Medicover
- Rodzaje diet roślinnych
- Korzyści
- Czy dieta roślinna zagraża zdrowiu?
- Dieta u dzieci opinie i rekomendacje
- Czy dieta roślinna zapewnia wszystkie składniki odżywcze?
- Najważniejsze informacje
Motywacja do stosowania weganizmu lub bycia wegetarianinem jest indywidualna – przyczyna może mieć charakter:
- etyczny (np. walka o prawa zwierząt),
- zdrowotny (np. w profilaktyce niektórych chorób),
- ekologiczny (np. troska o klimat),
- inny (np. religijny – adwentyści dnia siódmego).
Rodzaje diet roślinnych
W zależności od zakresu eliminowanych z diety produktów pochodzenia zwierzęcego wyróżniono różne modele diety (wegetariańskiej) (patrz Tabela 1).
Tabela 1. Klasyfikacja diet opartych na produktach roślinnych
Model diety roślinnej | Grupa pokarmów | |||||
Mięso czerwone | Drób | Ryby | Owoce morza | Mleko i produkty mleczne | Jaja i produkty na bazie jaj | |
Semiwegetariańska |
|
|
|
|
|
|
Pescowegetariańska |
|
|
|
|
|
|
Laktoowowegetariańska |
|
|
|
|
|
|
Laktowegetariańska |
|
|
|
|
|
|
Owowegetariańska |
|
|
|
|
|
|
Wegańska |
|
|
|
|
|
|
Frutariańska |
|
|
|
|
|
|
Witariańska |
|
|
|
|
|
|
* na czerwono zaznaczono produkty wyeliminowane w danych modelu diety, a na zielono produkty dozwolone
- Surowa dieta wegańska, dieta witariańska (ang. raw food diet albo raw vegan diet) jest modelem restrykcyjnym diety wegańskiej, który wyklucza, oprócz wszystkich pokarmów pochodzenia zwierzęcego, również obróbkę termiczną, z wyjątkiem krótkiej obróbki termicznej przeprowadzanej w celu inaktywacji składników antyodżywczych. Ilość pokarmów, które nie zostały poddane obróbce termicznej w tym modelu diety wegańskiej wynosi średnio 75-100 proc.
- Dieta frutariańska (ang. fruit diet) jest modelem diety opierającym się tylko na owocach, suszonych owocach, nasionach i niektórych warzywach.
- Dieta makrobiotyczna opiera się na pełnoziarnistych produktach zbożowych, zwłaszcza ryżu brązowym, warzywach, owocach, suchych nasionach roślin strączkowych i wodorostach. Sporadycznie dopuszcza spożycie białego mięsa, w tym ryb (raz lub dwa razy w tygodniu).
Korzyści ze stosowania diety roślinnej
Najczęściej zmianie sposobu żywienia (rezygnację ze spożywania w różnym zakresie pokarmów pochodzenia zwierzęcego) towarzyszą:
- wzrost aktywności fizycznej,
- rezygnacja z palenia tytoniu,
- unikanie alkoholu.
Dieta oparta na roślinach, a raczej tzw. wegetariański styl życia (zakładający współdziałanie diety i prozdrowotnych elementów stylu życia) wpływa korzystnie na szereg czynników ryzyka sercowo-naczyniowych (m.in. ciśnienie tętnicze, stężenie cholesterolu).
Przy diecie stwierdzono również:
- niższe ryzyko otyłości,
- niższe ryzyko chorób układu krążenia,
- cukrzycy typu 2,
- nadciśnienia tętniczego,
- choroby wieńcowej serca.
Przypuszczalny mechanizm zależności między dietą a czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego przedstawiono poniżej.
Zbilansowana dieta wegańska cechuje się:
- niską gęstością energetyczną,
- wysoką zawartością błonnika,
- korzystnym profilem tłuszczów (niską ilością tłuszczów nasyconych),
- wysoką zawartością składników przeciwutleniających,
- wysoką zawartością niektórych składników odżywczych (witamin z grupy B, magnezu i potasu),
tym samym mogą:
- sprzyjać redukcji i/lub zachowaniu masy ciała,
- wpływać korzystnie na profil lipidowy,
- pomagać kontrolować stężenie glukozy we krwi,
- obniżać ciśnienie tętnicze krwi,
- łagodzić stan zapalny.
