Przyczyny depresji. Co powoduje zaburzenia depresyjne?

Przyczyny depresji są złożone. Uważa się, że wystąpienie zaburzenia to wynik współdziałania uwarunkowań genetycznych, fizycznego stanu organizmu i stresujących wydarzeń życiowych. U każdego pacjenta proporcja wpływu poszczególnych czynników ryzyka jest inna.
Depresja bywa skutkiem wielu czynników. Poznaj najczęstsze przyczny.

Depresja – przyczyny genetyczne

Naukowcy zwracają uwagę na istotną rolę czynników genetycznych w zachorowaniu na depresję. Wiadomo, że częściej pojawia się ona w rodzinach z historią występowania zaburzeń nastroju. Ryzyko zachorowania na depresję zwiększa także obciążenie dziedziczne uzależnieniami. Oszacowano, że prawdopodobieństwo pojawienia się depresji dla krewnych pierwszego stopnia (rodziców, dzieci, rodzeństwa) wynosi 10-25 proc.

Ponadto badania wykazały 25-procentową zgodność występowania depresji u bliźniąt dwujajowych i aż 40-50-procentową – u bliźniąt jednojajowych. Przypuszcza się również, że im większa predyspozycja genetyczna, tym początek depresji jest wcześniejszy.

Nie znamy jednak pojedynczego genu odpowiedzialnego za to zaburzenie. Specjaliści uważają, że podatność na depresję wiąże się z wieloma różnymi genami, które wchodzą w interakcje między sobą i z czynnikami środowiskowymi.



Przyczyny biologiczne depresji

Jedne z częściej przytaczanych koncepcji naukowych na temat depresji jako jej przyczynę wskazują zaburzenia w działaniu przekaźników mózgowych. W teoriach tych podkreśla się istotny wpływ niedoboru noradrenaliny, dopaminy i serotoniny oraz wzmożonego przekaźnictwa cholinergicznego. Hipotezy te są wspierane argumentami o efektach terapii lekami przeciwdepresyjnymi, których mechanizm działania polega na wpływaniu na neuroprzekaźniki.

Dzięki rozwojowi badań neuroobrazowych możliwe było także powiązanie objawów depresyjnych ze zmianami w strukturze i funkcji mózgu. Do struktur tego narządu najbardziej związanych z depresją zalicza się hipokamp i ciało migdałowate, przednią część zakrętu obręczy oraz korę przedczołową.

Depresja jest chorobą, na którą wpływają czynniki biologiczne. Może być skutkiem zaburzenia w działaniu neuroprzekaźników i zmian w mózgu.

Stan hormonalny jako podłoże depresji

Wśród biologicznych przyczyn wymienia się też zachwianie równowagi hormonalnej. Specjaliści wiążą powstawanie zaburzenia z hormonami, takimi jak m.in.:

  • hormony płciowe u kobiet (depresja rozwija się u 10-15 proc. młodych matek po porodzie, zaburzenie występuje też u 30 proc. kobiet w okresie okołomenopauzalnym);
  • hormony tarczycy (depresja pojawia się u przeszło 50 proc. osób z niedoczynnością tarczycy, jest też problemem około 20-30 proc. pacjentów z nadczynnością tarczycy);
  • hormony nadnerczy (zaburzenie występuje u 50-70 proc. osób z zespołem Cushinga, związanym z podwyższonym stężeniem hormonów wytwarzanych przez nadnercza).

Wykazano również, że mniejsze stężenie witaminy D (uznawanej obecnie za hormon) skutkuje większym nasileniem objawów depresji.

Związek między depresją a innymi chorobami

Do biologicznych czynników ryzyka depresji zalicza się także schorzenia mózgu. Badacze wymieniają wśród nich choroby naczyniowe, zwyrodnieniowe (np. stwardnienie rozsiane, chorobę Alzheimera czy Parkinsona), padaczkę, guzy oraz zmiany pourazowe.

Powodem zaburzenia są również poważne schorzenia fizyczne, np. choroby nowotworowe czy związane z przewlekłym bólem. Zależność między zaburzeniem a chorobami somatycznymi przebiega także w odwrotnym kierunku. Oznacza to, że depresja może wpływać na rozwój niektórych schorzeń. Dotyczy to m.in. chorób układu sercowo-naczyniowego.

Leki jako powód rozwoju depresji

Wystąpieniu zespołu depresyjnego może sprzyjać także zażywanie niektórych leków. Należą do nich wybrane preparaty z grup, takich jak np.:

  • hormonalne środki antykoncepcyjne;
  • glikokortykosteroidy (stosuje się je między innymi w przypadku astmy);
  • leki działające dopaminergicznie (np. rekomendowane w leczeniu choroby Parkinsona);
  • leki przeciwgruźlicze;
  • leki działające na receptor opioidowy;
  • leki przeciwnowotworowe;
  • leki immunomodulujące.

