Małpia ospa - objawy, leczenie, przypadki zachorowań

Co to jest małpia ospa?

Ospa małpia jest wirusową chorobą odzwierzęcą, spowodowaną wirusem należącym do rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae. Rodzaj Orthopoxvirus obejmuje również wirusa odpowiedzialnego za ospę prawdziwą.

W 2003 roku wirus został zawleczony z Afryki do Stanów Zjednoczonych, gdzie spowodował epidemię obejmującą swoim zasięgiem kilka stanów. Zaraziły się nim osoby mające bliski kontakt z pieskami preriowymi, sprzedawanymi w charakterze zwierząt domowych. Pieski z kolei zaraziły się od gryzoni podczas wspólnego transportu z Ghany. W ramach walki z epidemią wdrożono monitoring potencjalnych źródeł zakażenia, w tym przypadków zarażenia ludzi, szczepienia ochronne oraz nałożono embargo na import zwierząt mogących przenosić wirusa.

Od 13 maja 2022 roku przypadki zachorowania na ospę małpią zgłaszane są w różnych krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych. Do 31 maja w UE/EOG potwierdzono łącznie 321 przypadków zachorowań (łącznie 557 przypadków na całym świecie), najwięcej w Hiszpanii, Portugalii oraz w Wielkiej Brytanii.

Ospa małpia występuje w dwóch odmianach – zachodnioafrykańskiej oraz środkowoafrykańskiej - które różnią się ciężkością przebiegu.

Obecne zawleczenia do Europy są spowodowane odmianą zachodnioafrykańską, która ma łagodniejszy przebieg.

W listopadzie 2022 r. WHO poinformowała o zmianie nazwy na mpox.

Jak można zarazić się małpią ospą?

Schorzenie przenoszone jest z zarażonych zwierząt i z człowieka na człowieka drogą kropelkową, ale też przez kontakt z płynami ustrojowymi i zanieczyszczonymi materiałami (na przykład pościel). Okres wylęgania wirusa wynosi najczęściej 6-13 dni, ale możliwy okres inkubacji to 5-21 dni. Przyjmuje się, że chory zaraża od pierwszych objawów do czasu odpadnięcia strupów, będących pozostałością po wysypce.

Objawy małpiej ospy

Podstawowym objawem jest wysypka (pojawiająca się po 1–3 dniach), rozwijająca się od plamek, poprzez grudki, pęcherzyki, krosty do ostatniego stadium, jakim są strupki. Wysypka zazwyczaj zaczyna się na twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na inne części ciała, w tym na powierzchni dłoniowej i podeszwach stóp, co odróżnia ją od wysypki w przebeigu ospy wietrznej.

Wysypka utrzymuje się 2–4 tygodnie. Blizny powstałe po odpadnięciu strupów są bardzo głębokie, ale zanikają w okresie 1–4 lat.

Objawy, jakie mogą towarzyszyć wysypce w ospie małpiej to:

• ból głowy,
• gorączka (> 38,5°C),
• limfadenopatia (powiększenie węzłów chłonnych),
• bóle mięśni,
• ból pleców,
• ogólne rozbicie, astenia (znaczne osłabienie).

Przebieg zachorowań na ospę małpią obserwowanych w Europie jest łagodny lub umiarkowany, nie odnotowano dotąd zgonów wywołanych zakażeniami.

Zanim lekarz postawi rozpoznanie, musi wykluczyć, inne potencjalne przyczyny wysypki, takie jak między innymi ospa wietrzna, półpasiec, zakażenie wirusem Zika, denga, opryszczka pospolita, infekcje skóry, kiła czy reakcja alergiczna.

Zapobieganie ospie małpiej

By zmniejszyć ryzyko zachorowania należy przede wszystkim unikać kontaktu z potencjalnie zarażonym zwierzęciem, jego wydzielinami lub przedmiotami, z którymi zwierzę miało kontakt. Potencjalnym źródłem zarażenia są przede wszystkim afrykańskie gryzonie, rzadziej małpy.

