Fibromialgia co to jest?
Fibromialgia to niezapalna, przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich (ścięgien i mięśni), w której przypadku ważne jest wczesne i szybkie rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych. Pacjent zgłaszający dolegliwości najczęściej kierowany jest do lekarza reumatologa, jednak wymaga też konsultacji u innych specjalistów ze względu na towarzyszące jej choroby. Dlatego lekarze używają określenia „pacjent wielospecjalistyczny”.
Przyczyny fibromialgii
Przyczyna choroby nie jest znana. Aktualne badania sugerują związek z ośrodkowego układem nerwowym (mózg i rdzeń kręgowy). Wśród potencjalnych przyczyn wymienia się m.in. zaburzenia przewodnictwa nerwowego. Najczęściej występuje jakiś czynnik wyzwalający, który wywołuje fibromialgię. Mogą to być problemy z kręgosłupem, zapalenie stawów, uraz. W wielu chorych wiąże pierwsze objawy fibromialgii z sytuacjami stresowymi. Niektórzy opisują fibromialgię jako zaburzenie związane z nieprawidłowym (zbyt silnym) odczuwaniem bólu.
W przypadku FMS podkreśla się też aspekt psychologiczny i społeczny tej choroby, jako że wpływa również na najbliższe otoczenie pacjenta, mogąc doprowadzić do rozpadu związków, relacji międzyludzkich, utraty pracy. Chorzy niemający wsparcia oraz dostępu do diagnostyki i leczenia, często cierpią na depresję.
Fibromialgia objawy
Fibromialgia jest chorobą przewlekłą, którą przede wszystkim charakteryzują dolegliwości bólowe i występowanie miejsc tkliwych (wrażliwych na dotyk). Ból może być rozległy, tępy, głęboki, pulsujący, piekący, chroniczny, pojawia się w różnych okolicach ciała.
Kryteria rozpoznania FM zostały opracowane przez ACR (American College of Rheumatology).
Typowe objawy fibromialgii to:
- przewlekły, uogólniony ból mięśniowo-stawowy, w całym ciele,
- uczucie przewlekłego zmęczenia (także budzenie się z uczuciem zmęczenia) i uczucie sztywności ciała,
- problemy ze snem.
Rzadsze objawy fibromialgii - dodatkowo chory może skarżyć się też na inne objawy towarzyszące bólowi:
- zaburzenia rytmu serca (tachykardia),
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego występujące u ok. 40-60 proc. chorych (zespół jelita drażliwego, refluks żołądkowo-przełykowy, bóle brzucha, wzdęcia, zmienny rytm wypróżnień, zaparcia lub biegunki, ),
- częstomocz,
- ból miednicy,
- zespół stawu skroniowo- żuchwowego (ból twarzy lub szczęki, klikanie szczęki i dzwonienie w uszach),
- zespół niespokojnych nóg,
- stałe uczucie zimnych kończyn,
- bezdech senny,
- wahania masy ciała,
- sztywność poranna,
- drętwienie ciała lub mrowienie,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- bóle i zawroty głowy,
- zjawisko Raynauda (zimny nos i małżowiny uszne, drętwienie palców rąk i stóp spowodowane napadowym skurczem tętnic),
- nerwowość,
- stany lękowe.
Kto może zachorować na fibromialgię
Szacuje się, że fibromialgia dotyka około 2-3 proc. populacji, z czego kobiety chorują zdecydowanie częściej niż mężczyźni.
Fibromialgia może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej dotyka osoby miedzy 30. a 50. rokiem życia. Mówi się też o predyspozycjach do dziedziczenia fibromialgii, jeśli występowała ona u bliskich krewnych.
Zauważono też ośmiokrotnie większe ryzyko rozwinięcia się tej choroby, jeśli występują inne choroby związane z bólem funkcjonalnym, czyli bólem niemającym żadnej wyraźnej przyczyny.
Podłoże choroby mogą stanowić też przyczyny immunologiczne (przebyte infekcje) i hormonalne (menopauza).
Rozpoznanie fibromialgii - punkty uciskowe
Fibromialgia charakteryzuje się bolesnością w typowych punktach uciskowych (tkliwych). Są to określone miejsca na ciele, bolesne nawet podczas wykonywania rutynowego badania palpacyjnego. Chorobę rozpoznaje się w przypadku występowania tkliwości 11 z 18 wyodrębnionych na ciele punktów, występujących po obu stronach, powyżej i poniżej talii.
Pomocne jest też urządzenie medyczne o nazwie dolorymetr, mierzące natężenie bólu. Osoby cierpiące na fibromialgię mają niski próg odczuwania bólu (tzw. zjawisko sensytyzacji).
Drugim kryterium rozpoznania choroby jest rozległy, wieloogniskowy ból mięśniowo-szkieletowy, który utrzymuje się przez co najmniej trzy miesiące. Może on nasilać się w tych miejscach, zanikać lub mieć charakter wędrujący.
Badania na fibromialgię
Nie ma badań w kierunku wykrywania fibromialgii, co nastręcza trudności w rozpoznaniu choroby. Badania laboratoryjne, RTG czy tomografia komputerowa nie wykazują istotnych odchyleń od norm.