Istnieje też dieta laktowegeteriaska, która dopuszcza spożycie mleka i jego przetworów.
Dieta roślinna u niemowląt i dzieci - potencjalne korzyści
- Niższe ryzyko nadwagi i otyłości niż u rówieśników nie stosujących diety – co może sprzyjać zachowaniu prawidłowej masy ciała w życiu dorosłym;
- Wyższa zawartość w diecie warzyw i owoców, przy jednoczesnym niższym spożyciu słodkich i słonych przekąsek oraz mniejszej całkowitej ilości tłuszczów nasyconych – co może przyczynić się do ukształtowania u malucha zdrowych nawyków żywieniowych, które przetrwają okres dzieciństwa.
Czy dieta roślinna zagraża zdrowiu?
Głównym ryzykiem związanym ze stosowaniem danej diety, zwłaszcza wegańskiej, u niemowląt i dzieci, jest jej niezbilansowanie czyli nierealizowanie norm na energię i poszczególne składniki odżywcze odpowiednie dla wieku i płci dziecka.
W przypadku dzieci niezbilansowana dieta zwiększa ryzyko zahamowania wzrastania. Brak realizacji zapotrzebowania niemowlęcia i dziecka na witaminę B12 może prowadzić do nieodwracalnych zaburzeń funkcji poznawczych, a nawet śmierci.
W przypadku niemowląt i dzieci, należy w takich sytuacjach zadbać, by niezależnie od wybranego sposobu żywienia, dieta realizowała zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze niezbędne do wzrostu i rozwoju malucha.
U nastolatków restrykcje dietetyczne mogą być odzwierciedleniem zaburzeń odżywiania, dlatego w tej grupie należy zawsze upewnić się o motywację stosowania diety.
WAŻNE: Wyłączne karmienie piersią jest zalecane przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Jeśli nie jest to możliwe, w pierwszym roku życia dziecka powinno być zastosowane tzw. mleko zastępcze – mleko modyfikowane odpowiednie dla wieku, potrzeb zdrowotnych i rozwojowych dziecka. Po ukończeniu 17. tygodnia życia, ale nie później niż przed ukończeniem 26. tygodnia życia dziecka (najwcześniej w 5., a najpóźniej w 6. miesiącu życia) należy rozpocząć rozszerzanie diety dziecka, zgodnie z aktualnymi wytycznymi. |
Sprawdź wytyczne dotyczące prawidłowego rozszerzania diety niemowląt: |
Akademia Żywienia i Dietetyki (2016): odpowiednio zaplanowane diety wegetariańskie, w tym wegańskie są zdrowe, realizują zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze , i mogą przynieść korzyści zdrowotne w zapobieganiu i leczeniu niektórych chorób (…); są odpowiednie na każdym etapie życia (w ciąży, laktacji, niemowlęctwie, dzieciństwie, okresie nastoletnim, dorosłym i dla sportowców).
Szczególną uwagę należy zwrócić na: żelazo, cynk, witaminę B12, a w niektórych przypadkach również wapń i witaminę D.
Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2017): W trakcie żywienia uzupełniającego nie zaleca się stosowania diet wegańskich, choć z teoretycznego punktu widzenia, prawidłowo zbilansowana dieta powinna być w stanie realizować zapotrzebowanie na składniki odżywcze dziecka. Wymaga to suplementacji niektórych składników. Odradza się stosowanie diety wegańskiej u dziecka w tym okresie kierując się wysokim ryzykiem niestosowania się rodziców do zaleceń, co może być związane z zagrożeniem dla dziecka związanym z niedoborami niektórych składników odżywczych. Ten model diety u dzieci powinien być wprowadzony i stosowany pod okiem lekarza pediatry i dietetyka doświadczonego w tym obszarze.
