Nurkowanie - pierwsze kroki, od czego zacząć?

Jak zacząć przygodę z nurkowaniem i jak robić to bezpiecznie? Co jest największym zagrożeniem dla płetwonurka? Czy istnieją przeciwwskazania do nurkowania?
Czy certyfikat nurkowy jest wymagany? Jaki jest bezpieczny czas przebywania pod wodą? Co należy wiedzieć o sprzęcie nurkowym?

Im głębiej, tym większe ciśnienie wody działa na ciało płetwonurka. Żeby oddychanie w takich warunkach było w ogóle możliwe, mieszanka oddechowa musi być podawana pod ciśnieniem równoważącym ciśnienie wody. Oddychanie gazem pod ciśnieniem jest bezpieczne, o ile nurkowanie zostało dobrze zaplanowane, a płetwonurek przestrzega limitów czasu, głębokości i prędkości wynurzania. W przeciwnym razie zagraża mu choroba dekompresyjna.

Rodzaje nurkowania - pierwsze kroki

Na początek wystarczy niewiele: ciekawość, maska, płetwy, rurka do oddychania. No i woda. Dużo wody, im czystszej, tym lepiej. Idealnie, jeśli znajdzie się przyjaciel, który już wie, o co w tym chodzi, więc potrafi co nieco podpowiedzieć. W ten sposób można rozpocząć przygodę najpierw ze snorkelingiem, czyli pływaniem przy powierzchni w masce i z płetwami, a chwilę później z nurkowaniem swobodnym.

Na podstawowy zestaw akcesoriów rozsądnej jakości trzeba wydać około 200–250 zł. Na pierwszy rzut oka: zabawa, ot, moczenie głowy pod wodą. Nieprawda. Nurkowanie swobodne (na zatrzymanym oddechu) jest sztuką samą w sobie. Bardzo wymagającą, ale i dostarczającą niezapomnianych wrażeń. Może też być bardzo niebezpieczne. Wszystko zależy od podejścia, ambicji i celów. Jeśli ziarno zasiane przez rekreacyjne uprawianie jednego z typów tego sportu trafi na podatny grunt, prędzej czy później przychodzi czas na pierwsze próby z aparatem oddechowym.

Kurs nurkowania - trening, kwalifikacje, uprawnienia

Nauka powinna odbywać się pod nadzorem wykwalifikowanego instruktora nurkowania. Samodzielne próby mogą skończyć się bardzo źle: wypadkiem, albo przynajmniej utrwaleniem złych i niebezpiecznych nawyków. Na świecie istnieje wiele organizacji nurkowych, nadzorujących proces szkolenia i wydających certyfikaty dla nurków i instruktorów. Kurs w ośrodku posiadającym akredytację którejś z tych organizacji gwarantuje, że wszystko odbędzie się bezpiecznie, zgodnie ze starannie opracowaną metodologią szkolenia. Daje również certyfikat wymagany przez organizatorów wypraw nurkowych, ubezpieczycieli i niektóre wypożyczalnie sprzętu.

Jedną z największych i najbardziej uznanych organizacji nurkowych jest PADI (Professional Association of Diving Instructors), do której należy wiele szkół w Polsce. Według schematu PADI, szkolenie nurkowe dorosłych rozpoczyna się od stopnia podstawowego – Open Water Diver. Wymagania wstępne są niewielkie: umiejętność przepłynięcia 200 m bez płetw albo 300 w płetwach, "leżenie na wodzie" przez 10 minut. W programie jest pięć spotkań na basenie i cztery nurkowania w akwenie otwartym. Certyfikat Open Water Diver uprawnia do samodzielnego nurkowania na głębokość nie większą niż 18 m.

Zgodnie ze standardami bezpieczeństwa wyznaczonymi przez PADI, po uzyskaniu certyfikatu Open Water Driver płetwonurek może nurkować do głębokości 18. metrów.

Advanced Open Water Diver

Drugi stopień wtajemniczenia to Advanced Open Water Diver. Podczas szkolenia wykonuje się kolejnych pięć nurkowań z instruktorem. Program dwóch nurkowań jest obowiązkowy: nawigacja podwodna i głębokie nurkowanie (do 30 m). Zadania ćwiczone podczas trzech kolejnych zanurzeń można wybrać spośród następujących: 

  • doskonała pływalność zerowa,
  • nurkowanie wrakowe, nocne czy w suchym skafandrze,
  • nurek fotograf,
  • nurek przyrodnik,
  • nurkowanie wielopoziomowe (optymalizacja dekompresji),
  • poszukiwanie i wydobywanie przedmiotów,
  • nurkowanie z łodzi, ze skuterem, w prądzie (dryfie).

Drugi etap szkolenia może być realizowany bezpośrednio po pierwszym. Certyfikat AOWD uprawnia do nurkowania z partnerem do głębokości 30 m oraz uczestnictwa w kursach specjalistycznych i kursie Rescue Diver.PADI proponuje szesnaście specjalizacji płetwonurkowych, między innymi nurkowanie głębokie (do 40 m), nurkowanie podlodowe, wrakowe, górskie, nitrox (z mieszanką oddechową wzbogaconą w tlen).

