Leczenie koronawirusa

Większość osób, które zachorują na COVID-19, będzie mogło wyzdrowieć w domu. Obecnie nie istnieją żadne specyficzne metody leczenia zakażenia SARS-CoV-2. Niektóre ze sposobów, stosowane przy przechodzeniu innych infekcji, takie jak odpoczynek, odpowiednie nawodnienie i przyjmowanie leków w celu złagodzenia gorączki i bólu czy kaszlu, pomagają również w przypadku COVID-19.

Spis treści:

1. Leki na koronawirusa
2. Osocze rekonwalescencyjne i leczenie COVID-19
3. Stopnie koronawirusa
4. Leczenie koronawirusa w domu

Naukowcy cały czas pracują nad opracowaniem skutecznych metod leczenia i zapobiegania COVID-19. Terapie obejmują leki stosowane w leczeniu malarii i chorób autoimmunologicznych; leki przeciwwirusowe, które zostały opracowane w celu zwalczania innych wirusów oraz przeciwciała od ozdrowieńców, którzy przechorowali COVID-19.

Leki na koronawirusa

Czy istnieje leczenie przeciwwirusowe dla COVID-19?

Obecnie nie ma specyficznego leczenia przeciwwirusowego dla COVID-19.

Naukowcy sprawdzają, czy leki, opracowane wcześniej w celu leczenia innych infekcji wirusowych, mogą być skuteczne w walce z COVID-19. Lekarze, w określonych przypadkach, stosują leki wykorzystywane do leczenia infekcji wirusowych wywoływanych np. przez wirusy HIV (ludzki wirus niedoboru odporności) czy Ebola.

Dlaczego tak trudno opracować metody leczenia chorób wirusowych?

Aby lek przeciwwirusowy zadziałał, musi zwalczać wirusa w fazie jego namnażania. Oprócz tego musi być bezpieczny, czyli zabić wirusa, oszczędzając komórkę gospodarza. Nie jest to zatem proste, zwłaszcza że wirusy namnażają się szybko i mają wiele okazji do mutacji (zmiany informacji genetycznej), co pozwala na rozwinięcie odporności na dostępne leki lub szczepionki i wymaga opracowania ich na nowo.

Koronawirus remdesivir

Jednym z leków przeciwwirusowych, na który zwrócono uwagę, jest remdesivir, stosowany wcześniej do leczenia m.in. gorączki krwotocznej Ebola i infekcji wywoływanych przez koronawirusy MERS i SARS.

Duże nadzieje pokładano w  tym, że remdesivir mógłby pomóc w ograniczeniu namnażania się wirusa w organizmie.

Wyniki jednego z badań pokazują, że remdesivir był lepszy od placebo pod względem skrócenia czasu powrotu do zdrowia u dorosłych, którzy byli hospitalizowani z powodu COVID-19 i mieli objawy infekcji dolnych dróg oddechowych. Natomiast wstępne wyniki badania „Solidarity” prowadzonego pod patronatem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przeprowadzonego na pacjentach również hospitalizowanych z powodu COVID-19 wykazało, że remdesivir prawdopodobnie nie miał znacznego wpływu na ich leczenie, nie skracał czasu hospitalizacji ani nie zmniejszał istotnie ryzyka zgonu z powodu COVID-19. Według ekspertów oceniających wyniki badania remdesiviru nie należy podawać pacjentom, niezależnie od ciężkości choroby.

Uznano jednak, że potrzeba więcej badań, zwłaszcza w celu zapewnienia większej pewności dowodów dla określonych grup pacjentów.

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła jednak remdesivir jako lek na koronawirusa, a w Polsce remdesivir jest stosowany u pacjentów hospitalizowanych w powodu zakażenia koronawirusem. Lek podaje się dożylnie w kroplówce chorym powyżej 12. roku życia.

Koronawirus a inne leki

Hydroksychlorochina i chlorochina to leki stosowane głównie w leczeniu malarii i kilku chorób autoimmunologicznych, w tym tocznia i reumatoidalnego zapalenia stawów.

