Rak nerki - objawy, rokowania, leczenie

Rak nerki zalicza się do nowotworów złośliwych. W Polsce stanowi około 4 proc. zachorowań na nowotwory wśród mężczyzn i około 3 proc. wśród kobiet. W początkowej fazie rozwoju nie daje charakterystycznych objawów. Rokowanie jest uzależnione od stopnia rozwoju nowotworu. Większość (75 proc.) pacjentów, u których wykryto chorobę we wczesnym stadium, przeżywa 5 lat i dłużej.
Rak nerki jest nowotworem, którego ryzyko częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet.

Typy nowotworu nerki

Spośród kilku typów najczęściej występującym jest tzw. rak nerkowokomórkowy stanowiący do 95 proc. wszystkich przypadków guza nerki. Dzieli się on na podtypy:

  • jasnokomórkowy (najczęstszy), 
  • brodawkowaty, 
  • chromofobny, 
  • z kanalików zbiorczych.

Pozostałe rodzaje nowotworu to m.in. rak urotelialny miedniczki nerkowej oraz mięsak

W ostatnich dekadach nastąpił zauważalny wzrost częstości występowania tego nowotworu. Obecnie sytuacja się ustabilizowała, a liczba zachorowań od kilku lat utrzymuje się na stałym poziomie. W 2010 roku w Polsce częstość zachorowań na raka nerkowokomórkowego u kobiet była podobna do innych krajów europejskich, natomiast wśród mężczyzn była niższa niż średnia dla Europy. W 2013 roku chorobę zdiagnozowano u ponad 5100 osób, z czego większość stanowili mężczyźni

Grupa ryzyka

Prawdopodobieństwo zachorowania jest powiązane z płcią i wiekiem. Mężczyźni są średnio dwukrotnie bardziej obarczeni ryzykiem wystąpienia choroby niż kobiety. Z kolei około 80 proc. przypadków choroby występuje wśród osób, które ukończyły 55 lat – nowotwory nerek mogą jednak dotykać również osoby młodsze oraz dzieci (w tym tzw. nerczak zarodkowy - guz Wilmsa).

Objawy raka nerki

Nowotwór nerek jest chorobą podstępną. W początkowych fazach przebiega łagodnie i praktycznie bezobjawowo, nie dając żadnych objawów charakterystycznych. Dlatego w wielu przypadkach do diagnozy dochodzi zbyt późno, w zaawansowanych fazach choroby, kiedy istnieje duże ryzyko, że dostępne metody leczenia będą nieefektywne.

Objawy niecharakterystyczne, występujące często:

  • utrata masy ciała
  • ogólne osłabienie
  • występowanie stanów podgorączkowych
  • nocne poty
  • częste infekcje wirusowe wywołane ogólnym stanem obniżonej odporności organizmu

Szeroko opisywana w literaturze naukowej triada objawów tego nowotworu składająca się z: krwiomoczu, dolegliwości bólowych i guza wyczuwalnego w badaniu lekarskim przez powłoki brzuszne obecnie występuje rzadko - od 6 proc. do 10 proc. przypadków.

Objawy w zaawansowanych fazach rozwoju choroby:

  • niedokrwistość o niejasnej przyczynie 
  • silny ból w okolicy lędźwiowej
  • nadciśnienie tętnicze
  • polineuropatie

W niektórych przypadkach choroba długo rozwija się w utajeniu, a pierwsze objawy świadczące o toczącym się procesie chorobowym wynikają z wystąpienia przerzutów do kości, mózgu, wątroby czy płuc. W takich przypadkach wśród objawów wymienia się patologiczne złamania kości, objawy neurologiczne, duszność, krwioplucie oraz uporczywy kaszel.

Rak nerki występuje w jednej lub obu nerkach.

Przyczyny raka nerki

Nie można jednoznacznie wskazać czynników odpowiadających za rozwój choroby. W niektórych przypadkach nowotwór może być uwarunkowany genetycznie, jednak według danych statystycznych dotyczy to jedynie 4 proc. przypadków guzów nerki.

Bez wątpienia duże znaczenie w kształtowaniu się ryzyka zachorowania mają czynniki środowiskowe i styl życia.

Czynnikami, które w udowodniony sposób zwiększają prawdopodobieństwo zapadalności, są:

Od lat badania epidemiologiczne specjalistów zajmujących się onkologią koncentrują się wokół środowiskowych przyczyn występowania nowotworów, zwłaszcza wspominanego wcześniej palenia tytoniu. Istotny jest fakt, że czynniki rakotwórcze (nazywane również karcynogenami) związane z dymem tytoniowy nie zagrażają jedynie palącemu, ale również osobom w jego otoczeniu – tzw. palaczom biernym.

Podwyższone ryzyko dotyczy również osób zawodowo związanych z branżami, w których mogą występować narażenia na metale ciężkie i azbest, czyli m.in. branżą budowlaną, chemiczną, metalurgiczną itp.

Obserwacje prowadzone wśród osób żyjących z wirusem HIV potwierdzają, że stan immunosupresji znacząco, bo ponad ośmiokrotnie, zwiększa ryzyko wystąpienia raka nerki.