Nurkowanie techniczne

Najwyższy stopień wtajemniczenia to nurkowanie techniczne, pozwalające na przekroczenie magicznej granicy 30–40 m, osiągalnej dla sprawnych i doświadczonych nurków rekreacyjnych. O ile nurkowanie rekreacyjne można polecić prawie każdemu zdrowemu człowiekowi, o tyle nurkowanie techniczne wymaga szczególnych predyspozycji: wytrzymałości, sprawności, doskonałego stanu zdrowia. Drogę w dół otwiera intensywne szkolenie teoretyczne i praktyczne.Zejście na głębokość rzędu 60–100 m wymaga użycia specjalnych mieszanek oddechowych, zmienianych podczas nurkowania, oraz wykonywania przystanków dekompresyjnych po drodze na powierzchnię.

Jak bezpiecznie nurkować?

Bezpieczne nurkowanie wymaga pewnych predyspozycji psychicznych. Przede wszystkim dojrzałości, dyscypliny, szybkiej i obiektywnej oceny sytuacji, krytycznego spojrzenia na własne umiejętności. Ważna jest odporność na stres, umiejętność działania pod presją czasu. Patrząc na wspaniały wrak znajdujący się „tylko” kilka – kilkanaście metrów poniżej granicy bezpiecznego nurkowania trzeba oprzeć się pokusie zejścia niżej. Wiedząc, jak długo można przebywać pod wodą, nie ryzykując choroby ciśnieniowej, nie wolno zwlekać z wynurzeniem, choćby to oznaczało utratę szansy wykonania doskonałego zdjęcia.

Śmiertelnym wrogiem nurka jest panika. Nawet stosunkowo niewielka usterka sprzętu albo uraz mogą zakończyć się śmiercią, jeśli poszkodowany zacznie działać chaotycznie. Uszkodzenie maski, przewodu – z tym można sobie poradzić. Pod warunkiem, że płetwonurek nie zacznie zachowywać się irracjonalnie, popełniając błędy pogarszające sytuację. Na pytanie, czy mogę nurkować, trzeba najpierw odpowiedzieć samemu sobie. Jeśli podczas szkolenia albo samodzielnego nurkowania dojdzie do ataków paniki, trzeba poszukać pomocy u specjalisty, doświadczonego instruktora albo psychologa. Nie chodzi tu o strach pobudzający do działania, wyznaczający granice bezpieczeństwa. Strach jest dobry, pomaga bezpiecznie wrócić na powierzchnię. Problemem jest lęk: paraliżujący i zmuszający do nielogicznych zachowań.

Jak zachować bezpieczeństwo i radość z nurkowania? Z pomocą przychodzą specjalistyczne kursy, które dostępne na różnych poziomach zaawansowania. Osoby, które chcą rozpocząć przygodę, powinny sprawdzić stan swojego zdrowia, aby wykluczyć przeciwwskazania zdrowotne związane z nurkowaniem.

Nurkowanie a prawo

Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej mówi, że osoby chcące uprawiać płetwonurkowanie rekreacyjnie powinny przed przystąpieniem do kursu uzyskać zgodę lekarza. Może to być lekarz pierwszego kontaktu, rodzinny albo specjalista medycyny sportowej czy nurkowej. Lekarz może odradzić nurkowanie w ogóle albo zalecić pewne ograniczenia dotyczące głębokości, czasu nurkowania, stosowanych technik. W razie wątpliwości po wizycie u lekarza rodzinnego warto zapytać o zdanie specjalistę medycyny nurkowej oraz (w zależności od istoty problemu) laryngologa, pulmunologa lub kardiologa.

Polscy nurkowie często podróżują do krajów, w których mogą znaleźć ciepłe akweny z wodą o doskonałej przejrzystości, bogatą w efektowne okazy fauny i flory. Przed takim wyjazdem warto zasięgnąć porady u specjalisty z zakresu medycyny podróży, który doradzi, jak przygotować się do wyjazdu i zleci szczepienia, o ile okażą się niezbędne. Podczas wizyty u lekarza medycyny podróży obowiązkowo należy wspomnieć o zamiarze nurkowania z użyciem aparatu oddechowego. Jeden z leków stosowanych w profilaktyce malarii może sporadycznie powodować objawy neurologiczne, podobne do objawów choroby kesonowej. Lekarz, wiedząc o planowanym nurkowaniu, dobierze inny lek, eliminując ryzyko fałszywego alarmu.