Mamy, podobnie jak dzieci, mogą stosować dietę wegańską zarówno w ciąży, jak i w okresie karmienia piersią. Wtedy ich dieta musi dostarczać odpowiedniej ilości składników odżywczych (w tym z produktów wzbogacanych w wybrane składniki odżywcze), w przeciwnym razie wymagana jest suplementacja składników niedoborowych w diecie.
WAŻNE: każda dieta wegańska wymaga konsultacji specjalisty oraz suplementacji niektórych składników diety, która umożliwi jej właściwe zbilansowanie.
Szczególną uwagę należy zwrócić na: witaminę B12 i D, żelazo, cynk, foliany, wapń oraz długołańcuchowe kwasy tłuszczowe (zwłaszcza DHA) i białko.
Włoskie Towarzystwo Żywienia Człowieka (2017): dobrze zaplanowana dieta wegetariańska, która zawiera różnorodne produkty pochodzenia roślinnego i odpowiednie źródło witaminy B12 (żywność wzbogacana w witaminę B12 lub suplementy diety) ma odpowiednią wartość energetyczną i odżywczą.
Czy dieta roślinna zapewnia wszystkie składniki odżywcze?
W zależności od zakresu eliminacji produktów określono, na które składniki szczególnie trzeba zwrócić uwagę w trakcie rozszerzania diety dziecka i następnie w okresie stosowania diety uzupełniającej, by dobrać odpowiednią strategię planowania diety i zmniejszyć ryzyko ich niedoborów (Patrz Tabela 2).
Rodzice dzieci powinni być też uświadomieni przez specjalistów o możliwych ryzyku wynikającym ze stosowania u dziecka niezbilansowanej diety i/lub zaniechania wskazanej suplementacji.
Tabela 2. Ryzyko niedoborów wybranych składników odżywczych w zależności od modelu diety roślinnej
Model diety roślinnej | Składnik odżywczy | ||||||||
Białko | Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe (DHA) | Żelazo | Cynk | Wapń | Witamina | ||||
D | B12 | B2 | A | ||||||
Laktoowowegetariańska | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ |
| ↓ |
|
|
|
Laktowegetariańska | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ |
| ↓ |
|
|
|
Owowegetariańska | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ |
|
|
Wegańska | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ |
* Opracowano na podstawie: Fewtrell M i wsp. Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. JPGN 2017; 64(1): 119-132.
Energia
Realizacja zapotrzebowania energetycznego przy stosowaniu diet z udziałem produktów roślinnych nie powinna stanowić problemu. Jest to ważne, ponieważ przy niskiej dostępności energii, białko zostaje zużyte jako źródło energii do wzrostu i odnowy tkanek.
Czasami duża ilość błonnika może wzmagać uczucie sytości i powodować niższe spożycie pokarmów, w konsekwencji mniejszą ilość dostarczanej energii.
Ważne jest monitorowanie przyrostów dziecka – czyli regularna kontrola masy ciała malucha.
Białko
Zapotrzebowanie na białko jest zazwyczaj realizowane przez dietę wegetariańską u dzieci, niemniej z uwagi na różnice w biodostępności i składzie białka pomiędzy produktami roślinnymi i zwierzęcymi, spożycie tego składnika powinno być nieco wyższe u dzieci odżywiających się dietą wegańską (patrz Tabela 3).
Tabela 3. Zalecania dotyczące wzrostu ilości spożywanego białka u dzieci stosujących dietę wegańską
Grupa wiekowa dzieci | Rekomendowany wzrost spożycia białka w porównaniu z przyjętymi normami w danej grupie wiekowej |
1.-2. rok życia | o 30-35 proc. |
2.-6. rok życia | o 20-30 proc. |
>6. roku życia | o 15-20 proc. |
* Opracowano na podstawie: Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. J Acad Nutr Diet 2016; 116: 1970-1980.
W zależności od zakresu eliminacji produktów pochodzenia zwierzęcego, źródłem białka pełnowartościowego są:
- ryby,
- owoce morza,
- mleko,
- produkty mleczne, jaja, drób.
