Jakie rośliny w ogrodzie mogą uczulać?

Statystyki są bezwzględne: w Polsce, w 2014 r., nawet 40 proc. osób deklarowało, że ma alergię, alergiczny nieżyt nosa występował u ponad 23,8 proc. osób na terenach wiejskich i aż u 37,6 proc. osób zamieszkujących tereny miejskie. Ponad 40 proc. osób miało dodatnie wyniki testów alergicznych, a u prawie ½ osób stwierdzono występowanie przynajmniej jednej cechy alergii.

Alergia objawy

Jeśli w okresie pylenia zauważamy wystąpienie lub nasilenie objawów typowych dla alergii wziewnej, np. kichania i wodnistego kataru czy pieczenia spojówek i łzawienia, powinniśmy skonsultować się z lekarzem.

Reakcje alergiczne przybierają różną postać – od łagodnego kataru do poważnych stanów zagrażających życiu (wstrząsu anafilaktycznego). Nasilenie objawów zależne jest od wielu czynników, w tym od czasu ekspozycji na alergen, jego ilości w otoczeniu oraz indywidualnej wrażliwości organizmu.

Rośliny w ogrodzie a reakcja alergiczna

W momencie, kiedy organizm ma kontakt z alergenem nasz układ immunologiczny mobilizuje się do walki, wytaczając „najcięższą artylerię”. Reaguje on nieadekwatnie w stosunku do alergenów, które u zdrowego człowieka nie stanowią żadnego zagrożenia (dlatego mówimy o nadwrażliwości).

W przypadku roślin, alergeny mogą dostać się do organizmu np. drogą wziewną lub skórną, powodując m.in.:

• wyprysk alergiczny,
• pokrzywkę,
• atopowe zapalenie skóry,
• alergiczny nieżyt nosa,
• alergiczne zapalenie spojówek,
• astmę i obrzęk naczynioruchowy.

Ponadto możemy odczuwać: bóle głowy, nudności, zaburzenie koncentracji oraz ogólne osłabienie.

Pyłkowicę (alergię na pyłki roślin) najczęściej powodują rośliny wiatropylne (głównie trawy), których lekki pyłek uwalniany jest do otoczenia w ogromnej ilości. Jednakże cięższe pyłki kwiatów ozdobnych również wywołują objawy alergii. Podczas pielęgnacji ogrodu czy zbierania kwiatów, narażamy się na bezpośredni kontakt z alergenami.

Rośliny w ogrodzie a reakcja krzyżowa

Alergeny pewnych gatunków roślin mogą reagować krzyżowo z białkami warzyw i owoców o podobnej budowie. Przeciwciała produkowane przez układ immunologiczny do walki z danym alergenem, atakują również cząsteczki (białka), które mają podobną budowę – myli je z alergenem prawdziwie uczulającym. Przykładem może być występowanie objawów alergii na ambrozję, także po spożyciu melona czy banana.

Zespół alergii jamy ustnej również jest efektem reakcji krzyżowej między alergenami wziewnymi i pokarmowymi. Po spożyciu pokarmu (zawierającego reagujące krzyżowo alergeny, z uczulającym alergenem wziewnym) pojawia się pieczenie, zaczerwienienie, obrzęk jamy ustnej i gardła, czasem również uszu. Jest to reakcja natychmiastowa (do 15 minut po spożyciu pokarmu) – IgE-zależna.

Podobnie jak w innych reakcjach krzyżowych, zwykle poddanie warzyw i owoców obróbce termicznej (np. gotowaniu czy pieczeniu) wystarczy, by objawy nie pojawiły się po ich zjedzeniu – należy jednak szczególnie uważać na orzechy i orzeszki ziemne, które są wyjątkiem.

Diagnostyka reakcji krzyżowych powinna być prowadzona przez alergologa. Nie jest zalecane rutynowe eliminowanie potencjalnych alergenów pokarmowych czy kontaktowych, reagujących krzyżowo z danym alergenem wziewnym.

Rośliny ozdobne w ogrodzie

Wiele kwiatów jest bezpiecznych dla większości osób z alergią wziewną, są to np.: dalie, stokrotki, pelargonie, irysy (kosaćce), róże czy tulipany, żonkile i begonie.

Słoneczniki, chryzantemy i stokrotki mogą powodować objawy, u osób uczulonych na ambrozję.

Rośliny uczulające w ogrodzie kalendarz pylenia

Objawy uczulenia na trawy czy zboża są równie dokuczliwe jak objawy alergii na pyłki drzew.

Spędzając czas wolny w przydomowym ogrodzie, monitoruj stan bieżącego pylenia uczulających cię roślin w regionie zamieszkania w kalendarzu pylenia. Dostosuj planowanie pracy w ogrodzie do okresów niższego pylenia uczulających pyłków roślin.

Przykładowo:

• trawy (kwiecień-wrzesień),
• bylica (lipiec-październik),
• ambrozja (sierpień-październik),
• babka (maj-wrzesień),
• komosa (czerwiec-wrzesień),
• grzyby Alternaria (kwiecień-listopad).

W Polsce, najczęściej uczulające trawy i zboża to m.in.: tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, życica trwała, tomka wonna, wiechlina łąkowa, a ze zbóż ‒ żyto.

Rośliny uczulające: drzewa

Część alergików chciałaby zasadzić w swoim ogródku również drzewa. Przebywając w ogrodzie, zwróćmy uwagę na najpopularniejsze alergeny drzew. Jednymi z najbardziej uczulających w naszym regionie geograficznym są wczesnokwitnące: leszczyna, brzoza, olcha oraz późno kwitnące, takie jak: wiąz, platan, sosna, dąb czy lipa.

Warto zaznaczyć, że niektóre pyłki drzew mogą reagować krzyżowo z białkami owoców i warzyw. Osoby uczulone na brzozę, mogą również mieć objawy po spożyciu np.: jabłka, wiśni, soi, sharon/kaki, orzeszków ziemnych.

Po poddaniu pokarmów obróbce termicznej, np. pieczeniu, smażeniu, gotowaniu, mogą one nie powodować objawów nadwrażliwości. Nie zaleca się rutynowej eliminacji pokarmów, które mogą reagować krzyżowo z uczulającym pyłkiem rośliny na podstawie listy potencjalnych alergenów krzyżowych.

Jest to kwestia bardzo indywidualna – u niektórych osób, alergeny mogą reagować z jednym pokarmem, u innych z kilkoma. Warto podkreślić, że znacznie może się różnić stopień nasilenia objawów alergii u osób uczulonych – możemy mieć do czynienia z dwoma odrębnymi, pierwotnymi reakcjami alergicznymi, a nie jedną reakcją krzyżową, dlatego jeżeli zaobserwuje się objawy alergii po spożyciu pokarmów, należy skonsultować się z lekarzem. 

Każda eliminacja/ograniczenie ekspozycji powinna być poprzedzona diagnostyką w kierunku alergii (zwykle testy skórne lub z krwi: sIgE) i zlecona przez alergologa na podstawie wywiadu i wyników badań. Lekarz po rozpoznaniu alergii zaproponuje leczenie, które powinno złagodzić stopień odczuwanych objawów.

Jak rośliny uczulające wpływają na objawy reakcji alergicznej?

U niektórych osób z alergią pokarmową nawet dotknięcie danego warzywa czy owocu (lub skażonej jego alergenami powierzchni), jak również wdychanie jego zapachu, może powodować objawy reakcji alergicznej. Zwykle u alergików ogranicza się możliwy kontakt z uczulającymi warzywami i/lub owocami.

Co jeszcze uczula w ogrodzie?

Spośród krzewów alergicy powinny unikać cyprysów (rzadko sadzone w Polsce ze względu na wrażliwość na niskie temperatury) i jałowców.

Inne rośliny, które mogą powodować objawy alergii, to głównie:

• kąkol polny,
• komosa,
• ambrozja,
• oset,
• sumak i trujący bluszcz.

Sprawdź w kalendarzu pylenia, kiedy pylą określone chwasty i unikaj wtedy pracy w ogrodzie.

Bezpieczny ogród alergika

Rośliny zwykle bezpieczne dla osób z alergią wziewną:

• kaktus,
• drzewo wiśni,
• dalia,
• stokrotka,
• pelargonia,
• hibiskus,
• irys,
• magnolia,
• róże,
• wyżlin,
• tulipany.

Jeżeli jesteś miłośnikiem ogrodnictwa albo planujesz nabyć rośliny do domu i masz wątpliwości co do ich bezpieczeństwa w kontekście alergii, skonsultuj się ze swoim lekarzem.

Ogród alergika - na co zwracać uwagę

Przeczytaj także: 

Alergia na owoce - testy z krwi

Źródło: 

1. Zdrowie bez tajemnic nr 02/2016; Astma, alergia, celiakia – objawy, leczenie, str. 5-44.
2. Świat Wiedzy – Sekrety Medycyny, wydanie specjalne nr 1/2017, ISSN 2083-5825, Tajemnice organizmu, Alergeny pokarmowe – wrogowie na widelcu, str. 42-49.
3. Medycyna Pracy, 2006;57(4):359 — 364 359, Dominika Świerczyńska-Machura Anna Krakowiak Cezary Pałczyński, Alergia zawodowa spowodowana przez rośliny ozdobne.
4. Biała Księga Alergii Światowej Organizacji Alergii 2011-2012 Streszczenie wykonawcze, Ruby Pawankar Giorgio Walter Canonica Stephen T. Holgate Richard F. Lockey, https://www2.pta.med.pl/uploads/files/pl/strony/strefa-czlonkowska/biala-ksiega-alergii/biala_ksiega_alergii.pdf
5. Co to jest alergia? https://www.mp.pl/pacjent/astma/wszystkooastmie/kacikalergika/ 49668, co-to-jest-alergia;
6. dr hab. n. med. Krzysztof Buczyłko, Alergeny i nie tylko: marchew, http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Alergeny-i-nie-tylko-marchew.pdf, Nie tylko alergeny: seler: http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Nie-tylko-alergeny-seler.pdf
7. Moje alergie, Złocień właściwy, https://www.mojealergie.pl/zlocien-wlasciwy/
8. Odetchnij spokojnie, Pyłek ambrozji, https://www.odetchnijspokojnie.pl/pylek-ambrozji/
9. https://www.aaaai.org/conditions-and-treatments/library/allergy-library/allergy-friendly-gardening
10. Samoliński B., Raciborski F., Lipiec A. i wsp. Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce (ECAP). Alergologia Polska 2014; I: 10-18.
11. https://acaai.org/gardening-allergies
12. https://community.aafa.org/blog/smart-gardening-tips-for-a-allergy-friendly-gardening