Łagodny rozrost gruczołu krokowego

Prostata a wiek

Przyczyny rozwoju tego schorzenia nie zostały dotąd w pełni poznane, ale uważa się, że główną rolę odgrywają zmiany hormonalne, towarzyszące procesowi starzenia się. Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia łagodnego rozrostu stercza jest wiek.

Spośród innych czynników ryzyka wymienia się: otyłość, siedzący tryb życia, stany zapalne dróg moczowych, choroby weneryczne, wstrzemięźliwość płciową, stres, czynniki dietetyczne (spożywanie dużej ilości mięsa, alkohol).

Objawy przyrostu prostaty

Najczęściej występujące objawy, towarzyszące łagodnemu rozrostowi gruczołu krokowego, to:

• częstomocz, parcie na mocz i nykturia (nocne oddawanie moczu),
• zmniejszona objętość i siła strumienia moczu, która powoduje opóźnienie w rozpoczęciu oddawania moczu i przerywany strumień,
• uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza moczowego i końcowe „wykapywanie” moczu podczas mikcji (świadomego oddawania moczu),
• nietrzymanie moczu z przepełnienia,
• całkowita retencja (zatrzymanie) moczu,
• krwiomocz – spowodowany pęknięciem powierzchownych żył gruczołu krokowego i cewki moczowej, wywołany napinaniem się w celu oddania moczu,
• omdlenia odruchowe oraz żylaki odbytu – również spowodowane napinaniem się podczas mikcji.

Diagnoza rozrostu gruczołu krokowego

Proces diagnostyczny, mający na celu rozpoznanie lub wykluczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego jest kilkuetapowy. Po pierwsze, lekarz prowadzący lub specjalista urolog zbiera wywiad dotyczący występujących dolegliwości, przebytych w przeszłości oraz współwystępujących chorób układu moczowego i układu nerwowego, urazów lub zabiegów w obrębie układu moczowego oraz ocenia obecność czynników ryzyka.

Jest to konieczne, gdyż objawy obecne w łagodnym rozroście gruczołu krokowego mogą występować również w innych schorzeniach. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić: rak stercza, zwężenie cewki moczowej, kamicę, rak i zapalenie pęcherza moczowego, schorzenia neurologiczne.

Kolejny etap to badanie fizykalne, obejmujące również badanie per rectum – jest to badanie palcem przez odbytnicę. To kluczowa metoda diagnostyczna, ponieważ pozwala na wstępną ocenę wielkości gruczołu krokowego oraz jego konsystencji, co jest elementem różnicowania (czyli wykluczenia) z rakiem gruczołu krokowego. Badaniem przesiewowym może być również badanie USG gruczołu krokowego przez powłoki brzuszne.

W wielu przypadkach, dla dokładniejszej oceny rozmiarów oraz budowy gruczołu wymagane jest też wykonanie transrektalnego (czyli przezodbytniczego) badania USG.

Może ono być pomocne także do określenia objętości moczu zalegającego po mikcji oraz rozpoznania przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego, przykurczu szyi pęcherza moczowego oraz innych stanów, mogących powodować obstrukcję.

Kolejnym istotnym badaniem jest oznaczenie w surowicy krwi stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA). Parametr ten jest podwyższony u około 30-50 proc. mężczyzn z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego. 

Stężenie PSA w osoczu pozwala przewidzieć, jaki będzie kliniczny przebieg choroby – u mężczyzn z wyższym stężeniem PSA występuje większe ryzyko powiększenia gruczołu krokowego w przyszłości, nasilenia objawów i zaburzeń w oddawaniu moczu, ostrego zatrzymania moczu oraz konieczności leczenia zabiegowego.

Jeżeli wartość PSA przekracza 4 ng/ml lub badanie przezodbytnicze wykazuje nieprawidłowości, wskazane jest wykonanie przezodbytniczej biopsji gruczołu krokowego, co ma na celu różnicowanie z rakiem prostaty.

Inne, rzadziej wykonywane, badania diagnostyczne to: badanie ciśnieniowo-przepływowe, uretrocystoskopia, uroflowmetria. Są to badania zarezerwowane tylko dla wybranych grup chorych i o ich wykonaniu, w zależności od obrazu klinicznego, decyduje lekarz.

Leczenie rozrostu prostaty

Jak zwykle, najważniejsza jest profilaktyka. Zaleca się, aby każdy mężczyzna w wieku 50+ raz w roku kontrolował się urologicznie. Wcześnie wykryty rozrost stercza pozwoli na jego skuteczne i mniej uciążliwe dla pacjenta leczenie.

Wybór metody leczenia zależy od nasilenia dolegliwości oraz skuteczności lub nieskuteczności wcześniej zastosowanych sposobów, a także od warunków anatomicznych, w tym wielkości gruczołu krokowego. Lekarz może zalecić obserwację. Jest to postępowanie u chorych z dolegliwościami o małym nasileniu.

Polega na monitorowaniu stanu chorego, bez podejmowania leczenia. Takie postępowanie nie może być jednak zastosowane u osób, u których doszło już do rozwoju powikłań, takich jak niewydolność nerek, zatrzymanie moczu lub nawracających zakażeń.

Leczenie farmakologiczne obejmuje przede wszystkim: alfa-blokery, inhibitory 5-alfa-reduktazy, leczenie skojarzone i fitoterapię. Alfa-blokery (np. doksazosyna) powodują rozkurcz mięśni gładkich stercza, co zmniejsza przeszkodę w odpływie moczu z pęcherza moczowego.

Zastosowanie inhibitorów 5-alfa-reduktazy (np. finasterydów) nie jest zalecane u osób, u których nie obserwuje się powiększenia stercza. To leczenie hormonalne, mające na celu zmniejszenie rozmiarów gruczołu krokowego.

Fitoterapia zaś obejmuje leczenie substancjami pochodzenia roślinnego, o działaniu przypominającym działanie hormonów płciowych, które w początkowym etapie choroby mogą spowolnić jej rozwój.

Warto dodać, że w niektórych przypadkach lekarz może skierować chorego na leczenie zabiegowe. Obejmuje ono zarówno leczenie operacyjne (np. endoskopowe wycięcie prostaty), jak i małoinwazyjne.

Często powtarzane przez lekarzy wszystkich specjalizacji zdanie, że lepiej zapobiegać, niż leczyć, w przypadku łagodnego rozrostu stercza brzmi wyjątkowo przekonująco. Choroba ta bowiem jest bardzo powszechna, a ryzyko zachorowania gwałtownie wzrasta wraz z wiekiem.

Czy każdy rozrost prostaty to rak?

Biorąc pod uwagę, że rak stercza często rozwija się bezobjawowo, panowie powinni badać się bez względu na to, czy mają jakieś symptomy choroby, czy nie. Dlatego po 50. roku życia powinni wykonywać badanie prostaty regularnie raz lub dwa razy na rok, chyba że lekarz prowadzący zaleci inaczej.

Tak, jak kobiety badają piersi czy robią cytologię szyjki macicy, tak mężczyźni powinni kontrolować swoją prostatę – podkreślają urolodzy.