Fibromialgia – przewlekłe zmęczenie, ból i zaburzenia snu

Czujesz się zmęczony, obolały, masz problemy ze snem i nikt nie wie, co ci dolega? Fibromialgia (FM, ang. Fibromyalgia, FMS - fibromyalgia syndrome) to rzadka choroba, schorzenie trudne do zdiagnozowania, wymagające szerokiej diagnostyki lekarzy różnych specjalności. Jeszcze do niedawna niesłusznie uważana była za chorobę hipochondryków i histeryków. Kogo dotyka najczęściej? Czy fibromialgia jest wyleczalna?
Fibromialgia daje takei objawy jak przewlekły ból czy problemy ze snem.

Fibromialgia co to jest? 

Fibromialgia to niezapalna, przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich (ścięgien i mięśni),  w której przypadku ważne jest wczesne i szybkie rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych. Pacjent zgłaszający dolegliwości najczęściej kierowany jest do lekarza reumatologa, jednak wymaga też konsultacji u innych specjalistów ze względu na towarzyszące jej choroby. Dlatego lekarze używają określenia „pacjent wielospecjalistyczny”.

Przyczyny fibromialgii

Przyczyna choroby nie jest znana.  Aktualne badania sugerują związek z ośrodkowego układem nerwowym (mózg i rdzeń kręgowy). Wśród potencjalnych przyczyn wymienia się m.in. zaburzenia przewodnictwa nerwowego. Najczęściej występuje jakiś czynnik wyzwalający, który wywołuje fibromialgię. Mogą to być problemy z kręgosłupem, zapalenie stawów, uraz. W wielu chorych wiąże pierwsze objawy fibromialgii z sytuacjami stresowymi. Niektórzy opisują fibromialgię jako zaburzenie związane  z nieprawidłowym (zbyt silnym) odczuwaniem bólu.

W przypadku FMS podkreśla się też aspekt psychologiczny i społeczny tej choroby, jako że wpływa również na najbliższe otoczenie pacjenta, mogąc doprowadzić do rozpadu związków, relacji międzyludzkich, utraty pracy. Chorzy niemający wsparcia oraz dostępu do diagnostyki i leczenia, często cierpią na depresję.

Fibromialgia jest chorobą trudną do zdiagnozowania.

Fibromialgia objawy

Fibromialgia jest chorobą przewlekłą, którą przede wszystkim charakteryzują dolegliwości bólowe i występowanie miejsc tkliwych (wrażliwych na dotyk). Ból może być rozległy, tępy, głęboki, pulsujący, piekący, chroniczny, pojawia się w różnych okolicach ciała.

Kryteria rozpoznania FM zostały opracowane przez ACR (American College of Rheumatology).

Typowe objawy fibromialgii to:

  • przewlekły, uogólniony ból mięśniowo-stawowy, w całym ciele,  
  • uczucie przewlekłego zmęczenia (także budzenie się z uczuciem zmęczenia) i uczucie sztywności ciała,
  • problemy ze snem.

Rzadsze objawy fibromialgii - dodatkowo chory może skarżyć się też na inne objawy towarzyszące bólowi:

  • zaburzenia rytmu serca (tachykardia),
  • zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego występujące u ok. 40-60 proc. chorych (zespół jelita drażliwego, refluks żołądkowo-przełykowy, bóle brzucha, wzdęcia, zmienny rytm wypróżnień, zaparcia lub biegunki, ),
  • częstomocz,
  • ból miednicy,
  • zespół stawu skroniowo- żuchwowego (ból twarzy lub szczęki, klikanie szczęki i dzwonienie w uszach),
  • zespół niespokojnych nóg,
  • stałe uczucie zimnych kończyn,
  • bezdech senny,
  • wahania masy ciała,
  • sztywność poranna,
  • drętwienie ciała lub mrowienie,
  • problemy z pamięcią i koncentracją,
  • bóle i zawroty głowy,
  • zjawisko Raynauda (zimny nos i małżowiny uszne, drętwienie palców rąk i stóp spowodowane napadowym skurczem tętnic),
  • nerwowość,
  • stany lękowe.

Kto może zachorować na fibromialgię

Szacuje się, że fibromialgia dotyka około 2-3 proc. populacji, z czego kobiety chorują zdecydowanie częściej niż mężczyźni.

Fibromialgia może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej dotyka osoby miedzy 30. a 50. rokiem życia. Mówi się też o predyspozycjach do dziedziczenia fibromialgii, jeśli występowała ona u bliskich krewnych.

Zauważono też ośmiokrotnie większe ryzyko rozwinięcia się tej choroby, jeśli występują inne choroby związane z bólem funkcjonalnym, czyli bólem niemającym żadnej wyraźnej przyczyny.

Podłoże choroby mogą stanowić też przyczyny immunologiczne (przebyte infekcje) i hormonalne (menopauza).

Fibromialgia objawy.

Rozpoznanie fibromialgii - punkty uciskowe

Fibromialgia charakteryzuje się bolesnością w typowych punktach uciskowych (tkliwych). Są to określone miejsca na ciele, bolesne nawet podczas wykonywania rutynowego badania palpacyjnego. Chorobę rozpoznaje się w przypadku występowania tkliwości 11 z 18 wyodrębnionych na ciele punktów, występujących po obu stronach, powyżej i poniżej talii.

Pomocne jest też urządzenie medyczne o nazwie dolorymetr, mierzące natężenie bólu. Osoby cierpiące na fibromialgię mają niski próg odczuwania bólu (tzw. zjawisko sensytyzacji).