Dlatego diagnozę stawia się głównie na podstawie wywiadu lekarskiego i objawów klinicznych oraz wykluczeniu innych przyczyn. Dużo informacji o stanie zdrowia pacjenta dostarcza badanie fizykalne, oceniające siłę i napięcie mięśni, zdolność do utrzymania równowagi, koordynację ruchową i tkliwość punktów uciskowych.
Postawienie diagnozy polega w tym przypadku na wykluczeniu innych chorób, mogących dawać podobne objawy, takich jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- polimialgia reumatyczna,
- choroby autoimmunologiczne tkanki łącznej,
- nowotwory,
- niedoczynność tarczycy.
Fibromialgia badania
Zwykle zleca się wykonanie rutynowych badań biochemicznych surowicy i morfologii krwi, m.in. z oznaczeniem OB, stężenia białka C-reaktywnego (CRP) i poziomu hormonów tarczycy oraz badań obrazowych (typu RTG czy tomografia komputerowa). Na tym etapie diagnostyki ważna jest współpraca reumatologa z neurologiem, ortopedą, specjalistą chorób zakaźnych, hematologiem i lekarzami innych specjalności.
Fibromialgia a depresja
Dowiedziono, że depresja, częściej związana jest z FM niż z innymi chorobami układu mięśniowo-szkieletowego. Co więcej, obie choroby mogą na siebie wzajemnie wpływać, a przez to nasilać objawy. Z tego względu podstawą leczenia fibromialgii są leki przeciwdepresyjne, które łagodzą zaburzenia typu stres pourazowy, lęk, kołatanie serca, drżenie rąk czy napady paniki.
Fibromialgia a inne choroby
Fibromialgia może towarzyszyć też innym chorobom, takim jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS),
- układowy toczeń rumieniowaty,
- zespół Sjögrena (tzw. zespół suchości czy zespół suchego oka),
- bóle dolnego odcinka kręgosłupa,
- choroba Leśniowskiego Crohna,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego (CU, colitis ulcerosa),
- hiperprolaktynemia,
- zakażenia bakteryjne i wirusowe,
- choroby tarczycy.
Leczenie fibromialgii
Obecnie nie ma leku, który pozwoliłby wyleczyć fibromialgię. Dlatego leczenie polega na działaniu objawowym, łagodzeniu bólu, poprawie jakości snu i sprawności fizycznej.
Fibromialgia leczenie farmakologiczne
Polega na podawaniu leków przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych i przeciwpadaczkowych.
Fibromialgia leczenie niefarmakologiczne
Leczenie niefarmakologiczne obejmuje m.in.:
- ćwiczenia fizyczne ‒ aerobowe i siłowe,
- fizykoterapię,
- hydroterapia,
- balneoterapię (badania skuteczności tej terapii wykazały zmniejszenie odczuwania bólu o 8 proc. i poprawę sprawności fizycznej o 20 proc. u leczonych pacjentów z fibromialgią),
- krioterapię miejscową i ogólnoustrojową (działa przeciwbólowo i zmniejsza napięcie mięśni),
- terapię ultradźwiękami,
- biofeedback rytmu serca (HRV).
Psychoterapia w przebiegu fibromialgii
Pomocna w leczeniu fibromialgii jest terapia poznawczo-behawioralna. Połączona z technikami relaksacji, skutecznie zmniejsza problemy ze snem.
Leczenie fibromialgii - metody niekonwencjonalne
W łagodzeniu dolegliwości związanych z fribromialgią wykorzystuje się też:
- akupunkturę,
- medytację,
- jogę,
- tai-chi.
Fibromialgia a dieta
Bardzo często skłonność do FM występuje u osób chorych na celiakię. Ze względu na tę zależność ważne jest przestrzeganie diety bezglutenowej w celu zapobiegania rozwojowi choroby.
Niektórzy lekarze zalecają stosowanie diety zawierającej pokarmy bogate w tryptofan ‒ aminokwas będący prekursorem serotoniny. W diecie tej polecane są takie produkty, jak: mozzarella, soja, pestki dyni, ryby i banany. Natomiast unikać słodyczy, żywności wysoko przetworzonej oraz dań typu fast food. Wyniki, oceniające efekty takiej diety, są rozbieżne i powinny być potwierdzone wiarygodnymi badaniami klinicznymi.
Utrzymywanie odpowiedniej masy ciała, zdrowe odżywianie się, unikanie palenia papierosów i spożywania alkoholu są kluczowe dla powstrzymywania rozwoju choroby i przykrych dolegliwości.
Źródła:
- https://podyplomie.pl/medycyna/26801,postepowanie-w-fibromialgii-zmodyfikowane-wytyczne-eular-2016
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3503476/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26445775/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21533029/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18404144/
- The Complete Fibromyalgia Health, Diet Guide and Cookbook: Includes Practical Wellness Solutions and 100 Delicious Recipes Paperback – August 23, 2013 by Dr. Louise McCrindle, Dr. Alison Bested
- http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2015/801Binkiewicz_PsychiatrPol2015v49i4.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6616435/
- https://www.uptodate.com/contents/fibromyalgia-beyond-the-basics
Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. |