Azytromycyna jest antybiotykiem wykorzystywanym w leczeniu zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych. Nie jest więc lekiem przeciwwirusowym, ma jednak działanie przeciwzapalne. Przypuszcza się, że azytromycyna może pomóc w stłumieniu nadmiernej odpowiedzi immunologicznej na zakażenie COVID-19  ̶  tzw. burzy cytokinowej. Gdy wydzielanie cytokin jest zbyt gwałtowne, komórki układu odpornościowego atakują własny organizm, uszkadzając płuca i inne narządy.

Niektórzy lekarze stosowali połączenie hydroksychlorochiny i azytromycyny. Najnowsze badania nie potwierdziły jednak żadnych korzyści ze stosowania tych leków, a podawanie ich w tym połączeniu jest szczególnie niebezpieczne z uwagi na zaburzenia rytmu serca.

FDA (Amerykańska Agencja Żywności i Leków) i NIH (Narodowe Instytuty Zdrowia), odradzają obecnie przyjmowanie chlorochiny lub hydroksychlorochiny w przypadku zakażenia COVID-19, z wyjątkiem określonych przypadków, ograniczonych do leczenia szpitalnego lub badań klinicznych.

Koronawirus a witamina C

Pojawiały się doniesienia o stosowaniu w leczeniu pacjentów z COVID-19 dużej dawki witaminy C, podawanej dożylnie, aby przyspieszyć powrót do zdrowia.

Nie ma przekonujących dowodów naukowych na to, że stosowanie dużych dawek witaminy C działa na zakażenia COVID-19 i nie jest to standardowe leczenie tej infekcji. Również w profilaktyce nie ma dowodów, że przyjmowanie witaminy C pomoże zapobiec zakażeniu koronawirusem, który powoduje COVID-19.

Podczas gdy standardowe dawki witaminy C są ogólnie nieszkodliwe, wysokie dawki mogą powodować szereg działań niepożądanych, w tym nudności, skurcze i zwiększone ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych. Zaleca się, by podstawowym źródłem witaminy C była zbilansowana dieta.

Osocze rekonwalescencyjne i leczenie COVID-19

Podawanie osocza rekonwalescencyjnego to jeden z potencjalnych sposobów leczenia osób z ciężkim przebiegiem COVID-19. Niektóre dane sugerują, że może ono pomóc hospitalizowanym pacjentom.

Krew osób, które chorowały na COVID-19 zawiera przeciwciała wytwarzane przez ich organizm w celu zwalczania koronawirusa i umożliwia im powrót do zdrowia. Przeciwciała znajdują się w osoczu krwi.

Osocze rekonwalescencyjne (zwane również plazmą rekonwalescencyjną) - osocze pacjentów, którzy zostali wyleczeni z choroby zakaźnej (tzw. ozdrowieńców) - jest wykorzystywane od ponad 100 lat w walce z różnymi wirusami: odry, polio, ospy wietrznej i SARS.

Osocze zawierające przeciwciała pacjentów, którzy pokonali zakażenie SARS-CoV-2 podaje się w drodze transfuzji pacjentowi choremu na COVID-19. Terapia ma na celu zwiększenie ilości przeciwciał we krwi osób chorych.

Chorzy często nie są w stanie wytworzyć własnych przeciwciał lub wytwarzają je zbyt wolno (niewspółmiernie do rozwoju zakażenia).

Przeciwciała dawcy pomagają pacjentowi zwalczyć chorobę, prawdopodobnie skracając czas lub zmniejszając nasilenie choroby. Osocze może być też wykorzystane do produkcji koncentratów immunoglobulin (produktów leczniczych pochodzących z osocza). 

Dnia 23 sierpnia 2020 r. Agencja Żywności i Leków (FDA) zezwoliła na stosowanie rekonwalescencyjnego osocza u hospitalizowanych pacjentów z poważnymi lub bezpośrednio zagrażającymi życiu stanami związanymi z zachorowaniem na COVID-19.

Nadal są prowadzone badania nad skutecznością terapii osoczem.

Kim jest ozdrowieniec COVID-19 / SARS-CoV-2?

