Medicover
Potas – działanie na organizm
Potas, kontrolując objętość płynów, odgrywa ważną rolę w utrzymaniu gospodarki wodnej, a regulując pH komórkowe, zapewnia zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej. Pierwiastek ten ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego. W organizmie występuje w postaci jonów, które wraz z jonami sodu i chloru tworzą odpowiednie stężenia po obu stronach błony komórkowej. Dzięki takiemu ich rozmieszczeniu odbywa się przewodzenie impulsów nerwowych i praca mięśni, w tym również mięśnia sercowego. Tego ważnego pierwiastka nie może zabraknąć w diecie osób aktywnie uprawiających sport, ponieważ wpływa on korzystnie na zasoby glikogenu, związku, który jest „paliwem” dla pracujących mięśni.
Wykazano, że odpowiedni poziom potasu w organizmie obniża wartość ciśnienia tętniczego, działa pozytywnie na śródbłonek naczyń, a także ogranicza produkcję wolnych rodników, zmniejszając ryzyko udaru mózgu. Dlatego osoby z nadciśnieniem, niewydolnością serca, cukrzycą, zaburzeniami rytmu serca oraz zagrożone udarem mózgu powinny dbać w o właściwą ilość tego makroelementu w sposób szczególny. Potas bierze też udział w syntezie białek i reakcjach enzymatycznych, a ponadto nie dopuszcza do powstawania kamieni nerkowych. Wzrost jego spożycia redukuje wydalanie wapnia z moczem, co z kolei wywiera korzystny wpływ na stan kości i zmniejsza ryzyko rozwoju osteoporozy.
Zapotrzebowanie na potas
Dzienne zapotrzebowanie na potas osoby dorosłej wynosi 4700 mg. Realizację tej wartości zapewnia zbilansowana dieta.
Źródła potasu w diecie
Produktami bogatymi w potas są: owoce (zwłaszcza suszone, w tym figi, morele i rodzynki, także banany, pomarańcze, kiwi), orzechy, awokado, kasze, płatki zbożowe, otręby, warzywa (pomidory, fasola, groch, brokuły), kakao, czekolada i ryby.
Gdy potasu jest za mało
W wielu przypadkach obserwuje się obniżenie poziomu potasu w organizmie. Stan, kiedy stężenie tego makroelementu w surowicy spada poniżej 3,6 mmol/l, określany jest jako hipokaliemia. Objawy hipokaliemii zależą od czasu jej trwania i stopnia niedoboru potasu w organizmie. Należą do nich: osłabienie siły mięśni szkieletowych, częste i bolesne skurcze ud i łydek, drżenia mięśniowe, obrzęki kończyn, zaparcia oraz dolegliwości ze strony układu nerwowego, takie jak zmęczenie, senność, apatia, nadpobudliwość nerwowa i problemy z koncentracją. Nieleczona głęboka hipokaliemia prowadzi do wzrostu ciśnienia i zaburzeń rytmu serca.
Przyczyny hipokaliemii
Przyczyną hipokaliemii może być niedostateczna podaż potasu w diecie, niedożywienie, a także nadmierna utrata tego minerału przez nerki, skórę (podczas wysiłku fizycznego wraz z potem) czy przewód pokarmowy (wymioty, biegunka). Jego wydalanie z moczem zwiększa alkohol i kawa. Częstą przyczyną hipokaliemii jest również stosowanie jednego lub kilku leków, które mogą powodować obniżenie poziomu potasu w organizmie. Należy tu wymienić: diuretyki pętlowe, tiazydowe i tiazydopodobne (leki moczopędne powszechnie wykorzystywane w terapii nadciśnienia), glikokortykosteroidy, beta-mimetyki (leki rozszerzające oskrzela) oraz środki przeczyszczające. U pacjentów, którzy regularnie stosują produkty lecznicze z powyższych grup, wskazane jest kontrolowanie stężenia potasu i ewentualna suplementacja tego pierwiastka.
Uzupełnianie niedoboru potasu
Potas występuje w wielu produktach leczniczych wydawanych na receptę, jak również w suplementach diety dostępnych bez recepty. Najczęściej stosuje się go w postaci chlorku lub glukonianu. Porównując przed zakupem preparaty dostępne bez recepty, należy zwracać uwagę na liczbę jonów, a nie soli tego pierwiastka. Warto wiedzieć, że produkty doustne w postaci tabletek mogą powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunki, owrzodzenia żołądka i jelit), mniej działań niepożądanych dają kapsułki i tabletki o przedłużonym uwalnianiu.
Gdy potasu jest za dużo
Stężenie potasu w osoczu przekraczające 5,5 mmol/l definiuje się jako hiperkaliemia. Stan ten może się objawiać osłabieniem, apatią, splątaniem, zaburzeniami świadomości, drgawkami, zaburzeniami czucia, skurczami lub porażeniem mięśni szkieletowych, spowolnieniem tętna oraz zaburzeniami rytmu serca, z blokiem i zatrzymaniem akcji włącznie. Zdarza się również, że hiperkaliemia ma charakter bezobjawowy.
Przyczyny hiperkaliemii
Przyczyną hiperkaliemii bywa najczęściej nadmierna suplementacja potasu bądź jego upośledzone wydalanie spowodowane niewydolnością nerek lub niedoczynnością kory nadnerczy. Istotne znaczenie mają tu również leki wpływające na wzrost stężenia tego minerału, zwłaszcza jeśli są przyjmowane w nieodpowiednich połączeniach. Do produktów leczniczych, które mogą powodować hiperkaliemię, należą: stosowane w terapii nadciśnienia inhibitory konwertazy angiotensyny, sartany, beta-adrenolityki i antagonisty receptora aldosteronowego (spironolakton), a także niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz heparyna. W trakcie terapii wymienionymi lekami nie należy rutynowo przyjmować preparatów potasu. Suplementacja tego pierwiastka jest przeciwskazana również u osób z hiperkaliemią, niewydolnością kory nadnerczy i niewydolnością nerek.
„Twój Farmaceuta” nr 13, wrzesień/październik 2017
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania. |