Źródła białka pochodzenia roślinnego:
- soja i produkty na bazie soi, np. tofu, tempeh,
- suche nasiona roślin strączkowych (inne niż soja), np. fasola, groch, soczewica,
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- orzechy arachidowe (fistaszki), masło orzechowe,
- orzechy (najwięcej: migdały, pistacje, nerkowce, włoskie, laskowe, brazylijskie),
- nasiona (np. pestki dyni, słonecznika, sezam).
Napoje roślinne zawierają tylko niewielką ilość białka (w zależności od produktu).
Problemem nabiału roślinnego jest nie jego ilość, która w przypadku wystarczającej energetyczności diety mieści się raczej w zakresie normy, ale jego wartość biologiczna, czyli jakość – uwarunkowana strawnością i zawartością aminokwasów (podstawowych komponentów białka).
Jakość białka jest oceniana za pomocą dwóch parametrów – aktualnie za bardziej dokładny uważa się wskaźnik DIAAS (ang. digestible indispensable amino acid scores), rekomendowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Zgodnie z tym wskaźnikiem jakość białka:
- jest najwyższa dla białka mleka krowiego,
- w dalszej kolejności dla białka soi,
- niższa jest dla białka grochu i pszenicy.
Strategią na rozwiązanie tego problemu jest dobór różnych produktów będących źródłem białka roślinnego, tak by zwiększyć ich wartość biologiczną.
Różne źródła białka mogą dostarczać różnych aminokwasów, dzięki czemu zmniejszy się szansa na ryzyko niedostarczenia wystarczającej ilości któregokolwiek z nich. Suche nasiona roślin strączkowych (w tym soja) zawierają niedostateczną ilość aminokwasu – metioniny, ale są bogate w inny aminokwas – lizynę, z kolei produkty zbożowe odwrotnie – zawierają sporo metioniny, ale brakuje im lizyny. Dzięki uwzględnieniu w diecie obu źródeł białka, można osiągnąć odpowiednią ilość białka i poszczególnych aminokwasów w diecie w ciągu dnia.
Ważne: Strawność białka pochodzenia roślinnego jest niższa o ok. 10-30% w porównaniu z białkiem pochodzenia zwierzęcego.
Dzieci, które stosują diety wegetariańskie nie wyłączające całkowicie mięsa, mleka i produktów mlecznych oraz jaj, realizują dziennie zapotrzebowanie na białko (warunkiem jest tylko dostateczna energetyczność diety).
W przypadku diet wegańskich, przy korzystaniu z całej rozmaitości roślinnych źródeł białka, zazwyczaj ilość białka powinna być zgodna z normami (chociaż z uwagi na niższą strawność białka, warto uwzględnić zwiększenie spożycia białka w zależności od wieku dziecka) (patrz Tabela 3).
Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 (zwłaszcza DHA)
Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 - DHA (kwas dokozaheksaenowy) i EPA (kwas eikozapentaenowy) - mogą być deficytowe u osób na diecie wegetariańskiej. Dla dzieci jest to niekorzystne, ponieważ DHA bierze udział w rozwoju układu nerwowego i siatkówki.
Tabela 4. Zalecenia dotyczące realizacji zapotrzebowania na DHA w różnych grupach wiekowych dzieci
< 1. roku życia | |
Niemowlęta karmione piersią | Mama regularnie spożywa 2-3 porcje tłustych ryby morskie tygodniowo (tj. śledź, łosoś, szprotka) (+ 200 mg DHA dziennie do 6 r.ż.). Jeśli nie, do rozważenia suplementacja DHA zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry (400-600 mg dziennie do 6 r.ż.). |
Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym | W zależności od zawartości DHA w mleku modyfikowanym, które może pokrywać zapotrzebowanie na ten składnik. Jeśli mniej niż 100 mg DHA dziennie, do rozważenia suplementacja zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry (400-600 mg dziennie do 6 r.ż.). |
1. - 3. rok życia dziecka | |
Dieta dziecka zapewnia wystarczającą ilość DHA czyli 1-2 porcje tłustych ryb tygodniowo (tj. śledź, łosoś, szprotka). Jeśli nie (< 150-300 mg długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC PUFA)), do rozważenia suplementacja DHA zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry. | |
2 – 18 rok życia dziecka | |
Dieta dziecka zapewnia wystarczającą ilość czyli 1-2 porcje tłustych ryb tygodniowo (tj. śledź, łosoś, szprotka).
