako powstanie mocy cylindrycznej (od cylindra wykorzystywanego do korekcji astygmatyzmu). Owa moc cylindryczna soczewki, nawet przy niewielkim pochyleniu oprawy, może doprowadzić do odczuwania pływania obrazu oraz zakrzywienia widzenia. Im dalej od środka optycznego soczewki, efekt będzie jeszcze bardziej niekorzystny. Możesz to zaobserwować na rysunku nr 3.

Na wywołaną zmianę mocy optycznej wpływ ma również materiał, z jakiego wytworzona jest soczewka okularowa, a dokładniej współczynnik załamania (potocznie nazywany indexem) soczewki okularowej. Zastosowanie wyższego współczynnika załamania, czyli tzw. pocienienie, podczas wyboru soczewek okularowych zapewni, poza estetycznym wyglądem, to że ich moc optyczna będzie bardziej stabilna oraz zbliżona do zamierzonej. Powstałe dodatkowo moce cylindryczne również będą przyjmować mniejsze wartości, co przełoży się na szersze pole widzenia.

Kąt krzywizny oprawy

Kąt krzywizny oprawy to kąt leżący w płaszczyźnie poziomej, który powinien przyjmować wartości dodatnie. Mówiąc prościej, kąt ten określa jak bardzo oprawa przylega do twarzy (rys. 2).

W przypadku standardowych okularów korekcyjnych kąt krzywizny oprawy wynosi od 0 stopni do 5 stopni.

Dla okularów sportowych oraz przeciwsłonecznych ten kąt będzie przyjmował znacznie większe wartości, ponieważ aby takie okulary odpowiednio spełniały swoją funkcję, muszą być one mocno zakrzywione oraz przylegające do twarzy.

Podobnie jak w przypadku kąta pantoskopowego, w obszarach bocznych soczewki wytworzona została dodatkowa moc cylindryczna. Dla soczewek o standardowej konstrukcji im dalej od środka optycznego tym moc zmienia się w sposób znacznie bardziej gwałtowny, niż przy zastosowaniu indywidualizacji (rys. 3), a w konsekwencji może prowadzić do odczucia pływania obrazu w okularach oraz wyraźnego zmniejszenia pola widzenia.

Aby ten efekt zniwelować, należy uwzględnić kąt krzywizny oprawy w pomiarach przy zamawianiu okularów korekcyjnych. Dzięki temu unikniemy efektu braku ostrości, zniekształceń czy mniejszego pola widzenia w peryferyjnych, bocznych częściach soczewek.

Dobór okularów - podsumowanie

Ze względu na ich znaczenie w życiu codziennym, między innymi jako narzędzia pracy, okulary stanowią bardzo ważną inwestycję w naszym życiu. Współcześnie wykonywane soczewki okularowe: jednoogniskowe, progresywne czy biurowe, charakteryzują się bardzo szerokim polem widzenia oraz łatwością w adaptacji. Jednakże, aby możliwe było maksymalne zmniejszenie zniekształceń oraz najwyższy komfort, konieczne jest uwzględnienie parametrów indywidualnych ich przyszłego użytkownika. Takie dopasowanie soczewek okularowych daje szansę na pełne wykorzystanie możliwości, jakie dają okulary, oraz zapewnienie szerokiego pola widzenia, nawet w przypadku wysokich wad wzroku przy zachowaniu najwyższej estetyki.

Nieuwzględnienie parametrów indywidualnych skutkuje zazwyczaj znacznym zmniejszeniem jakości widzenia, zaburzeniach w odbiorze otaczającego świata, zakrzywieniem, pływaniem obrazu, zmniejszeniem pola widzenia w okularach, a w konsekwencji również komfortu z ich użytkowania.  Związane  jest  to z faktem, że soczewka w takiej sytuacji wykonana zostaje na podstawie uśrednionych parametrów, które szczególnie w przypadku niestandardowych opraw, dużej wady wzroku oraz nietypowego sposobu noszenia okularów (na przykład mocno zsunięte na czubek nosa) mogą znacząco różnić się od rzeczywistych wartości i znacząco obniżać jakość widzenia. A jak powszechnie wiadomo, jeśli coś jest do wszystkiego, to jest do niczego. Nie gódźmy się na kompromisy jeśli chodzi o nasz komfort i widzenie. Wykorzystajmy to, co oferuje nam rynek optyczny. Co chwila ulepszane metody pomiarów, takie jak urządzenia Visioffice wykorzystywane w salonach w Medicover Optyk, wychodzą tym oczekiwaniom naprzeciw. Pozwalają na szybkie i sprawne uwzględnienie wyżej opisanych parametrów do wykonania wymarzonej konstrukcji okularów niezależnie od oprawki. A wszystko po to, byśmy widzieli w sposób komfortowy i możliwie najlepszy.

Przeczytaj także: 

Badanie wzroku - dobór okularów lub soczewek

Literatura

M. Zając, Optyka Okularowa. Wrocław: Oficyna Wy- dawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2007.
E. Chamorro, J. M. Cleva, P. Concepción, M. S. Subero, and J. Alonso, “Lens design techniques to improve sa- tisfaction in free-form progressive addition lens users,” JOJ Ophthalmol., vol. 6, no. 3, p. 555688, 2018.