Depresja poporodowa - objawy, przyczyny, leczenie

Czym jest depresja poporodowa

Stan złego samopoczucia, który występuje około 2 do 5 dni po porodzie jest dość powszechny i pojawia się u większości kobiet¹. Mamy wtedy do czynienia z syndromem nazywanym w psychologii baby blues, który znika po około 2 tygodniach. Jeśli jednak złe samopoczucie utrzymuje się dłużej, możemy mieć do czynienia z depresją poporodową (ang. postpartum depression, postnatal depression, PPD). Ogólnie można powiedzieć, iż jest to odmiana depresji, czyli zaburzenia nastroju, która charakteryzuje się obecnością myśli i emocji związanych z dzieckiem². 

Jak często występuje?

Różne źródła podają nieco inne dane na temat częstotliwości. Według części z nich na depresję cierpi od 5 do 25 procent kobiet¹, a według innych od 10 do 30 procent położnic². Oczywiście warto zaznaczyć, że dokładna liczba trudna jest do określenia, gdyż nie wszystkie mamy zjawiają się z tym problemem u specjalisty. 

Jak długo trwa poporodowa depresja?

Zwykle pojawia się od 4 do 8 tygodni po porodzie. Część autorów wskazuje jednak, że opisywane zaburzenie może wystąpić do 3 miesięcy od urodzenia malucha¹ lub w ciągu roku od porodu². Czas trwania zaburzenia natomiast określa się na około 6 miesięcy.

Objawy depresji poporodowej

Objawy są podobne do tych występujących podczas innych odmian depresji:

• obniżenie nastroju,
• przygnębie występujące przez większą część dnia,
• spadek zainteresowań aktywnością,
• spadek odczuwania przyjemności z aktywności,
• zmniejszenie lub wzrostem apetytu,
• nadmierna sennością lub bezsennością²,
• problemy z koncentracją uwagi,
• apatia,
• trudności w podejmowaniu decyzji,
• myśli samobójcze.

Dodatkowo występują obawy, myśli związane z relacją matka – dziecko, takie jak poczucie winy, że jest się złą matką². Czasami pacjentki zgłaszają również zamartwianie się zdrowiem dziecka, tym, czy prawidłowo je karmią, pielęgnują. Warto również zaznaczyć, że niekiedy zdarzają się objawy wręcz przeciwne, gdzie pojawia się uczucie wrogości wobec narodzonego dziecka.

Przyczyny depresji poporodowej

Narodziny dziecka powinny być szczęśliwym wydarzeniem w życiu kobiety, ale nie zawsze tak jest. Dlaczego tak się zdarza?Według koncepcji biomedycznej zaburzenie może być wywołane przez patologiczne zmiany w wydzielaniu hormonów². Natomiast czynnikami psychologicznymi sprzyjającymi jej wystąpieniu mogą być m.in.:

• wcześniejsza choroba psychiczna,
• wysoki poziom lęku w czasie ciąży,
• niska samoocena,
• stres związany z opieką nad dzieckiem,
• brak wsparcia społecznego,
• niska jakość związku,
• samotne rodzicielstwo².

Czynnikami, które mogą mieć znaczenie w wystąpieniu tego rodzaju depresji są też m.in. jakość relacji z własną matką, którą postrzega się jako mało troskliwą² lub nieumiejętność radzenia sobie z napięciem pojawiającym się w związku z nową sytuacją.

Często kobiety mają obraz tego, jak powinna postępować idealna matka, ale jest to obraz nierealny i nieosiągalny. Obraz ten kreują m.in. media. W reklamach widzimy matki, które są wypoczęte, zadbane, bawią się z grzecznymi dziećmi. Oczywiście warunki, w których przebywają również są idealne. W mieszkaniu panuje ład i porządek.

Taka sytuacja nierzadko wzbudza w młodych matkach presję, aby wszystko było bez zarzutu. Jednak zazwyczaj, mając małe dziecko, nie jest się w stanie poradzić sobie ze wszystkimi obowiązkami. Ale, jak wskazują naukowcy, to nie porządek czy ilość zabawek jest najważniejsza dla dziecka, a zrelaksowana mama.

Kolejnym czynnikiem jest to, że w wielu poradnikach dla rodziców można znaleźć cenne rady np. o tym ile dokładnie powinno zjadać czy spać dziecko.

Gdy rzeczywistość jest inna, u świeżo upieczonej mamy często pojawia się frustracja. Nie da się być ideałem, a próby jego osiągnięcia powodują napięcie.