Jeśli nie, do rozważenia suplementacja zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry (250 mg DHA).
*opracowane na podstawie: Szajewska H i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2014; 11: 321-338.
Źródła długołańcuchowych kwasów tłuszczowych w diecie
Głównym źródłem długołańcuchowych kwasów tłuszczowych są:
- ryby,
- owoce morza,
- jaja.
W przypadku eliminacji tych pokarmów, alternatywą są:
- wodorosty,
- ewentualnie suplementy diety.
Kwasów tłuszczowych DHA dostarczają również mleko kobiece i wzbogacone w ten składnik mleko modyfikowane.
Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3 (czyli DHA i EPA) mogą powstawać w organizmie z kwasu alfa-linolenowego (ALA), zawartego m.in. w: siemieniu lnianym, nasionach chia, oleju rzepakowym, orzechach włoskich i produktach na bazie soi, przy czym przemiana zachodzi na stosunkowo niskim poziomie i może być hamowana np. przez zbyt duże spożycie kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6.
Żelazo
Pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia, powinno rozpocząć się rozszerzać dietę niemowlęcia i wprowadzać pokarmy uzupełniające dietę malucha w żelazo. Obawą w przypadku osób na diecie jest nie ilość żelaza w diecie, która najczęściej jest nieco wyższa niż rekomendowana, ale stopień jego wchłaniania i wykorzystania przez organizm.
Żelazo występuje w żywności w dwóch formach:
- hemowej (w pokarmach pochodzenia zwierzęcego),
- niehemowej (w pokarmach pochodzenia roślinnego).
Wchłanianie żelaza niehemowego jest zależne od już zgromadzonych zapasów żelaza w organizmie (wzrost jego wchłaniania przy obniżonych zapasach tego pierwiastka) oraz od innych związków zawartych w żywności, które mogą zarówno hamować (fityniany i polifenole), jak i poprawiać jego wchłanianie (witamina C, kwas cytrynowy i inne kwasy organiczne).
W porównaniu z żelazem hemowym, znajdującym się w pokarmach odzwierzęcych, wchłaniającym się w 15-35 proc., żelazo zawarte w produktach roślinnych ulega wchłonięciu na poziomie 2-20% w zależności od wspomnianych czynników.
Niedobór żelaza u rosnących i rozwijających się maluszków prowadzi do zahamowania wzrostu, osłabionej odpowiedzi odpornościowej, pogorszenia funkcji poznawczych oraz opóźnienia rozwoju funkcji motorycznych i behawioralnych.
Źródła żelaza pochodzenia roślinnego:
- pełnoziarniste produkty zbożowe, w tym pieczywo (także wzbogacane w żelazo),
- płatki śniadaniowe wzbogacane w żelazo,
- suche nasiona roślin strączkowych,
- zielone warzywa liściaste (np. szpinak, jarmuż),
- suszone owoce,
- produkty na bazie soi.
Jak zwiększyć stopień wchłaniania żelaza niehemowego zawartego w pokarmach pochodzenia roślinnego?
Co zmniejsza stopień wchłaniania żelaza niehemowego? | Co zwiększa stopień wchłaniania żelaza niehemowego? |
Kawa i herbata, przez zawarte w nich związki – taniny, obniżają wchłanianie żelaza | Witamina C zwiększa stopień wchłaniania żelaza – w dawce 75 mg nawet 3-4-krotnie;
|
Pokarmy zawierające białko sojowe, suche nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy i nasiona, przez zawarte w nich związki fitynowe (fityniany), które łącząc się z żelazem tworzą z nim nierozpuszczalne kompleksy, ograniczają stopień jego wchłaniania | Pieczywo na zakwasie i fermentowane produkty na bazie soi (np. tempeh) – niekorzystne związki fitynowe ulegają rozłożeniu, dzięki czemu żelazo z tych produktów jest lepiej wchłaniane niż z niefermentowanych odpowiedników |
W przypadku stwierdzonego niedoboru żelaza u dziecka może być wskazana suplementacja żelaza zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry.