Osoba, u której wykryto wcześniej obecność wirusa SARS-CoV-2 za pomocą badania PCR lub testem antygenowym (może przebyć zakażenie bezobjawowo lub objawowo o różnym stopniu nasilenia objawów COVID-19)

lub

Osoba, która nie miała wcześniej stwierdzonego zakażenia SARS-CoV-2, ale obecnie w jej krwi wykrywa się przeciwciała przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 w klasie IgG (metodą ilościową), bez konieczności wykonywania badań wymazu z nosogardzieli metodą PCR.

Jak pobiera się osocze?

Podczas pobierania osocza krew rozdziela się na osocze i pozostałe składniki, które są przetaczane z powrotem do tej samej żyły. Pobieranie osocza jest bezpieczne. Trwa od 30 do 40 minut. Jednorazowo pobiera się do 650 ml osocza. Pobrane osocze jest poddawane procedurze redukcji patogenów, dzielone na dawki wielkości 100-200 ml i zamrażane.

W zależności od zawartości w osoczu przeciwciał chorym na COVID-19 przetacza się 200-400 ml osocza.

Kto może przekazać osocze na COVID-19?

Osocze można oddać w Centrum Krwiodawstwa najbliższym miejscu zamieszkania. Osocze może zostać pobrane od osób, które  spełniają podstawowe kryteria kwalifikacji dla dawców krwi określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi (Dz. U. 2017 poz. 1741).

* Wyzdrowienie oznacza ustąpienie objawów i brak długotrwałych następstw innych niż zaburzenia węchu i smaku. Oznacza to także wyleczenie ewentualnych powikłań po COVID-19, takich jak (często spotykane) nadkażenie bakteryjne dróg oddechowych czy ostre zapalenie ucha środkowego.

Osoby, które nie miały stwierdzonego zakażenia SARS-CoV-2, a obecnie w ich krwi wykrywa się przeciwciała przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 i minęło co najmniej 14 dni od dodatniego wyniku na obecność przeciwciał, także mogą być dawcą osocza. Test na obecność przeciwciał anty-SARS-COV-2 można wykonać prywatnie (odpłatnie) w laboratorium.

Jeśli badanie na obecność przeciwciał przeciw SARS-CoV-2 ma być faktycznym potwierdzeniem przebycia zakażenia tym wirusem, musi to być badanie ilościowe lub półilościowe swoistych przeciwciał wyłącznie w klasie IgG.

Testy immunochromatograficzne wykrywające przeciwciała przeciw SARS-CoV-2 dające wyłącznie wynik typu wykryto/nie wykryto charakteryzują się niewystarczającą czułością i swoistością, nie są więc akceptowalnym kryterium diagnostycznym.

W przypadku przeprowadzonej w przeszłości transfuzji oraz w przypadku kobiet po przebytej ciąży w wywiadzie wymagane będą dodatkowe badania, które wykonane zostaną przez Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.

Osoby, które chcą oddać osocze powinny skontaktować się telefonicznie z Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, ponieważ szczegóły pobrania są ustalane indywidualnie z każdym dawcą. Lista adresów i numerów telefonu dostępna jest na stronie krwiodawcy.org/ozdrowiency/.

Podczas wywiadu zbierane są informacje o tym, jakie badanie kandydat na dawcę wykonywane i kiedy. Pobranie osocza jest możliwe dopiero po określonym czasie od daty wykonania badania.

Nie są wymagane jakiekolwiek dodatkowe badania wykonywane indywidualnie przez dawcę. Nie wymaga się ujemnych wyników badania PCR po przebytej infekcji COVID-19 ani tym bardziej po zakażeniu bezobjawowym, ani innych badań mających potwierdzić wyleczenie.

Ostateczną i wiążącą decyzję podejmuje lekarz w dniu kwalifikacji lekarskiej.

Osoba, która przebyła ciężką infekcję dróg oddechowych, ale nie ma potwierdzenia, że infekcję spowodował koronawirus nie może być traktowana jako ozdrowieniec  COVID-19 / SARS-CoV-2. RCKiK nie zleca wykonywania badań przeciwciał oraz wymazów.

Jakie badania świadczą o przebytym zakażeniu?

