Kleptomania – objawy, rozpoznanie i leczenie

Co to jest kleptomania?

Kleptomania jest zaburzeniem kontroli impulsów, charakteryzującym się niezdolnością do powstrzymania się od impulsu kradzieży.

Ważnym elementem kleptomanii jest brak motywów finansowych.

Z tego względu wśród np. wielu sklepowych kradzieży, tylko mniej niż 5 proc. osób dokonujących tego typu aktów możemy nazwać osobami cierpiącymi na to zaburzenie psychiczne.
Schorzenie to w postaci izolowanej występuje dość rzadko, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Zwykle pojawia się pod koniec dorastania i w czasie wczesnej dorosłości. Zdarzają się jednak przypadki, również u dzieci w wieku szkolnym.

Objawy kleptomanii

Kleptomania to zaburzenie, które cechuje się pewnymi charakterystycznymi objawami:

• przed działaniem występuje narastające napięcie,
• w czasie dokonywania kradzieży i tuż po niej, zadowolenie,
• osoba nie ma na celu za wszelką cenę ukryć swojego postępowania,
• osoba działa sama, nigdy nie prosi o pomoc innych.

Między kradzieżami pacjenci zwykle odczuwają lęk, poczucie winy. Według jednych źródeł, nie występują one jednak przed czy bezpośrednio po samym akcie oraz nie powodują zaprzestania działania.

Inni naukowcy z kolei twierdzą, że pacjenci zgłaszają poczucie winy w trakcie i po złodziejskich przypadkach oraz często obawiają się konsekwencji.

Charakterystyczne dla kleptomanii jest to, że chory zwykle nie może powstrzymać się od kradzieży. Jest to impuls, a zabierane rzeczy są zazwyczaj bezużyteczne. Działanie takie ma na celu nie zysk a zmniejszenie napięcia, o którym wspomniano na początku artykułu.

Istnieją jednak pewne czynniki, które pomimo silnej potrzeby angażowania się w kradzież, występującej u osób, u których zdiagnozowano kleptomanię, są na ogół w stanie powstrzymać pacjenta od nielegalnej działalności. Musi istnieć znaczne i bezpośrednie prawdopodobieństwo wystąpienia konsekwencji a czynnikami takimi może być obecność ochroniarzy, policjantów lub aparatów fotograficznych. Co więcej, osoby z  tym schorzeniem są zwykle świadome moralności swoich działań i chętnie uznają, że kradzież jest złem.

Specjalista rozpozna kleptomanię, gdy stwierdzi:

• nawracającą utratę panowania nad impulsami kradzieży przedmiotów, które nie są potrzebne ani dla osobistego użytku, ani ze względu na ich wartość pieniężną;
• rosnące poczucie napięcia bezpośrednio przed dokonaniem kradzieży;
• przyjemność, zaspokojenie lub ulgę w czasie przebiegu kradzieży;
• kradzież jest dokonywana bez zamiaru wyrażenia złości lub mściwości i, nie wynika z urojenia czy omamu;
• przeprowadzania kradzieży nie można wyjaśnić jedynie występowaniem zaburzenia zachowania, epizodu maniakalnego czy antyspołecznego zaburzenia osobowości.

Przyczyny kleptomanii

Dokładne przyczyny nie są znane. Badania rodzin osób cierpiących na kleptomanię wskazują jednak na występowanie u nich m.in. zaburzeń nastroju czy zaburzeń lękowych.

U osób chorych wskazuje się również na współistnienie innych zaburzeń, takich jak:

• odżywiania,
• nastroju,
• stosowanie używek.

Patologicznie kradzieże mogą pojawić się również:

• po niepowodzeniach w szkole,
• po niepowodzeniach w pracy,
• po przebytych traumach.

Mogą więc być reakcją na stres.

Jak już wspomniano, jeśli chodzi o kradzione przedmioty, to są one zwykle bezużyteczne dla chorego. Co do miejsc działania czy osób okradanych, to nie ma tutaj prawidłowości. Zwykle są to sklepy, ale nie tylko. „Ofiarami” cierpiących na kleptomanię mogą zaś być m.in. członkowie rodziny czy współpracownicy.