Drugim kryterium rozpoznania choroby jest rozległy, wieloogniskowy ból mięśniowo-szkieletowy, który utrzymuje się przez co najmniej trzy miesiące. Może on nasilać się w tych miejscach, zanikać lub mieć charakter wędrujący.

Badania na fibromialgię

Nie ma badań w kierunku wykrywania fibromialgii, co nastręcza trudności w rozpoznaniu choroby. Badania laboratoryjne, RTG czy tomografia komputerowa nie wykazują istotnych odchyleń od norm.

Dlatego diagnozę stawia się głównie na podstawie wywiadu lekarskiego i objawów klinicznych oraz wykluczeniu innych przyczyn.  Dużo informacji o stanie zdrowia pacjenta dostarcza badanie fizykalne, oceniające siłę i napięcie mięśni, zdolność do utrzymania równowagi, koordynację ruchową i tkliwość punktów uciskowych.

Postawienie diagnozy polega w tym przypadku na wykluczeniu innych chorób, mogących dawać podobne objawy, takich jak:

Fibromialgia badania

Zwykle zleca się wykonanie rutynowych badań biochemicznych surowicymorfologii krwi, m.in. z oznaczeniem OB, stężenia białka C-reaktywnego (CRP) i poziomu hormonów tarczycy oraz badań obrazowych (typu RTG czy tomografia komputerowa). Na tym etapie diagnostyki ważna jest współpraca reumatologa z neurologiem, ortopedą, specjalistą chorób zakaźnych, hematologiem i lekarzami innych specjalności.

Fibromialgia a depresja

Dowiedziono, że depresja, częściej związana jest z FM niż z innymi chorobami układu mięśniowo-szkieletowego. Co więcej, obie choroby mogą na siebie wzajemnie wpływać, a przez to nasilać objawy. Z tego względu podstawą leczenia fibromialgii są leki przeciwdepresyjne, które łagodzą zaburzenia typu stres pourazowy, lęk, kołatanie serca, drżenie rąk czy napady paniki.

Fibromialgia a inne choroby

Fibromialgia może towarzyszyć też innym chorobom, takim jak:

  • reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
  • choroba zwyrodnieniowa stawów,
  • łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS),
  • układowy toczeń rumieniowaty,
  • zespół Sjögrena (tzw. zespół suchości czy zespół suchego oka),
  • bóle dolnego odcinka kręgosłupa,
  • choroba Leśniowskiego Crohna,
  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego (CU, colitis ulcerosa),
  • hiperprolaktynemia,
  • zakażenia bakteryjne i wirusowe,
  • choroby tarczycy.

Leczenie fibromialgii

Obecnie nie ma leku, który pozwoliłby wyleczyć fibromialgię. Dlatego leczenie polega na działaniu objawowym, łagodzeniu bólu, poprawie jakości snu i sprawności fizycznej.

Fibromialgia leczenie farmakologiczne

Polega na podawaniu leków przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych i przeciwpadaczkowych.

Fibromialgia leczenie niefarmakologiczne

Leczenie niefarmakologiczne obejmuje m.in.:

  • ćwiczenia fizyczne ‒ aerobowe i siłowe,
  • fizykoterapię,
  • hydroterapia,
  • balneoterapię (badania skuteczności tej terapii wykazały zmniejszenie odczuwania bólu o 8 proc. i poprawę sprawności fizycznej o 20 proc. u leczonych pacjentów z fibromialgią),
  • krioterapię miejscową i ogólnoustrojową (działa przeciwbólowo i zmniejsza napięcie mięśni),
  • terapię ultradźwiękami,
  • biofeedback rytmu serca (HRV).

Psychoterapia w przebiegu fibromialgii

Pomocna w leczeniu fibromialgii jest terapia poznawczo-behawioralna. Połączona z technikami relaksacji, skutecznie zmniejsza problemy ze snem.

Leczenie fibromialgii - metody niekonwencjonalne

W łagodzeniu dolegliwości związanych z fribromialgią wykorzystuje się też:

  • akupunkturę,
  • medytację,
  • jogę,
  • tai-chi.

Fibromialgia a dieta

Bardzo często skłonność do FM występuje u osób chorych na celiakię. Ze względu na tę zależność ważne jest przestrzeganie diety bezglutenowej w celu zapobiegania rozwojowi choroby.

Niektórzy lekarze zalecają stosowanie diety zawierającej pokarmy bogate w tryptofan ‒ aminokwas będący prekursorem serotoniny. W diecie tej polecane są takie produkty, jak: mozzarella, soja, pestki dyni, ryby i banany. Natomiast unikać słodyczy, żywności wysoko przetworzonej oraz dań typu fast food. Wyniki, oceniające efekty takiej diety, są rozbieżne i powinny być potwierdzone wiarygodnymi badaniami klinicznymi.  

Utrzymywanie odpowiedniej masy ciała, zdrowe odżywianie się, unikanie palenia papierosów i spożywania alkoholu są kluczowe dla powstrzymywania rozwoju choroby i przykrych dolegliwości.

Źródła:

  1. https://podyplomie.pl/medycyna/26801,postepowanie-w-fibromialgii-zmodyfikowane-wytyczne-eular-2016
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3503476/
  3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26445775/
  4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21533029/
  5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18404144/
  6. The Complete Fibromyalgia Health, Diet Guide and Cookbook: Includes Practical Wellness Solutions and 100 Delicious Recipes Paperback – August 23, 2013 by Dr. Louise McCrindle, Dr. Alison Bested 
  7. http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2015/801Binkiewicz_PsychiatrPol2015v49i4.pdf
  8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6616435/
  9. https://www.uptodate.com/contents/fibromyalgia-beyond-the-basics
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania.
Data dodania 21.05.2021
Data ostatniej aktualizacji 21.02.2023