Witamina D - norma, niedobór, wskazania, cena badania

Badanie poziomu witaminy D jest wskazane w określonych chorobach i stanach, które stanowią duże ryzyko niedoboru. Witamina ta jest istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Organizm jest w stanie wytworzyć ją sam, przy dostatecznej dziennej ekspozycji na światło słoneczne. 

Spis treści: 

1. Co to jest witamina D?
2. Witamina D - suplementy
3. Na co działa witamina D?
4. Kiedy wykonać badanie witaminy D?
5. Poziom witaminy D3 - przygotowanie do badania
6. Witamina D norma
7. Niedobory witaminy D
8. Witamina D cena badania 
9. Witamina D dla dzieci

Co to jest witamina D?

Witamina D w aspekcie chemicznym klasyfikowana jest jako tłuszcz steroidowy organicznych związków chemicznych. Wielu osobom kojarzy się ze zdrowymi i mocnymi kośćmi i zębami, jak również z pozytywnym wpływem na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.  Ale to tylko kilka z przykładów, ponieważ witamina ta ma dla organizmu dużo szersze znaczenie.

Występuje jako tzw. prohormon, czyli postać prekursorowa hormonu, która dopiero po odpowiedniej modyfikacji staje się aktywnym enzymem. Aktywną formą witaminy D, która odpowiada właśnie za wielopoziomowe znaczenie w organizmie, jest 1,25(OH)2D3, natomiast najczęściej dokonuje się analizy w surowicy formy nieaktywnej, czyli 25(OH)D3 (potocznie: witamina D3).

Gdzie znajduje się witamina D?

Dla organizmu istnieją dwa źródła witaminy D:

• dieta (czyli źródła pokarmowe),
• synteza skórna (z pochodnej cholesterolu).

W źródłach pokarmowych występuje jako witaminy i można ją znaleźć w następujących pokarmach: drożdżach, grzybach, tłustych rybach morskich, tranie, jajach, wątróbce, a w nieco mniejszych ilościach także w mięsie czerwonym i drobiowym oraz produktach mlecznych. Możliwość dostarczenia i przyswojenia potrzebnej ilości witaminy wraz z dietą nie jest jednak wystarczająca.

Witamina D - suplementy

W polskich warunkach klimatycznych wytwarzana jest efektywnie tylko przez kilka miesięcy w roku, od maja do września, jeżeli jest zapewniona odpowiednia długość czasu kontaktu ze słońcem i wystarczająca jej synteza skórna.

W pozostałym okresie – od października do kwietnia zaleca się dzieciom i młodzieży oraz osobom powyżej 18. roku życia suplementację w odpowiedniej dawce, a jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna w miesiącach letnich i u osób powyżej 65. roku życia przez cały rok!

Dawka preparatu z witaminą D3 powinna być dostosowana do wieku, stanu fizjologicznego i sytuacji klinicznej.

W skórze występuje 7-dehydrocholesterol, który na skutek działania promieni słonecznych jest przekształcany w 25-dehydrocholesterol, czyli prekursor witaminy D – 25(OH)D3. Jego w ten sposób wytworzony poziom zależny jest od wielu czynników, wśród których bardzo ważna jest karnacja skóry.

Osoby o jasnej karnacji dużo szybciej mogą wytworzyć odpowiednią ilość witaminy. Wówczas czas przebywania na słońcu nie musi i nie powinien być długotrwały (u osób o jasnej karnacji zbyt długa ekspozycja na promieniowanie UV zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry).

Prewitamina D3 nie jest aktywna biologicznie, musi zostać przekształcona do formy aktywnej (1,25(OH)2D3) w nerkach.

Na co działa witamina D? 

Najczęściej wskazuje się, że ma ogromne znaczenie dla zdrowia kości, gdyż bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej kontroluje stopień wchłaniania wapnia i fosforu w jelitach oraz ich uwalniania z kości, również reguluje proces kościotworzenia (stymuluje komórki kościotwórcze, a hamuje kościogubne).

Największe znaczenie wskazuje się w okresie wzrostu organizmu, niemniej jest istotna w każdym wieku. Poza układem kostnym ma wpływ także na:

• układ immunologiczny (odpowiedź wrodzoną i nabytą),
• funkcje trzustki, w tym na prawidłowe wydzielanie insuliny (hormonu obniżającego stężenie glukozy we krwi),
• układ nerwowy, w tym rozwój mózgu,
• układ krążenia, w tym regulację ciśnienia tętniczego,
• rozwój w okresie płodowym i wczesnoniemowlęcym.

Kiedy wykonać badanie witaminy D?

Oznaczenie wykonywane jest na zlecenie lekarza. Dostępne dla każdego specjalisty jest badanie 25(OH)D3. Z kolei stężenie 1,25(OH)2D3, aktywnego metabolitu jest dostępne tylko w ściśle określonych wskazaniach medycznych i wymaga bardziej skomplikowanej procedury.

Nie należy oznaczać poziomu witaminy i jej metabolitów w surowicy u pacjentów bez istotnie zwiększonego ryzyka zbyt niskiego jej poziomu. Nie jest konieczne badanie przed rozpoczęciem suplementacji, ani jego monitorowanie w trakcie suplementacji witaminy D.

Badanie nie jest rutynowym testem diagnostycznym zbyt małego poziomu w organizmie. Jest natomiast jednym z kluczowych badań, wykorzystywanych w diagnostyce zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Sprawdzenie stężenia wit. D jest uzasadnione w wielu sytuacjach klinicznych, ale decyzję o jego zasadności podejmuje lekarz prowadzący.

Warto pamiętać, by dostarczyć stosowną dokumentacją medyczną (również z procesów diagnostyki i leczenia w innych ośrodkach niż Medicover), by umożliwić lekarzowi zapoznanie się z jak najpełniejszym obrazem sytuacji klinicznej.