Rozpoznanie raka nerki

Podstawowym badaniem wykonywanym w przypadku podejrzenia złośliwego nowotworu nerki jest badanie obrazowe USG jamy brzusznej. Umożliwia wykrycie zmian patologicznych w tkance narządu, pozwala na odróżnienie zmian litych od torbielowatych i ocenę stanu regionalnych węzłów chłonnych oraz wątroby, w celu wykluczenia lub potwierdzenia przerzutów.  

We wstępnej diagnostyce choroby nowotworowej wykonuje się także:

Tomografia komputerowa jest badaniem umożliwiającym potwierdzenie obecności guza. Wykonanie tomografii pozwala ponadto na ocenę stanu narządów miąższowych i węzłów chłonnych oraz na dokładne określenie regionalnego zaawansowania guza. 

Jeżeli powyższe badania nie pozwalają postawić jednoznacznej diagnozy, lekarz może zdecydować o wykonaniu rezonansu magnetycznego.

Poszerzona diagnostyka jest wskazana w przypadku wystąpienia objawów sugerujących obecność przerzutów do pozostałych narządów. W celu potwierdzenia bądź wykluczenia ich wystąpienia wskazane jest wykonanie zdjęcia RTG lub badania TK klatki piersiowej, tomografii komputerowej mózgu oraz scyntygrafii kości.

Leczenie raka nerki

Wśród dostępnych metod leczenia wymienia się chirurgiczne, krioablację, chemioterapię i radioterapię.

Leczenie chirurgiczne - usuwanie guza nerki

Leczenie zwykle rozpoczyna się od usunięcia samego guza lub całej nerki wraz z guzem. Rozległość zabiegu jest uzależniona od wielkości i umiejscowienia zmiany. W przypadku niewielkich (o średnicy do 4 cm) obwodowo położonych egzofitycznych guzów możliwe jest przeprowadzenie zabiegu oszczędzającego miąższ nerki. Taką operację oszczędzającą rozważa się również w przypadku dużych guzów, ale gdy jest to jedyna nerka chorego.

W późniejszych fazach zaawansowania choroby, kiedy zmiany patologiczne są duże bądź usytuowane w sposób uniemożliwiający zabieg oszczędzający miąższ nerki, usuwa się cały narząd.

Istnieje możliwość przeprowadzenia zabiegu laparoskopowo. Operacja laparoskopowa jest mniej inwazyjna niż tradycyjna metoda operacyjna, dzięki czemu zminimalizowane jest ryzyko wystąpienia silnych dolegliwości bólowych po operacji, a czas rekonwalescencji jest krótszy. Metoda laparoskopowa jest wskazana w przypadkach, kiedy guz nie kwalifikuje się do leczenia metodą oszczędzającą miąższ nerki.


Przeczytaj: Wycięcie nerki (nefrectomia) w Szpitalu Medicover >>


Krioablacja

To innowacyjna metoda. Polega ona na zamrożeniu chorobowo zmienionych tkanek. Kryształki lodu powstające podczas zamrażania zmieniają strukturę komórek, co prowadzi do uszkodzenia naczyń doprowadzających krew do guza, a w konsekwencji do jego obumarcia.

Proces zamrażania guza polega na wprowadzeniu do zmienionej chorobowo tkanki specjalnej igły, przez którą przepływa ciekły azot. Wkłucie wykonuje się przez skórę lub laparoskopowo, pod kontrolą USG lub tomografii komputerowej.

Niestety krioablacja nie może być wykorzystywana w leczeniu wszystkich osób dotkniętych chorobą nowotworową. Do krioablacyjnej terapii kwalifikują się chorzy w początkowych fazach rozwoju nowotworu, kiedy średnica guza nie przekracza 5 cm, a sam guz jest umiejscowiony w sposób umożliwiający swobodny dostęp do zmienionej chorobowo tkanki.

Korzystne jest położenie guza w okolicach dolnego bieguna nerki oraz uwypuklenie torebki przez guz, ponieważ ogranicza to ryzyko uszkodzenia miąższu i umożliwia bezpieczny dostęp do guza. Leczenie z wykorzystaniem krioablacji jest wskazane również u pacjentów, którzy z różnych względów nie mogą być operowani metodą tradycyjną. 

Zaletą leczenia raka nerki z wykorzystaniem ciekłego azotu jest mała inwazyjność zabiegu, krótki czas powrotu do normalnej aktywności oraz ograniczenie ryzyka wystąpienia powikłań.

Chemioterapia i radioterapia

W przypadku osób z nowotworem nerkowokomórkowym, które poddały się operacji we wczesnych fazach rozwoju choroby, z reguły nie stosuje się dodatkowej terapii. Czasami, np. u osób, u których wykryto raka jasnokomórkowego typu mięsakowatego, lekarze mogą rozważyć wdrożenie chemioterapii. W chorobie przerzutowej znajduje natomiast zastosowanie immunoterapia wykorzystująca inhibicję czynników wzrostu, np. VEGF.

