Histamina – nietolerancja, objawy, dieta antyhistaminowa

Czym jest histamina?

Histamina to substancja, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Uczestniczy ona w wielu procesach fizjologicznych m.in.: stymuluje wydzielanie kwasu żołądkowego, kontroluje napięcie mięśni gładkich i rozszerzanie naczyń krwionośnych. Bierze również udział w gojeniu się ran, różnicowaniu i podziale komórek. Wpływa na prawidłowy rozwój płodu. Ponadto, działa jako neuroprzekaźnik. Odgrywa także istotną rolę w regulacji rytmu snu i czuwania . Odpowiada za produkcję cytokin, a także uczestniczy w procesach immunologicznych organizmu, jest mediatorem stanu zapalnego. 

W jakich produktach występuje histamina?

Istnieje kilka źródeł histaminy. Jednym z nich jest jej endogenna synteza, zachodząca w komórkach układu odpornościowego, zwłaszcza w bazofilach, mastocytach oraz makrofagach, w których też histamina jest przechowywana. Substancja ta może być również produkowana przez mikroflorę bakteryjną. Ponadto może być dostarczana do organizmu wraz z dietą. Najwyższą zawartością histaminy charakteryzują się  dojrzewające i suszone wędliny, takie jak kindziuk czy salami, a także twarde i pleśniowe sery, np. parmezan lub brie. Naturalnie występuje również w konserwach rybnych, winie, drożdżach, czekoladzie, pomidorach oraz wielu innych lubianych produktach spożywczych.

Warto także wiedzieć, że wybrane artykuły żywnościowe, mimo że nie zawierają dużych ilości histaminy (np. truskawki), to mogą nasilać jej syntezę endogenną. Co więcej, niektóre produkty o wysokiej zawartości histaminy (np. czekolada), mogą również stymulować produkcję endogenną tej substancji. 

Nietolerancja histaminy

Mimo że, histamina odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie, to u niektórych osób może odpowiadać za występowanie niepożądanych dolegliwości. U osoby zdrowej, jej stężenie regulowane jest przez enzym DAO, czyli diaminooksydazę, substancję odpowiedzialną za rozkład histaminy dostarczonej z pokarmem. Nietolerancja histaminy to brak równowagi pomiędzy histaminą zawartą w organizmie a zdolnością do jej degradacji. Najczęstszą przyczyną nietolerancji jest niedobór DAO lub upośledzone jego działanie. 

Co to jest wyrzut histaminy?

Wykazano, że nietolerancja histaminy nie ma podłoża immunologicznego, jednak substancja ta jest mediatorem reakcji zapalnej i uczestniczy w reakcjach alergicznych. Wyrzut histaminy to stan, podczas którego dochodzi do uwalniania znacznych jej ilości z mastocytów, w wyniku kontaktu z danym alergenem.

• Powiązane tematy: Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) - przyczyny, objawy i leczenie 

Objawy nietolerancji histaminy

Zbyt wysokie stężenie histaminy w organizmie powoduje wystąpienie niepożądanych objawów, które bardzo często mylone są z objawami alergii. Obie jednostki chorobowe wywoływane są jednak przez inne mechanizmy.

Symptomy, jakie towarzyszą nietolerancji histaminy, dotyczą różnych układów i narządów. Obejmować mogą zarówno układ oddechowy, jak i pokarmowy, nerwowy czy krążenia. Ponadto mogą także pojawić się dolegliwości w obrębie skóry.

Pacjenci, u których diagnozuje się nietolerancję histaminy, najczęściej zgłaszają występowanie następujących objawów:

• dolegliwości żołądkowo-jelitowe: wzdęcia, pełność poposiłkowa, biegunka, ból brzucha, zaparcia,
• bóle głowy o charakterze migrenowym,
• zawroty głowy,
• kołatanie serca,
• duszność,
• obrzęk naczynioruchowy,
• dolegliwości w obrębie skóry, takie jak: pokrzywka, wysypka, zaczerwienienie, uporczywy świąd,
• wodnisty katar i kichanie,
• swędzenie i łzawienie oczu,
• kaszel,
• bolesne miesiączkowanie,
• problemy ze snem — trudności z zasypianiem,
• przewlekłe zmęczenie. 

Brak specyficznych objawów znacznie utrudnia diagnostykę nietolerancji histaminy, która bardzo często mylona jest z alergią.