Wapń
Realizacja zapotrzebowania na wapń najbardziej waha się w przypadku osób stosujących dietę wegańską. W trakcie wyłącznego karmienia piersią, realizacja zapotrzebowania na wapń u malucha jest realizowana w przypadku diet wegańskich. Na etapie rozszerzania diety, należy zwrócić uwagę na źródła wapnia o wyższym stopniu wchłaniania.
Podobnie jak w przypadku żelaza niehemowego, stopień wchłaniania wapnia jest zależny od innych związków zawartych w spożywanych pokarmie. Szczawiany, związki fitynowe (fityniany) i błonnik ograniczają wchłanianie wapnia.
- Źródła wapnia bogate w szczawiany (szacowany stopień wchłaniania wapnia na poziomie ok. 5 proc.): szpinak i burak,
- Źródła wapnia ubogie w szczawiany (szacowany stopień wchłaniania wapnia na poziomie ok. 50 proc.): jarmuż, kapusta bok choy i rzepa,
- Źródła wapnia o zbliżonym stopniu wchłaniania jak mleko krowie: tofu, wzbogacane w wapń napoje roślinne,
- Źródła wapnia o umiarkowanym stopniu wchłaniania wapnia: migdały, fasola biała, figa, pomarańcza, tahini.
W przypadku trudności z realizacją zapotrzebowania na wapń u dziecka, może być wskazana suplementacja wapnia zgodnie z zaleceniem lekarza pediatry. Przy czym przy jednoczesnym przyjmowaniu suplementów wapnia, żelaza i/lub cynku mogą one konkurować ze sobą i wchłanianie tych pierwiastków może być zmniejszone. Warto zwrócić się o pomoc dietetyka w celu odpowiedniego zbilansowania jadłospisu.
Cynk
Nawet połowa spożywanego cynku pochodzi z pokarmów pochodzenia zwierzęcego. W przypadku podejrzenia niskiego stopnia wchłaniania cynku ze spożywanych pokarmów, można zwiększyć spożycie źródeł pokarmowych cynku (nawet o 50%).
Źródła cynku pochodzenia roślinnego:
- fermentowane produkty na bazie soi,
- suche nasiona roślin strączkowych,
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- orzechy,
- nasiona.
Podobnie jak w przypadku żelaza, wchłanianie cynku z pokarmów roślinnych ograniczają związki fitynowe (fityniany). Niekorzystne działanie fitynianów można ograniczyć np. poprzez moczenie suchych nasion roślin strączkowych, fermentację oraz kiełkowanie nasion i pełnoziarnistych produktów zbożowych.
Poza tym dodatek kwasów organicznych, np. kwasu cytrynowego może poprawić stopień wchłaniania cynku, dlatego pokarmowe źródła cynku warto łączyć z warzywami i/lub owocami.
Witamina D
U niemowląt do ukończenia 1 roku życia niezależnie, czy jest ono karmione piersią, czy mlekiem modyfikowanym zalecana jest suplementacja witaminy D.
Tabela 5. Zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D w różnych grupach wiekowych dzieci
Grupa wiekowa | Zalecana dawka suplementacji witaminy D |
0-6. m.ż. | 400 IU dziennie |
6.-12. m.ż. | 400-600 IU dziennie |
> 12. m.ż. | 600-1000 IU dziennie od września do kwietnia (z uwzględnieniem masy ciała dziecka). Jeśli nasłonecznienie nie jest wystarczające, do rozważenia suplementacja przez cały rok |
* opracowane na podstawie: Szajewska H i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2014; 11: 321-338.
Źródła witaminy D pochodzenia roślinnego i zwierzęcego:
- produkty wzbogacane w witaminę D: mleko, niektóre produkty mleczne, płatki śniadaniowe, margaryna, niektóre soki owocowe,
- grzyby,
- jaja (żółtko),
- ryby.