Lekarz podejmując decyzję o wyborze metody leczenia, bierze pod uwagę m. in. stopień rozwoju nowotworu i ogólny stan chorego. 

Przerzuty raka nerki

Następstwem zaawansowanego raka są przerzuty. Dzieje się tak, gdy komórki nowotworowe rozprzestrzeniają się z miejsca pierwotnego guza do innych organów. Zmiany rakowe mogą pojawić się w węzłach chłonnych, płucach, tkankach miękkich, kościach i wątrobie.

Rozprzestrzeniają się drogą limfatyczną albo krwionośną. Mogą powodować objawy takie jak duszność, ból pleców, utratę apetytu i utratę masy ciała. Leczenie przerzutów zależy od stopnia zaawansowania choroby i stanu ogólnego pacjenta.

Rokowania i powikłania raka nerki

W zależności od zaawansowania choroby rokowania dotyczące czasu życia pacjentów po usłyszeniu diagnozy są różne.

U pacjentów, u których chorobę wykryto we wczesnym stadium, 75 proc. przeżywa okres 5 lat. Wykrycie choroby w średniozaawansowanym stadium oznacza szansę na przeżycie kolejnych 5 lat dla 50 proc. zdiagnozowanych osób. Szanse na długi okres przeżycia zmniejszają się w przypadku chorych, u których diagnozę postawiono w zaawansowanych stopniach raka.

Chirurgiczne usunięcie nerki u pacjenta z przerzutami do innych organów wydłuża czas życia o około 4 miesiące. Jedynie 10 proc. chorych z przerzutami po leczeniu chirurgicznym przeżywa dłużej niż rok.

Profilaktyka raka nerki

Podobnie jak w przypadku większości nowotworów, bardzo ważnym elementem profilaktyki jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Prawidłowa dieta, bogata w owoce i warzywa, zapobiega wystąpieniu otyłości i nadciśnienia, które są czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na nowotwór nerki.

Ważnym elementem profilaktyki jest również unikanie kontaktu z dymem papierosowym, w przypadku osób palących zaleca się jak najszybsze rzucenie nałogu. Dla zachowania zdrowia istotne jest także unikanie narażenia na działanie metali ciężkich, garbników i azbestu. Przy pracy w warunkach narażenia na te czynniki ważne jest używanie środków ochrony (np. masek, ubioru ochronnego) i nie wydłużanie samowolnie czasu pracy.

Jeśli chcesz uniknąć zachorowania:

  • Dbaj o zdrową, odpowiednio zbilansowaną dietę, która pomoże ci utrzymać właściwą masę ciała i prawidłowe ciśnienie krwi.
  • Rzuć palenie, ponieważ substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym sprzyjają powstawaniu nowotworów, w tym nowotworu nerki. Szacuje się, że nawet 30 proc. przypadków zachorowania na ten rodzaj raka jest wywołanych paleniem tytoniu.
  • Jeśli pracujesz w branży, gdzie występują narażenia na kontakt z metalami ciężkimi (kadm, ołów), garbnikami i azbestem przestrzegaj regulaminu bezpieczeństwa w miejscu pracy, używaj masek ochronnych i nie wydłużaj samowolnie czasu pracy.

Zalecane postępowanie w przypadku zachorowania

Jeśli zdiagnozowano u ciebie chorobę:

  • Przestrzegaj zaleceń lekarza, szczególnie w odniesieniu do proponowanych metod terapii i dawkowania zleconych leków.
  • Regularnie poddawaj się badaniom kontrolnym, które pozwolą ocenić skuteczność wdrożonego leczenia.
  • W czasie choroby i rekonwalescencji unikaj stosowania leków bez recepty, ziół i suplementów diety chyba, że konsultowałeś rodzaj przyjmowanych preparatów z lekarzem onkologiem.

Źródła:

  • Andrzej Kułakowski, Onkologia, 2014
  • Krajowy Rejestr Nowotworów
  • Jarosław Gośliński, Rak nerki - aktualne standardy postępowania,
  • Portal onkologiczny - Zwrotnik Raka
  • Tomasz Jastrzębski, Rak nerki, Portal onkologiczny – OnkoNet
  • Andrzej Szczeklik, Interna 2016.

 

Prezentowanych informacji o charakterze medycznym nie należy traktować jako wytycznych postępowania medycznego w stosunku do każdego pacjenta. O postępowaniu medycznym, w tym o zakresie i częstotliwości badań diagnostycznych i/lub procedur terapeutycznych decyduje lekarz indywidualnie, zgodnie ze wskazaniami medycznymi, które ustala po zapoznaniu się ze stanem pacjenta. Lekarz podejmuje decyzję w porozumieniu z pacjentem. W przypadku chęci realizacji badań nieobjętych wskazaniami lekarskimi, pacjent ma możliwość ich odpłatnego wykonania. Należy potwierdzić przy zakupie badania szczegóły do jego przygotowania.
Data dodania 05.12.2017
Data ostatniej aktualizacji 20.12.2022