Kto diagnozuje kleptomanię?

Najczęściej rozpoznawana jest przez psychiatrę lub psychologa na podstawie wywiadu i wyników odpowiednio dobranych testów, wykluczających zaburzenia, które lepiej opisują stan pacjenta.

Z jakimi chorobami współwystępuje kleptomania?

Diagnozując schorzenie u swojego pacjenta, specjalista bierze też pod uwagę inne jednostki chorobowe, z którymi pojawia się opisywane zaburzenie.

Choroby, z którymi współwystępuje to:

• zaburzenia odżywiania (jedzenia)
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia afektywne dwubiegunowe
• inne zaburzenia depresyjne,
• zaburzenia osobowości,
• nadużywanie substancji psychoaktywnych,
• kompulsywne zaburzenia kupowania,
• inne zaburzenia zaburzające kontrolę impulsów i zachowań.

Co więcej, rozważając zachowania samobójcze u osób, u których zdiagnozowano kleptomanię, wpływ współistniejących rozpoznań i ogólnego upośledzenia czynnościowego odegrał prawie nieistotną rolę w myśli samobójczej, z których jedno badanie wykazało, że 92,3 proc. prób samobójczych u tych pacjentów można bezpośrednio przypisać kleptomanii.

Kleptomania klasyfikacja

Klasyfikacja ICD 10 zalicza kleptomanię do kategorii F63, czyli zaburzenia nawyków i popędów (impulsów).Dla odmiany klasyfikacja DSM 5, zalicza kleptomanię do zakłóceń kontroli impulsów i zaburzeń zachowania, gdzie obejmuje ona choroby psychiczne wpływające na zdolność osób do regulowania ich emocji i zachowań.

Zaburzenia w tej kategorii mogą również obejmować osoby z kontrolą impulsową i behawioralną oraz problemy z autorytetem.

Kleptomania a wzory kradzieży

Według DSM-5 (Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne), kleptomania zazwyczaj podąża za jednym z trzech wzorów kradzieży:

• z krótkimi epizodami kradzieży z przerywanymi i długimi okresami remisji,
• z dłuższymi okresami kradzieży z krótkimi okresami remisji,
• ciągłe epizody kradzieży z niewielką fluktuacją częstotliwości.

Leczenie kleptomanii

Osoby chore rzadko zgłaszają się do specjalisty, gdyż wstydzą się swojego zachowania. Niesłusznie, gdyż patologiczne kradzieże są objawem choroby, którą trzeba leczyć.

W leczeniu pomocna jest:

• farmakoterapia (zaliczmy do niej inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny),
• psychoterapia.

Interwencje psychologiczne polegają np. na zastosowaniu terapii poznawczo-behawioralnej. Polega ona m.in. na zmianie nawyków pacjenta, nauce rozładowywania jego napięcia w sposób społecznie pożądany.

Zalecane postępowanie w przypadku kleptomanii:

• patologiczne kradzieże są zaburzeniem z którym powinieneś zgłosić się po pomoc do specjalisty,
• nie wstydź się swoich objawów,
• specjalista profesjonalnie oceni, czy objawy nie są składową innego zaburzenia i podejmie odpowiednie leczenie. Stosuj się do jego zaleceń.

Przeczytaj także:
Atak paniki – objawy, jak sobie z nim radzić?

Borderline – najważniejsze informacje

Źródła:

1. Psychiatria - aktualności w rozpoznawaniu i leczeniu, Grzywa Anna (red.), Ebert M.; Lublin 2011, t2, s. 671.
2. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10,Vesalius, Warszawa 2000.
3. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, The American Psychiatric Association, 2013, (5th ed.), Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
4. Suicide attempts in 107 adolescents and adults with kleptomania, Archives of Suicide Research"Odlaug, B.L., Grant, J.E., & Kim, S.W.; 16(4), 348-359; (Odlaug , Grant i Kim, 2012).