Wystarczy jedno z poniższych:

• dodatni wynik badania genetycznego RT-PCR wydzieliny z dróg oddechowych (np. wymazu z nosogardła) w kierunku zakażenia SARS-CoV-2
• dodatni wynik testu antygenowego nowej generacji wykonanego w czasie występowania typowych objawów COVID-19dodatni wynik ilościowego badania przeciwciał anty-SARS-CoV-2 w klasie IgG

Jakie dokumenty należy zabrać ze sobą na wizytę do RCKiK?

Kandydat na dawcę powinien zgłosić się z dokumentem tożsamości oraz zabrać ze sobą dokument potwierdzający przechorowanie COVID-19 lub przebyte zakażenie SARS-CoV-2,  jeden z poniżej wymienionych:

• informacja z aplikacji pacjent.gov.pl (np. wydrukowany zrzut z ekranu),
• informacja (wydruk) o dodatnim wyniku testu wykonanego metodą PCR (wymaz z nosogardła),
• informacja o wynikach badań ilościowych stwierdzonych przeciwciał anty-SARS-CoV-2 klasy IgG.

W dniu oddania osocza należy być wypoczętym, dobrze nawodnionym, po lekkim posiłku.

Dyskwalifikuje do oddawania osocza:

• wiek powyżej 60 r.ż (powyżej 65 r.ż. w przypadku osób, które już oddawały krew),
• masa ciała poniżej 50 kg,
• poważne choroby przewlekłe wymagające stałego przyjmowania leków,
• choroby nowotworowe w wywiadzie,
• zabiegi operacyjne i badania endoskopowe w ciągu ostatniego pół roku,
• przebyta transfuzja (w tym osocza od ozdrowieńców) w ciągu pół roku,
• zakażenia HIV/HBV/HCV/kiła i kontakt z osobami zakażonymi.

Dawcy osocza ozdrowieńczego muszą spełniać wszystkie wymagania dla honorowych dawców krwi.

Pobierz plik: Trzy ścieżki walki z koronawirsuem COVID-19 (PDF)

Stopnie koronawirusa

Leczenie koronawirusa w domu

Łagodne dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych (gorączka nieprzekraczająca 38°C, kaszel lub duszność), którym mogą towarzyszyć bóle głowy i/lub mięśni, nudności, utrata  węchu i/lub zaburzenia smaku nie wymagają pobytu w szpitalu. Chorzy mogą przebywać w domu i stosować leczenie objawowe zlecone przez lekarza. Zazwyczaj stosuje się:

• leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen), ale tylko gdy oprócz gorączki występują również inne objawy COVID-19;
• odpoczynek;
• przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (nie więcej niż 2 litry na dobę);
• leki łagodzące kaszel, łyżeczka miodu (powyżej 1. roku życia), tabletki do ssania, a jeżeli kaszel jest męczący, należ skonsultować się z lekarzem, który może zalecić wydawane na receptę, np. preparaty z kodeiną.

Podczas kaszlu  należy unikać leżenia na plecach, ponieważ zmniejsza to jego efektywność.

Osoby chore powinny odizolować się od innych domowników i stosować rygorystyczne środki ostrożności. Więcej informacji o izolacji w warunkach domowych znajdziesz w artykule: Opieka domowa nad pacjentem z potwierdzonym zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2.

Dowiedz się więcej o zasadach kwarantanny i izolacji.

Należy cały czas monitorować stan zdrowia i w razie zaostrzenia się objawów jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Testy na koronawirusa

Test na koronawirusa do wykonania stacjonarnie:

Autor: Beata Tarnowska, Specjalista ds. Informacji Medycznej Medicover
Konsultacja merytoryczna: lek. Agnieszka Motyl, specjalista epidemiologii, specjalista medycyny rodzinnej

Źródła:

https://krwiodawcy.org/osocze-rekonawalescencyjne-od-osob-po-covid-19-szansa-dla-obecnie-chorych

https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/treatments-for-covid-19

https://www.fda.gov/drugs/drug-safety-and-availability/fda-cautions-against-use-hydroxychloroquine-or-chloroquine-covid-19-outside-hospital-setting-or

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/covid-19-vaccines 

https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-starts-first-rolling-review-covid-19-vaccine-eu

https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-starts-second-rolling-review-covid-19-vaccine

https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2007764