Wiele źródeł podaje też leki hipotensyjne (zalecane w nadciśnieniu) jako możliwą przyczynę zaburzeń depresyjnych. Jednak badania naukowe przeprowadzone przed duńskich naukowców związanych z Centrum Psychiatrii w Kopenhadze i Uniwersytetem w Kopenhadze wykazały, że 9 popularnych leków na nadciśnienie nie zwiększa ryzyka rozwoju depresji. Do grupy tej należą:

  • inhibitory konwertazy angiotensyny: enalapril, ramipril,
  • antagoniści wapnia: amlodipin, verapamil, verapamil COMB.,
  • beta-adrenolityki: propranolol, atenolol, bisoprolol, carvedilol.

Inne biologiczne powody depresji

Jednym z nowszych obszarów zainteresowania naukowców jest związek stresu oksydacyjnego z depresją. Badania wykazały, że stres oksydacyjny może brać udział w rozwoju tego zaburzenia, a leki przeciwdepresyjne mogą hamować działanie wolnych rodników i prozapalnych cytokin.

W ostatnim czasie ukazało się też wiele prac naukowych na temat wpływu funkcjonowania przewodu pokarmowego na zaburzenia nastroju. Badano związek między depresją a jakością mikroorganizmów zasiedlających układ pokarmowy oraz zaburzeniami przepuszczalności bariery jelitowej. Istnieją doniesienia naukowe o pozytywnym oddziaływaniu diety oraz pro- i prebiotyków na nastrój.

Psychologiczne przyczyny depresji

Do zachorowania na depresję przyczyniają się także trudne życiowe wydarzenia (czynniki stresowe). Mogą one wystąpić zarówno w okresie dzieciństwa, jak i dorosłości. Do tych pierwszych zaliczana jest m.in.:

  • wczesna utrata rodzica czy rodziców;
  • długotrwała rozłąka z rodzicami;
  • nadużywanie seksualne i/lub fizyczne.

W wielu przypadkach pierwszy epizod depresyjny rozwija się (w kilka dni do kilku miesięcy) po stresowym zdarzeniu, takim jak np.:

  • strata kogoś bliskiego;
  • problemy w pracy lub jej utrata;
  • konieczność adaptacji do nowych warunków (np. przeprowadzka, emigracja, inne obowiązki);
  • negatywna ocena wcześniejszej drogi życiowej.

Związek depresji z osobowością

W koncepcjach akcentujących psychologiczne czynniki depresji zwraca się też uwagę na rolę osobowości przedchorobowej. Eksperci uważają, że ryzyko rozwoju zaburzenia jest większe u osób introwertycznych, neurotycznych (z tendencją do przeżywania uczuć negatywnych, takich jak lęk czy smutek) oraz mających skłonność do perfekcjonizmu.

Przyczyny wystąpienia depresji według nurtów terapeutycznych

Przyczyny powstawania depresji są też tematem rozważań przedstawicieli poszczególnych podejść w psychoterapii. Według freudystów depresja jest konfliktem pomiędzy tym, jak człowiek widzi siebie, a tym, jaki w swojej ocenie powinien być. Przedstawiciele tego nurtu akcentują rolę niezaspokojenia potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie, a zwłaszcza oddzielenia od matki we wczesnym okresie życia.

Behawioryści uznają, że depresja może stać się nawykowym sposobem reagowania w sytuacjach emocjonalnie obciążających.

Natomiast według teorii poznawczej, stworzonej przez Aarona Becka, na rozwój i utrzymywanie się depresji wpływają niewłaściwe schematy poznawcze dotyczące siebie, otaczającego świata i przyszłości. Zmiana tych schematów ma znaczenie terapeutyczne.

Źródła:

M. Jarema red., Depresja w praktyce lekarza POZ, Warszawa 2017, s. 9-16

M. Jarema red., Depresja w praktyce lekarza rodzinnego, Poznań 2017, s. 7-15

M. Jarema red., Psychiatria, Warszawa 2011, 2016, s. 156-158

Lars Vedel Kessing, Helene Charlotte Rytgaard, Claus Thorn Ekstrøm, Christian Torp-Pedersen, Michael Berk and Thomas Alexander Gerds, Antihypertensive Drugs and Risk of Depression, Hypertension vol.76 No 4, 2020.

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 12.04.2022
Data ostatniej aktualizacji 27.06.2023