Wskazania do oceny obejmują sytuacje, które stanowią duże ryzyko jej zbyt niskich wartości we krwi, takie jak: zespoły złego wchłaniania, przewlekłe choroby nerek (w tym zespół nerczycowy), niektóre chłoniaki, przewlekła choroba ziarniniakowa, stan po operacji bariatrycznej ze współwystępującymi klinicznymi objawami niedoboru, leczenie lekami przeciwpadaczkowymi i HAART oraz pierwotna nadczynność przytarczyc.

Badanie może być przydatne w pierwotnych i wtórnych zaburzeniach metabolizmu wit. D oraz fosforanów.

• Sprawdź także, na czym polega badanie fosforu we krwi >>

Poziom witaminy D3 - przygotowanie do badania

Do oceny poziomu wit. D nie trzeba przygotowywać się w sposób szczególny. Oznaczenie wykonywane jest na podstawie pobranej od pacjenta próbki krwi żylnej, lecz nie ma znaczenia, o jakiej porze krew zostanie pobrana, a pacjent nie musi być na czczo.

Witamina D norma 

Analiza wyników powinna opierać się na wartościach referencyjnych podanych przez laboratorium. Wyniki badania należy skonsultować z lekarzem. Wynik badania 25(OH)D3, interpretowany jest w kontekście określonych przedziałów referencyjnych jednakowych dla wszystkich grup wiekowych.

Przyjmuje się, że:

• Poziom poniżej 20 ng/ml (w niektórych laboratoriach 50 nmol/l) jest stanem ciężkiego niedoboru wymagającym leczenia.
• Jeśli wynik mieści się w zakresie ≥20-30 ng/ml (od 50 do 75 nmol/l) to znaczy, że poziom witaminy nie jest wystarczający (wymaga utrzymania lub zwiększenia suplementacji witaminy).
• Wartości z przedziału ≥30-50 ng/ml (czyli ≥75-125 nmol/l) są uznawane za wynik prawidłowy (wskazują na potrzebę utrzymania suplementacji według zaleceń).
• Wartości znajdujące się w zakresie ≥50-100 ng/ml (czyli ≥125-250 nmol/l) oznaczają stężenie wysokie i potrzebę utrzymania bądź zmniejszenia dawki suplementowanej.
• Jeśli przekroczone zostaną wartości 100 ng/ml (>250 nmol/l), wówczas u pacjenta stwierdza się poziom potencjalnie toksyczny, wtedy należy powstrzymać się od przyjmowania witaminy do czasu, gdy jej wartość znowu będzie mieściła się w zakresie optymalnym, czyli ≥30-50 ng/ml (≥75-125 nmol/l).
• W przypadku poziomu w surowicy przekraczającym 200 ng/ml (lub 500 nmol/l) oznacza to poziom toksyczny i potrzebę leczenia potencjalnych efektów toksycznych hiperwitaminozy.

Niedobory witaminy D

Niski poziom może być skutkiem przewlekłej choroby nerek, krzywicy zależnej od wit. D typu 1, mutacji genu kodującego FGF-23, osteomalacji wywołanej nowotworem i stosowania inhibitorów proteazy HIV. Niedobór może powodować wiele dolegliwości i chorób, wśród których najczęściej wskazuje się problemy związane z układem kostnym (osteopenia, osteoporoza, problemy z zębami).

Bez względu na rodzaj występujących dolegliwości, za niskie wartości są zawsze stanem bardzo niekorzystnym dla prawidłowego funkcjonowania, a szczególnie wzrastania młodego organizmu. U dzieci deficyt tej witaminy prowadzić może do rozwoju krzywicy, natomiast u osób dorosłych, wywołuje najczęściej osteopenię i osteoporozę (zmniejszenie gęstości mineralnej kości i zmianę ich struktury).

Witamina D cena badania

Cena wykonania badania zależna jest od miasta i placówki, w którym zostanie przeprowadzone i rozpoczyna się od 72 zł. Sprawdź następujące lokalizacje i cennik: 

Witamina D dla dzieci

Witamina D odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju dziecka, dlatego jej stosowanie jest niezwykle istotne w okresie jego wzrastania. To składnik niezbędny do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu – budulców mocnych kości i zębów. Dzieci, które nie przyjmują wystarczającej ilości witaminy D, mogą mieć zwiększone ryzyko wystąpienia:

• krzywicy, 
• osteoporozy oraz innych schorzeń związanych z niedoborem wapnia. 

Korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania witaminy D wykraczają jednak poza mineralizację kości. Witamina D odgrywa również rolę w zapobieganiu infekcjom.

W związku z tym należy zadbać o to, aby dzieci otrzymywały odpowiednią dawkę witaminy D, zwłaszcza w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju. Organizm wytwarza witaminę D, gdy skóra jest wystawiona na działanie słońca. Większość dzieci spędza jednak dużo czasu w domu lub w szkole, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Trudno jest zatem uzyskać wystarczającą ilość witaminy D ze słońca, zwłaszcza że ekspozycja nie może być zbyt długa ze względu na ryzyko chorób skóry.

Bardzo niewiele naturalnych produktów spożywczych zawiera witaminę D, dlatego nie można uzyskać wystarczającej ilości witaminy D z pożywienia. Dlatego tak ważna jest suplementacja witaminy D w odpowiednej dawce, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Lekarz może zlecić badanie krwi, jeśli uważa, że problem zdrowotny dziecka jest związany z jej niedoborem. Jeśli jednak dziecko nie ma problemów zdrowotnych, nie ma potrzeby wykonywania oznaczenia stężenia witaminy we krwi.

Dowiedz się więcej:

Niedobór witaminy D a koronawirus