Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy, diagnoza, leczenie

Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna (choroba Crohna) jest chorobą autoimmunolgiczną. To przewlekła choroba zapalna. Proces zapalny spowodowany przez tę chorobę dotyczy ściany przewodu pokarmowego i może obejmować różne jego obszary – od jamy ustnej do odbytu.

Najczęściej jednak toczy się w końcowym odcinku jelita krętego. Obok wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, zaliczana jest do nieswoistych (przewlekłych) zapaleń jelit (NZJ).

Określenie choroba Leśniowskiego-Crohna, używane w polskiej literaturze medycznej, wywodzi się od nazwisk lekarzy, którzy jako pierwsi opisali objawy tej choroby. Polski lekarz Antoni Leśniowski dokonał tego już w 1904 r., a Amerykanin Burrill Bernard Crohn i jego współpracownicy w 1932 r.

Jak często występuje choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Crohna występuje częściej w krajach uprzemysłowionych. W Europie zapadalność wynosi około 5 na 100 000 osób rocznie i ma tendencję wzrostową. W polskim rejestrze choroby Crohna zanotowano 6324 przypadków (dane z 95 ośrodków z września 2018 r.). Uważa się jednak, że liczba chorych jest większa.

Najczęściej rozpoczyna się w okresie dojrzewania i we wczesnej dorosłości (zwykle w wieku od 15 do 25 lat). Drugi szczyt nowo zdiagnozowanych przypadków dotyczy osób po 60. roku życia. Notuje się także coraz więcej zachorowań u dzieci. Schorzenie częściej rozwija się u osób, których krewni pierwszego stopnia (rodzeństwo, dzieci i rodzice) chorują na nieswoiste zapalne choroby jelit.

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna

Choroba Crohna charakteryzuje się fazami zaostrzeń i remisji (okresy, w których objawy nie występują). Gdy choroba jest aktywna, mogą pojawić się symptomy takie jak:

• biegunka,
• gorączka,
• zmęczenie,
• niedokrwistość (anemia),
• ból brzucha i skurcze (ból dotyczy najczęściej dolnej części brzucha po prawej stronie, co bywa mylone z zapaleniem wyrostka robaczkowego),
• krew w stolcu,
• afty, owrzodzenia i ból w jamie ustnej,
• zmniejszony apetyt i utrata masy ciała,
• niedożywienie,
• ból i dyskomfort w okolicy odbytu, który znamionować może np. szczeliny, ropnie i przetoki (nieprawidłowe połączenia między różnymi częściami ciała).

W niektórych, cięższych przypadkach mogą również występować objawy pozajelitowe, np.

• zapalenie skóry, oczu i stawów,
• zapalenie wątroby lub dróg żółciowych.

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna są nieswoiste (mogą pojawiać się także w przebiegu innych chorób).

Choroba Leśniowskiego-Crohna a zespół jelita drażliwego

Nieswoistych zapaleń jelit nie należy mylić z zespołem jelita wrażliwego, który jest mniej poważnym, ale częstszym problemem. Szacuje się, że na jelito wrażliwe może uskarżać się nawet 15 proc. populacji ogólnej.

Zespół jelita wrażliwego klasyfikowany jest nie jako choroba, ale jako zaburzenie czynnościowe. W przeciwieństwie do NZJ (nieswoiste zapalenia jelit), zespół jelita wrażliwego nie powoduje zapalenia, wrzodów ani innych uszkodzeń jelita.

Objawy zespołu jelita drażliwego

• skurczowe bóle brzucha,
• wzdęcia,
• gazy,
• śluz w kale,
• biegunka,
• zaparcia.

Chociaż część objawów tych chorób jest podobna, nieswoiste zapalenia jelit i zespół jelita wrażliwego wymagają innej terapii. W przypadku NZJ celem jest zmniejszenie stanów zapalnych, które powodują objawy. Tymczasem w układzie pokarmowym osób z jelitem wrażliwym nie obserwuje się zmian, a przyczyna występowania wymienionych objawów nie jest znana.