Dowiedz się więcej: Porady przed podrożą - najważniejsze informacje


Zagrożenia pod wodą w trakcie nurkowania

Otwarty akwen jest środowiskiem o bardzo dużej dynamice. Prądy, pływy, falowanie wywołane sztormem przemieszczają przedmioty zatopione i dryfujące w wodzie. Do każdego znaleziska należy podchodzić z nieufnością. Tym większą, jeśli obiekt może mieć pochodzenie wojskowe albo przemysłowe. Elementy broni, amunicja, zamknięte pojemniki pobudzają wyobraźnię i kuszą, ale mogą być śmiertelnie niebezpieczne. Uzbrojone ładunki wybuchowe mogą zachować sprawność przez wiele lat.

Z dużą rezerwą należy podchodzić do okazów podwodnej fauny i flory. Niektóre organizmy, zmuszone do obrony, wydzielają substancje drażniące i toksyny niebezpieczne dla ludzi. Płetwonurkowi mogą zagrażać skażenia chemiczne i biologiczne. Należy przyjąć za zasadę omijanie z daleka odnalezionych pod wodą pojemników. Zwłaszcza jeśli nurkowanie odbywa się bez kombinezonów albo w kombinezonach mokrych. Pogorszenie samopoczucia, uczucie pieczenia, swędzenia odkrytych części ciała, zaobserwowanie nagromadzenia martwych stworzeń powinno być sygnałem do odwrotu i ostrzeżenia pozostałych nurków. Po wyjściu z wody należy o znalezisku i problemach ze zdrowiem poinformować lokalne władze.

Choroba dekompresyjna - pomoc

Każda wyprawa nurkowa powinna zostać poprzedzona rozpoznaniem możliwości leczenia choroby dekompresyjnej w krajach, w których będą się odbywały nurkowania. Należy mieć pod ręką numery telefonów alarmowych, wiedzieć, jak wyglądają procedury wzywania pomocy, transportu poszkodowanych, gdzie znajdują się ośrodki wyposażone w komory hiperbaryczne. Bardzo istotne, bo niebagatelne są koszty pomocy na miejscu wypadku, organizacji transportu i leczenia. Bez ważnego ubezpieczenia nurkowego pechowy turysta może stracić majątek.

Przy okazji warto wspomnieć, że w Polsce dostęp do ośrodków specjalizujących się w leczeniu choroby dekompresyjnej jest ograniczony. Osoba, której zdarzył się wypadek nurkowy, bez względu na to, gdzie doszło do zdarzenia, powinna szukać pomocy w Krajowym Ośrodku Medycyny Hiperbarycznej w Gdyni. Po ustaleniu faktów lekarz pomoże zaplanować postępowanie na miejscu wypadku i doradzi, w jaki sposób przygotować się do transportu. Ośrodek przygotuje się na przyjęcie pacjentów, niestety, nie ma możliwości zorganizowania transportu. W zależności od rodzaju i stopnia nasilenia objawów chorzy mogą dojechać do Gdyni na własną rękę, a jeśli stan zdrowia tego wymaga, transportem powinno zająć się Pogotowie Ratunkowe albo Lotnicze Pogotowie Ratunkowe.

Zasada bezpiecznego nurkowania

Wraz ze wzrostem głębokości rośnie ciśnienie mieszanki oddechowej, w konsekwencji coraz więcej gazu rozpuszcza się we krwi płetwonurka. Podczas wynurzania zachodzi odwrotny proces: maleje rozpuszczalność gazów we krwi, a więc gaz musi się z niej wydostać. Jeśli spadek ciśnienia jest powolny, organizm znakomicie radzi sobie z pozbywaniem się nadmiaru gazów. Jeśli jednak płetwonurek wynurzy się zbyt szybko, gazy – zwłaszcza azot – wydostają się z krwi w postaci pęcherzyków. Może to prowadzić do powstania groźnych dla życia zatorów.

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, oblicza się maksymalny czas przebywania na określonej głębokości, a jeśli trzeba, planuje się przystanki dekompresyjne: przerwy w wynurzaniu, umożliwiające łagodne usuwanie nadmiaru gazów z krwi.

Kiedy nie można nurkować?

Przeciwwskazania bezwzględne do nurkowania:

  • odma samoistna,
  • rozedma lub zmiany obturacyjne w drogach oddechowych,
  • czynna astma oskrzelowa,
  • przebyta torakotomia,
  • drgawki i utraty przytomności,
  • perforacja błony bębenkowej,
  • przebyte zabiegi chirurgiczne uszu, protezy kanału słuchowego,
  • uzależnienie od leków,
  • problemy natury psychicznej lub psychiatrycznej,
  • cukrzyca,
  • ciąża.

Przeciwwskazania względne do nurkowania

Nurkowanie nie jest zalecane w razie, gdy występuje:

Pamiętaj, aby nie nurkować na 24 godziny przed planowaną podróżą samolotem. Inaczej narażasz się na ryzyko choroby dekompresyjnej!

Przeczytaj także: 

Aktywność fizyczna - rekomendacje WHO

Akupunktura – alternatywny sposób na ból

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 21.06.2017
Data ostatniej aktualizacji 15.12.2023