Witamina B12
Niedobór witaminy B12 po odstawieniu pokarmów pochodzenia zwierzęcego rozwija się stopniowo, w przybliżeniu w ciągu 6 miesięcy.
Mleko i produkty mleczne oraz jaja dostarczają pewne ilości witaminy B12. Produkty roślinne tj. spirulina, tempeh, miso i wodorosty, zawierają witaminę B12, ale niestety jej formę nieaktywną, która może konkurować z formą aktywną na poziomie wchłaniania i zmniejszać jej dostępność. Dlatego nie mogą one stanowić substytutu tej witaminy.
W przypadku dzieci stosujących dietę wegańską, lub wegetariańską, która nie realizuje zapotrzebowania na ten pierwiastek konieczne jest regularne spożycie produktów wzbogacanych w tę witaminę lub doustna suplementacja. Niedokrwistość z powodu niedoboru witaminy B12 może prowadzić do trwałych zmian neurologicznych.
Błonnik
Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca nie przekraczać wartości 0,5 g błonnika na kg masy ciała dziecka w ciągu doby (średnio 19 g/d od 1 do 3 r.ż., 25 g/d od 4 do 8 r.ż., 26-32 g/d od 9 do 13 r.ż.). Dzieci stosujące dietę wegańskie mogą nawet trzykrotnie przekraczać tę wartość, co może ograniczać stopień wchłaniania wielu ważnych składników mineralnych, m.in. żelaza, wapnia i cynku.
Źródła błonnika:
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- orzechy,
- nasiona,
- warzywa,
- owoce.
Najważniejsze informacje o diecie wykluczającej mięso
- Może być stosowana u niemowląt, dzieci i dzieci starszych pod warunkiem prawidłowego jej zbilansowania, w razie potrzeby uzupełnienia niektórych składników odżywczych suplementami diety.
- Powinna być prowadzona pod okiem lekarza pediatry i dietetyka.
- Nie zaleca się stosowania diety wegańskiej w okresie rozszerzania diety dziecka, z uwagi na wysokie ryzyko niestosowania się rodziców do zaleceń specjalistów.
- Warto zwrócić szczególną uwagę na źródła białka, żelaza, wapnia, cynku, długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, witaminy D i witaminy B12.
Źródła:
Plant-based diets and cardiovascular health. Trends in Cardiovascular Medicine 2018Satija A, Hu FB; 28: 437-441
Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian DietsJ Acad Nutr Diet 2016; 116: 1970-1980
Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on NutritionFewtrell M i wsp; JPGN 2017; 64(1): 119-132
Position paper on vegetarian diets from the working group of the Italian Society of Human Nutrition. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases 2017Agnoli C i wsp; 27: 1037-1052
Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieżySzajewska H, Horvath A.; Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
Vegetarian diets for children. UpToDateDemory-Luce D, Motil KJ., Topic 5353 Version 15.0
The role of nuts consumption in the primary and secondary prevention of type 2 diabetesStróżyk AK, Pachocka L.; Clin Diabetol 2017; 6: 1
Values for digestibkle indispensable amino acid scores (DIAAS) for some dairy and plant proteins may better describe protein quality than values calculated using the concept for protein digestibility-corrected amino acid scores (PDCAAS)Mathai JK i wsp.; British Journal of Nutrition 2017; 117: 490-499
Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia DzieciSzajewska H i wsp.; Standardy Medyczne/Pediatria 2014; 11: 321-338Dowiedz się więcej:
- Wegetarianizm – rodzaje, co jeść, witaminy B12 i D, niedobór zelaza
- Źródła białka w diecie wegetariańskiej
- Rola diety w funkcjonowaniu układu odpornościowego
- Dieta i ćwiczenia - co jeść i jak ćwiczyć, by zachować zdrowie
- Lunch do pracy – wskazówki dietetyczne dla pracowników biurowych
- Dieta ketogenna w leczeniu epilepsji - na czym polega, zalecenia i wskazówki
- Dieta planetarna – czy jest zdrowa dla człowieka? Wpływ na środowisko
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |