Alergiczne zapalenie spojówek – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

Alergiczne zapalenie spojówek co to jest? 

Alergiczne zapalenie spojówek to choroba alergiczna powodująca stan zapalny w obrębie spojówki. Objawy pojawiają się po ekspozycji na uczulający alergen. Są to zwykle zaczerwienie oczu, ich świąd i obrzęk. Alergiczne zapalenie spojówek często współwystępuje z nieżytem nosa.

Alergiczne zapalenie spojówek epidemiologia

Alergiczne zapalenie spojówek występuje bardzo często. Szacuje się, że nawet od 6 do 30 proc. dorosłych zmaga się z tą chorobą. U dzieci podobnie – nawet do 30 proc. może mieć zdiagnozowane alergiczne zapalenie spojówek.

Zdecydowanie najczęstszą postacią tej choroby jest sezonowe alergiczne zapalenie spojówek – zwykle w formie łagodnej jako kilka epizodów rocznie, cechujących się łagodnymi objawami ze strony spojówek.

Choć do gabinetów okulistycznych najczęściej zgłaszają się osoby zmagające się z wiosennym lub atopowym zapaleniem spojówek i rogówki (czyli cięższymi postaciami chorób alergicznych oczu).

Alergiczne zapalenie spojówek niezwykle często współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa. Objawy ze strony spojówek mogą towarzyszyć nawet 30-71 proc. pacjentom z ANN.

Alergiczne zapalenie spojówek objawy

Charakterystyczne objawy wskazujące na alergiczne zapalenie spojówek to:

• pieczenie oczu,
• zaczerwienienie spojówek,
• nasilone łzawienie,
• świąd oczu,
• obrzęk powieki i/lub spojówki,
• łagodna nadwrażliwość na światło. 

Objawy zwykle dotyczą obu oczu. 

Alergiczne zapalenie spojówek może współwystępować z innymi chorobami atopowymi, takimi jak:

• alergiczny nieżyt nosa,
• astma,
• atopowe zapalenie skóry,
• pokrzywka.

Alergiczne zapalenie spojówek rodzaje

Wśród alergicznych chorób oczu wyróżnia się: 

• sezonowe alergiczne zapalenie spojówek,
• całoroczne alergiczne zapalenie spojówek,
• wiosenne zapalenie spojówki i rogówki,
• atopowe zapalenie spojówki i rogówki,
• kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki.

Sezonowe i całoroczne alergiczne zapalenie spojówek występują zdecydowanie częściej, niż pozostałe rodzaje alergicznych chorób oczu. 

* dane włoskie

Kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki

Pojawia się w wyniku bezpośredniego kontaktu uczulającego alergenu lub substancji drażniącej ze spojówką lub powieką. Powoduje to zaczerwienie i świąd, ale może pojawić się również obrzęk. 

Wiosenne zapalenie spojówki i rogówki oraz atopowe zapalenie spojówki i rogówki to ciężkie postacie chorób alergicznych oczu. Występują zdecydowanie rzadziej - atopowe zapalenie spojówki i rogówki u ok. 7 proc. populacji, a wiosenne zapalenie spojówki i rogówki dotyka ok. 9 proc. populacji (dane włoskie). 

Wiosenne zapalenie spojówki i rogówki

Dotyczy raczej osób zamieszkujących regiony tropikalne (klimat ciepły). Dotyka chłopców w wieku 4-12 lat i zwykle zanika po okresie dojrzewania. Objawia się intensywnym świądem, łzawieniem oraz nadwrażliwością na światło, które pojawiają się nie tylko przy ekspozycji na uczulający alergen, lecz mogą także nasilać się w wyniku ekspozycji na wiatr czy światło słoneczne. 

Atopowe zapalenie spojówki i rogówki

To utrzymujący się stan zapalny obejmujący spojówkę, rogówkę i powieki. Jest to oczna manifestacja atopowego zapalenia skóry, która przebiega ze zgrubieniem powieki, a nawet włóknieniem. Cechą charakterystyczną są zmiany atopowe zajmujące powieki. Zwykle pojawia się u młodych dorosłych.

Alergiczne zapalenie spojówek przyczyny

Przyczyną objawów ze strony spojówek jest reakcja alergiczna (nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego) wywołana kontaktem z uczulającym alergenem, który pobudza do działania komórki odpornościowe i powoduje rozwój stanu zapalnego w obrębie narządu wzroku. 

Jakie alergeny zwykle uczulają osobę z alergicznym zapaleniem spojówek?

• Pyłki traw, chwastów, kwiatów i drzew w przypadku sezonowego alergicznego zapalenia spojówek.
• Roztocze kurzu domowego, pleśnie, ślina czy nabłonek zwierząt domowych w przypadku całorocznego alergicznego zapalenia spojówek.

Alergiczne zapalenie spojówek diagnostyka

W przypadku objawów łagodnych zwykle wystarczy pomoc internisty lub pediatry, którzy mogą przeprowadzić diagnostykę podstawową i w razie potrzeby skierować pacjenta do okulisty lub alergologa.

Kiedy warto skonsultować się z alergologiem?

Z konsultacji alergologa należy skorzystać, gdy:

• Współistnieją inne choroby atopowe, np. alergiczny nieżyt nosa, astma, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy lub atopowe zapalenie skóry.
• Objawy wskazują na sezonowe alergiczne zapalenie spojówek.
• Objawy są słabo kontrolowane mimo zastosowanych metod leczenia.

Kiedy warto skonsultować się z okulistą?

• Gdy pojawiają się zaburzenia widzenia, ból oczu, nadwrażliwość na światło.
• Gdy osoba mająca objawy alergicznego zapalenia spojówek używa szkieł kontaktowych.
• Gdy wyniki diagnostyki w kierunku choroby alergicznej są ujemne.

W diagnostyce wykorzystuje się testy z krwi wykrywające obecność swoistych przeciwciał IgE (sIgE) oraz testy skórne punktowe lub płatkowe. Coraz częściej wykorzystuje się również diagnostykę molekularną – stanowiącą test z krwi. 

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek

W leczeniu alergicznego zapalenia spojówek wykorzystuje się:

• unikanie ekspozycji na uczulający alergen,
• leki (np. przeciwhistaminowe, rzadziej miejscowe kortykosteroidy),
• immunoterapię (odczulanie) w przypadku potwierdzenia związku objawów z ekspozycją na konkretny alergen.

Profilaktyka alergicznego zapalenia spojówek

• Zarówno w leczeniu, jak i profilaktyce należy starać się ograniczyć ekspozycję na uczulające alergeny (np. pyłki roślin, czy alergeny roztoczy kurzu domowego).
• W strategii ograniczania ekspozycji na pewne alergeny można również stosować systemy filtracji powietrza.
• Po ekspozycji na alergen warto przepłukać oczy za pomocą sztucznych łez czy soli fizjologicznej,
  - sztuczne łzy tworzą barierę powierzchniową chroniącą przed kontaktem spojówki z alergenem,
  - pomagają usunąć alergeny z powierzchni oka.
• U osób z wadą wzroku noszenie okularów chroni przed kontaktem z alergenami znajdującymi się w powietrzu – należy pamiętać o częstym czyszczeniu okularów.
• Podobnie jak w przypadku innych chorób alergicznych związanych z pyłkami, warto myć włosy po powrocie do domu ze spaceru lub przed pójściem spać.
• Dodatkowo zaleca się unikanie czynników drażniących, o ile to możliwe, takich jak: suchy nawiew powietrza, nikotyna, formaldehyd, smog, świeżo malowane pomieszczenia, czy dym z ogniska lub kominka.

Mapa pylenia sprawdź co teraz pyli

W ograniczeniu ekspozycji na uczulające alergeny u osób z sezonowym alergicznym zapaleniem spojówek przydatnym narzędziem jest kalendarz i mapa pylenia.
Sprawdź: Gdzie i co teraz pyli. Interaktywna mapa pylenia (kalendarz pylenia) >>

Referencje:

1. Samoliński B., Raciborski F., Lipiec A. i wsp. Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce (ECAP). Alergologia Polska 2014; I: 10-18.
2. Bielory L., Meltzer E.O., Nichols K.K. i wsp. An algorithm for the management of allergic conjunctivitis. Allergy Asthma Proc 2013: 34(5): 408-20.
3. Leonardi A., Castegnaro A., La Gloria Valerio A. i wsp. Epidemiology of Allergic Conjunctivitis: Clinical Appearance and Treatment Patterns in a Population-Based Study. Curr Opin Allergy Clin Immunol 2015; 15(5): 482-8.
4. Leonardi A., Bogacka E., Fauquert J.L. i wsp.Ocular allergy: recognizing and diagnosing
   hypersensitivity disorders of the ocular surface. Allergy 2012; 67: 1327-1337
5. EAACI Patients. Allergic Conjunctivitis, https://patients.eaaci.org/allergicconjunctivitis/ (dostęp: 12.05.2020 r.).
6. Allergic conjunctivitis defitnition, https://www.aaaai.org/conditions-and-treatments/conditions-dictionary/allergic-conjunctivitis (dostęp: 12.05.2020 r.).
7. Kowalski M.L., Bartuzi Z., Bręborowicz A. i wsp. Stanowisko grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego w sprawie postępowania u chorych na astmę i choroby alergiczne w okresie pandemii SARS-CoV-2. 31 Marca 2020 r.
8. Pawliczak R., Alergologia Kompendium, wyd II. Termedia, Poznań 2018.
9. DynaMed [Internet]. Ipswich (MA): EBSCO Information Services. 1995 - . Record No. T115480, Allergic Conjunctivitis, https://www.dynamed.com/topics/dmp~AN~T115480 (zaktualizowane 2018 Nov 30, dostęp: 12.05.2020 r.)

Dowiedz się więcej

Rozpoznanie i leczenie alergicznego nieżytu nosa

http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.psjd-

Alergiczne zapalenie spojówek jako manifestacja narządowa choroby alergicznej

https://www.termedia.pl/Alergiczne-zapalenie-spojowek-jako-manifestacja-narzadowa-choroby-alergicznej,8,3810,0,1.html

Badanie eozynofilii we łzach w diagnostyce alergicznego zapalenia spojówek o etiologii zawodowej

https://www.researchgate.net/profile/Jolanta_Walusiak-Skorupa3/publication/308061806_Badanie_eozynofilii_we_lzach_w_diagnostyce_alergicznego_zapalenia_spojowek_o_etiologii_zawodowej