Diagnostyka nietolerancji histaminy

Diagnostyka nietolerancji histaminy jest bardzo trudna. Nie zostały opracowane konkretne kryteria diagnostyczne ani biomarkery, które mogłyby być wykorzystywane w rozpoznaniu tej jednostki chorobowej. Często diagnoza nietolerancji histaminy ustalana jest po wyeliminowaniu innych chorób, np. alergii pokarmowych Ig-E zależnych, czy schorzeń w obrębie przewodu pokarmowego. 

Rozpoznanie nietolerancji histaminy może być prowadzone w oparciu o badania laboratoryjne krwi. Jednym z nich jest oznaczenie stężenia histaminy we krwi pacjenta. Kolejnym badaniem jest oznaczenie osoczowej aktywności DAO. Mimo że testy te mogą ułatwić rozpoznanie nietolerancji, to według niektórych specjalistów posiadają ograniczenia i zwykle nie są rekomendowane w początkowych etapach prowadzonej diagnostyki.

Pacjentom z podejrzeniem nietolerancji histaminy zaleca się prowadzenie dzienniczka żywieniowego, w którym będą zapisywali dolegliwości, pojawiające się po spożyciu określonego produktu. Występowanie przynajmniej dwóch niepożądanych objawów, a także ich złagodzenie lub całkowite ustąpienie po zastosowaniu diety eliminacyjnej, zwykle wskazuje na nietolerancję histaminy. 

Histamina produkty

W diecie niskohistaminowej zalecane są głównie produkty świeże i nieprzetworzone. Kiszenie, fermentowanie, a także nieprawidłowe przechowywanie żywności, znacznie zwiększa w niej zawartość histaminy.

W jakich produktach znajduje się histamina?

Wybrane produkty bogate w histaminę, takie jak: 

• szynki i wędliny długodojrzewające,
• konserwy rybne,
• kiszona kapusta,
• produkty fermentowane
• twarde i pleśniowe sery,
• czerwone wino,
• szampan,
• marynowane śledzie,
• tuńczyk, łosoś, makrela, śledź,
• niektóre owoce morza,
• szpinak,
• pomidor,
• ketchup,
• bakłażan,
• drożdże,
• czekolada

powinny zostać wyeliminowane z diety osób zmagających się z nietolerancją.

Ponadto należy pamiętać, że również:

• truskawki,
• czekolada,
• cynamon,
• niektóre barwniki spożywcze,
• alkohol

to produkty, które co prawda nie posiadają znacznych ilości histaminy lub charakteryzują się wysoką jej zawartością, jednak dodatkowo mogą stymulować organizm do jej uwalniania. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że wybrane leki, np. antybiotyki czy diuretyki, a także środki kontrastujące oraz znieczulające, mogą hamować aktywność DAO i przez to nasilać objawy nietolerancji histaminy.

Leczenie nietolerancji histaminy

Nietolerancję histaminy należy leczyć. Najbardziej skuteczną metodą jest dieta eliminacyjna, polegająca na zaprzestaniu spożywania żywności bogatej w histaminę, produktów stymulujących jej endogenne uwalnianie, a także hamującej aktywność DAO. Zwłaszcza w początkowych etapach leczenia, metoda ta może stwarzać trudności dla pacjenta. Wymaga ona dużego zaangażowania i samoobserwacji. Pomocne w tym celu może być prowadzenie dzienniczka żywieniowego, w którym zapisywane będą dolegliwości, występujące po spożyciu określonej żywności.  

W przypadku występowania trudności w przestrzeganiu zaleceń diety niskohistaminowej rozważyć można prowadzenie suplementacji DAO. Wybór preparatu, dawka oraz zasady jego przyjmowania powinny być zawsze skonsultowane z lekarzem.

Leki przeciwhistaminowe

Mechanizm działania leków przeciwhistaminowych polega na blokowaniu komórek układu odpornościowego, aby nie doszło do wyrzutu histaminy i związanych z tym stanem dolegliwości. Ich skuteczność w leczeniu nietolerancji histaminy zależy przede wszystkim od intensywności objawów oraz ich rodzaju. Terapię środkami antyhistaminowymi dobiera i monitoruje lekarz.

Dowiedz się więcej: 

Objawy i leczenie nietolerancji i alergii pokarmowych

Salicylany – czym są, występowanie, nadwrażliwość na salicylany