Diagnoza choroby Crohna

W diagnostyce choroby Leśniowskiego-Crohna najczęściej wykorzystuje się:

• wywiad chorobowy (lekarz porusza w nim m.in. kwestie związane z występowaniem nieswoistych zapalnych chorób jelit w rodzinie),
• badania laboratoryjne (np. kalprotektyna),
• badanie endoskopowe,
• badanie histopatologiczne,
• badania obrazowe.

Jeśli zapalenie dotyczy jelita grubego, nie zawsze udaje się odróżnić chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalnie jelita grubego. U części chorych diagnozowane jest nieokreślone zapalenie jelita grubego.

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna

Jak dotąd nie ma leków, które mogłyby wyleczyć chorobę Leśniowskiego-Crohna. Celem terapii jest:

• wywoływanie remisji,
• utrzymywanie remisji,
• minimalizowanie skutków ubocznych leczenia,
• poprawa jakości życia.

Wybór metody leczenia zależy od stopnia jej zaawansowania i lokalizacji zmian.

W terapii choroby Crohna najczęściej stosowane są leki działające na układ odpornościowy:

• pochodne kwasu 5-aminosalicylowego,
• steroidy,
• analogi puryn,
• metotreksat,
• leki biologiczne (blokują reakcje zapalne).

W części przypadków konieczne jest również leczenie operacyjne. Operacji na jakimś etapie choroby wymaga około 70 proc. pacjentów. Najczęściej chorzy poddawani są zabiegom chirurgicznym z powodu:

• ropni,
• przetok,
• zwężeń i częściowej niedrożności jelit,
• podejrzenia raka.

Istotną rolę w terapii odgrywa dieta.

Choroba Leśniowskiego-Crohna zalecane postępowanie

Po rozpoznaniu choroby Leśniowskiego-Crohna zaleca się przede wszystkim:

• rzucenie palenia i unikanie palenia biernego; palenie tytoniu uważane jest za jeden z czynników ryzyka wystąpienia choroby Leśniowskiego-Crohna i przyczynę nieskuteczności leczenia u osób palących,
• zaprzestanie stosowania leków z grupy tzw. niesteroidowych leków zapalnych (NLPZ) - sprzyjają zaostrzeniom choroby,
• unikanie stresu,
• unikanie infekcji,
• uzupełnienie niedoborów pokarmowych - w wyniku choroby może dojść m.in. do odwodnienia, zaburzeń elektrolitów, niedoboru żelaza czy witaminy B12,
• stosowanie suplementów wapnia i witaminy D - ma to związek z faktem, że osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna są bardziej narażone na osteoporozę.

Co robić po zakończeniu leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna?

Po zakończeniu leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna, nawet jeśli objawy ustąpiły, nie można samodzielnie odstawiać leków. Należy też przestrzegać wszystkich zaleceń lekarza i sumiennie wykonywać zlecone badania kontrolne.

Ze względu na ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, jednym z takich badań jest kolonoskopia. Rekomenduje się jej wykonywanie co 2 lata.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie choroby Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest schorzeniem przewlekłym o nieznanej przyczynie. Zapobieganie chorobie i jej całkowite wyleczenie nie jest możliwe, choć odpowiednia terapia może prowadzić do okresów remisji choroby, trwających miesiące, a nawet lata.

Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna

Nie istnieje jedna dieta zalecana osobom z chorobą Leśniowskiego-Crohna. W okresie remisji, o ile nie ma jakichś zaburzeń żywieniowych, rekomenduje się stosowanie diety podobnej do tej zalecanej w zdrowej populacji.

Należy pamiętać o wzbogacaniu jadłospisu o składniki, których niedobór może wiązać się ze stosowanymi lekami i/lub przebytymi operacjami chirurgicznymi (z tych powodów najczęściej występują niedobory kwasu foliowego, witaminy B12 czy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach).

Chorzy ze zwężeniami jelita powinni spożywać produkty z mniejszą zawartością błonnika pokarmowego i stosować obróbkę żywności zwiększającą jego tolerancję, czyli obieranie warzyw i owoców ze skórki, rozdrabnianie czy przedłużone gotowanie.