Jak klasyfikujemy poporodową depresję?

Najczęściej zalicza się ją według klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania do zaburzeń psychicznych związanych z połogiem, które zaczynają się w ciągu 6 tygodni od porodu. Czasami jednak specjalista stawia po prostu rozpoznanie z zakresu zaburzeń nastroju. 

Do jakiego lekarza z poporodową depresją?

Kobieta z depresją może zwrócić się o pomoc do psychologa lub psychiatry. Przeprowadzą oni wywiad, obserwując przy tym zachowanie i stan pacjentki oraz wykonają odpowiednie testy.
Dodatkowo, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, już w okresie ciąży między 11. a 14. tygodniem oraz między 33. a 37. lekarz lub położna mają ocenić ryzyko i nasilenie objawów depresji.

Po porodzie z kolei „opieka nad położnicą obejmuje ocenę stanu psychicznego położnicy, w tym ryzyka wystąpienia depresji”³.

Leczenie depresji poporodowej

Leczeniem zajmuje się głównie psycholog i psychiatra.

W przypadku jej lekkiego bądź umiarkowanego nasilenia wskazana jest psychoterapia, utrzymywana zwykle w nurcie poznawczo-behawioralnym. Ma ona na celu m.in. zweryfikować błędne myśli, przekonania pacjentki i pokazać jak odnoszą się one do rzeczywistości.

Innym elementem interwencji psychologicznej może być też m.in. stworzenie planu dnia mamy tak, aby miała ona czas na czynności sprawiające przyjemność. Warto przy tym zaznaczyć, iż w leczeniu, oprócz uczęszczania na wizyty do psychologa, dużą rolę odgrywa również wsparcie rodziny. Pacjentka powinna czuć życzliwość i wyrozumiałość otoczenia.  

Natomiast w sytuacji gdy mamy do czynienia z ciężkim epizodem depresji, oprócz psychoterapii wskazana może być również stosowanie leków¹.

Powikłania i zapobieganie depresji poporodowej

Jak wskazują badacze, zaburzenie wpływa nie tylko na stan psychiczny matki, ale może również wpływać na jej relację z dzieckiem i jego rozwój. Udowodniono również, iż dzieci matek w depresji mają szybsze tętno oraz wyższy poziom kortyzolu².   

Zapobieganie depresji w przyszłości

Przede wszystkim każda młoda mama powinna zdawać sobie sprawę, iż jest tylko człowiekiem i ma prawo czuć się źle, mieć zły humor czy też odczuwać złość. Wszyscy mamy prawo popełniać błędy i nawet jeśli coś nam nie wychodzi w opiece nad dzieckiem, nie oznacza to, że jesteśmy złymi rodzicami. Uczymy się nimi być. Sposobami, które mogą nas uchronić przed wystąpieniem zaburzenia są zatem m.in. takie czynniki jak:

• relaks, choć 10 minutowy w ciągu dnia,
• pozwalanie sobie na posiadanie negatywnych emocji,
• korzystanie z rad, wsparcia innych
• dawanie sobie przestrzeni do popełniania błędów

Obawiasz się depresji po porodzie? Pamiętaj:

1. Poród to zazwyczaj bardzo stresujące wydarzenie w życiu kobiety – daj sobie chwilę, żeby przyzwyczaić się do nowej sytuacji.
2. Wiele kobiet doświadcza obaw czy sobie poradzą z opieką nad maleństwem i w większości radzą sobie doskonale.
3. Pozwól sobie na odrobinę relaksu każdego dnia, poproś najbliższych o pomoc w domowych czynnościach, takich jak gotowanie, sprzątanie czy pranie.
4. Jeżeli przez dłuższy czas po porodzie odczuwasz smutek, przygnębienie lub lęk, skontaktuj się z psychologiem.

Piśmiennictwo:

1. Maliszewska K, Preis K., Terapia depresji poporodowej – aktualny stan wiedzy, Ann. Acad. Med. Gedan. 2014, 44, 105-111
2. Chrzan-Detkoś M. i in., Uwarunkowania i konsekwencje depresji poporodowej, Psychoterapia 2 (161) 2012; 55-63
3. infor.pl/akt-prawny/DZU.2018.176.0001756,rozporzadzenie-ministra-zdrowia-w-sprawie-standardu-organizacyjnego-opieki-okoloporodowej.html