WHO zaleca, by osoby z potwierdzoną ospą małpią izolowały się do czasu, aż strupki po wysypce odpadną i pojawi się pod nimi warstwa świeżej skóry. Należy unikać bezpośredniego kontaktu z chorymi, a także przedmiotami, z którymi zarażeni mieli kontakt.

W celu zapobiegania przenoszenia zakażenia zaleca się dokładne mycie rąk wodą z mydłem, odkażanie ich preparatami na bazie alkoholu oraz stosowanie znanej nam już z pandemii COVID-19 etykiety zalecającej zasłanianie ust podczas kaszlu i kichania.

Nie ma szczepionki przeciw ospie małpiej. Szczepienie przeciwko ospie wietrznej nie chroni przed zachorowaniem na ospę małpią. Około 80 proc. skuteczność stwierdza się natomiast dla szczepionki na ospę prawdziwą.

Szczepionka trzeciej generacji ImvanexTM przeciw ospie prawdziwej zarejestrowana w Unii Europejskiej (w 2013 r.) zawierająca zmodyfikowany szczep wirusa ospy krowianki Ankara-MVA, nie jest zarejestrowana do stosowania w zapobieganiu ospie małpiej. Nie jest też dostępna w obrocie detalicznym.

Leczenie małpiej ospy

Ospa małpia przeważnie charakteryzuje się łagodnym przebiegiem. Leczenie zgodnie z zaleceniami WHO powinno się ograniczać głównie do łagodzenia objawów. Osoby opiekujące się chorym powinny stosować maseczki i dezynfekować dłonie oraz przedmioty, z którymi zarażony ma kontakt.

Zasady izolacji i hospitalizacji przy małpiej ospie

Według Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób od początku epidemii ospy małpiej do dnia 8 sierpnia 2022 r. zgłoszono 13 912 potwierdzonych przypadków ospy małpiej (MPX) z 29 krajów UE/EOG:

Światowa Organizacja Zdrowia uznała małpią ospę za globalne zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Ospa małpia oraz zakażenia wirusem ospy małpiej zostały objęte przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Dnia 6 sierpnia weszły w życie przepisy mówiące o obowiązkowej izolacji dla osób zakażonych i podejrzanych o zakażenie małpią ospą.

Wprowadzono obowiązek raportowania do stacji sanitarno-epidemiologicznych każdego podejrzanego przypadku, który może być małpią ospą, a także obowiązku izolacji i hospitalizacji osób zakażonych lub chorych na ospę małpią, a także osób podejrzanych o zakażenie lub zachorowanie na ospę małpią.

Obowiązkowej izolacji w warunkach domowych podlegają osoby, u których stwierdzono zakażenie wywołane wirusem ospy małpiej lub zachorowanie na ospę małpią lub podejrzane o zakażenie lub zachorowanie, wobec których lekarz lub felczer nie postanowił o obowiązkowej hospitalizacji.

O zakończeniu izolacji w warunkach domowych postanawia lekarz lub felczer po odbyciu konsultacji z pacjentem, w tym w formie teleporady, nie wcześniej niż w 21. dobie odbywania tej izolacji, a jeżeli pacjent nie ma objawów choroby – nie wcześniej niż w 14 dobie.

Okres hospitalizacji osób odbywających w dniu wejścia w życie rozporządzenia obowiązkową hospitalizację z powodu zakażenia lub chorych oraz podejrzanych o zakażenie, lub zachorowanie na ospę małpią w przypadku skierowania na obowiązkową izolację w warunkach domowych zaliczać się będzie do okresu wymaganej izolacji w warunkach domowych.

Jednocześnie wprowadzono przepis przejściowy, który pozwala na objęcie obowiązkową izolacją domową osób, które nie wykazują objawów wymagających leczenia w warunkach szpitalnych, w trakcie trwania hospitalizacji.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji (Dziennik Ustaw - rok 2022 poz. 1654). 

Aktualne informacje i zalecenia dotyczące ospy małpiej znajdują się również na stronie rządowej: Ospa małpia – najważniejsze informacje - Ministerstwo Zdrowia (dostęp: 01.06.2022)

Źródło:

https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON385

https://www.cdc.gov/poxvirus/monkeypox/outbreak/us-outbreaks.html