W okresie zaostrzeń choroby również zaleca się unikanie produktów o dużej zwartości błonnika, by nie nasilać biegunki. W tym czasie „zwykła” dieta jest często uzupełniania żywieniem pozajelitowym.

Choroba Leśniowskiego-Crohna w ciąży

Choroba Leśniowskiego-Crohna nie zamyka drogi do posiadania potomstwa. Szansa na pomyślny przebieg i rozwiązanie ciąży jest większa, jeśli ma ona miejsce w okresie remisji choroby.

Aktywna choroba Leśniowskiego-Crohna może:

• upośledzać płodność,
• zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego,
• zwiększa ryzyko małej masy urodzeniowej.

Ponadto niektóre leki stosowane w jej leczeniu wpływają także na płodność i rozwój płodu. Części terapeutyków nie można stosować zarówno w okresie poprzedzającym poczęcie, jak i w trakcie ciąży. Wybrane leki wpływają także na płodność mężczyzn.

Najlepiej, aby ciąża osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna, była zaplanowana w porozumieniu z gastrologiem i ginekologiem.

Konsultacja lekarska przed zajściem w ciążę pozwoli na ewentualną zmianę stosowanych leków, uzupełnienie niedoborów pokarmowych, przeprowadzenie badań czy zabiegów chirurgicznych, które mogłyby negatywnie wpływać na ciążę oraz wybór metody porodu. U niektórych pacjentek istnieją bowiem wskazania do przeprowadzenia cesarskiego cięcia.

Choroba Leśniowskiego-Crohna u dzieci i nastolatków

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest dziedziczna. Gdy jedno z rodziców choruje na nieswoiste zapalenie jelit, prawdopodobieństwo jego wystąpienia u dziecka wynosi 9%. Jeżeli natomiast na NZJ chorują oboje rodzice, ryzyko, że choroba rozwinie się u dziecka wynosi około 1/3.

Dzieci i nastolatki z chorobą Leśniowskiego-Crohna borykają się z wyjątkowymi wyzwaniami. Choroba, poza wymienionymi wyżej objawami, może skutkować:

• wolniejszym wzrostem,
• osłabieniem kości,
• opóźnieniem dojrzewania seksualnego.

Jednak, jeśli schorzenie jest prawidłowo leczone, większość dzieci i nastolatków jest w stanie chodzić do szkoły i uczestniczyć w zajęciach sportowych. Poza leczeniem, w kontrolowaniu choroby Crohna u dzieci i nastolatków pomaga zdrowy styl życia.

Przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna

Dokładna przyczyna choroby Leśniowskiego-Crohna nie jest znana. Uważa się, że na zmiany chorobowe mają wpływ:

• uwarunkowania genetyczne,
• czynniki środowiskowe (bakterie flory jelitowej),
• czynniki immunologiczne.

Wielu badaczy skłania się ku teorii, że przyczyną choroby jest infekcja bakteryjna.

Za mało prawdopodobne uznaje się natomiast hipotezy, jakoby za wywołanie choroby Leśniowskiego-Crohna odpowiedzialne były dieta czy stres. Choć oba czynniki mogą wpływać na zaostrzenie objawów choroby.

Rokowanie i powikłania choroby Leśniowskiego-Crohna 

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłym, wieloletnim schorzeniem. Chociaż dostępnych jest wiele leków skutecznie kontrolujących aktywność tego schorzenia, nie opracowano jeszcze leku przyczynowego. Chirurgia może znacząco poprawić jakość życia u wybranych osób, ale nawrót objawów po operacji jest częsty.

U niektórych osób choroba Leśniowskiego-Crohna może prowadzić do inwalidztwa i powikłań, w tym do:

• anemii,
• chorób skóry,
• osteoporozy,
• zapalenia stawów,
• chorób wątroby,
• raka jelita grubego.

Podobne tematy

Zespół jelita drażliwego. Jelito grube i dyskomfort

Zespół jelita drażliwego. Domowe sposoby na łagodzenie objawów