Medicover
Badanie PSA (ang. Prostate Specific Antigen), czyli antygenu gruczołu krokowego (prostaty lub inaczej stercza), jest wykonywane u mężczyzn w celu wczesnego wykrycia raka prostaty. Regularnie sprawdzanie poziomu PSA pozwala na jak najszybsze zdiagnozowanie nowotworu gruczołu krokowego, co zwiększa szanse pacjenta na wyleczenie.
BADANIE PSA
Spis treści:
Co to jest badanie PSA całkowity?
PSA to badanie antygenu sterczowego, czyli specyficznego białka, które wytwarzane jest przez gruczoł krokowy u mężczyzn. Chociaż PSA produkowane jest głównie w komórkach nabłonkowych prostaty, to w nieznacznych ilościach wytwarzane jest również przez gruczoły otaczające cewkę moczową oraz ślinianki przyuszne.
PSA całkowity jest jednym z markerów przerostu prostaty wykrywanym w krwi. Oznaczenie poziomu PSA całkowitego powinno być wykonywane regularnie, gdyż jest to jedna z metod badania przesiewowego wykonywanego u mężczyzn w celu wczesnego wykrycia raka prostaty. Badanie wykorzystywane jest nie tylko w diagnostyce, lecz także w monitorowaniu stanu pacjenta z przerostem prostaty.
Jak często oznaczać stężenie poziomu PSA
Częstotliwość wykonywania badania zależy od wieku pacjenta oraz obciążenia genetycznego (mężczyzna znajduje się w grupie ryzyka raka prostaty, jeżeli w rodzinie były przypadki raka gruczołu krokowego). Zaleca się, aby mężczyźni po 50. roku życia wykonywali badanie regularnie co rok lub 2 lata. Jednak jeżeli w rodzinie pacjenta jego ojciec lub brat chorowali na nowotwór stercza (nowotwór gruczołu krokowego), wówczas pierwsze badanie w celu wczesnego wykrycia raka prostaty powinno zostać wykonane po ukończenia 45. roku życia. A jeśli w rodzinie odnotowano przypadki raka prostaty u mężczyzn przed 65. rokiem życia, to badanie należy wykonywać już po 40. roku życia.
Badanie całkowitego PSA wykonywane jest na zlecenie lekarza u pacjentów, u których występują objawy mogące świadczyć o raku prostaty. Wśród objawów, które powinny skłonić mężczyznę do wizyty u lekarza oraz wykonania badań diagnostycznych są np.: krwiomocz, intensywne bóle podbrzusza i krocza, bolesne i/lub częste oddawanie moczu, oddawanie moczu w nocy, gwałtowne parcie na pęcherz. Niepokój powinien wzbudzić stan, gdy strumień moczu podczas mikcji jest znacznie słabszy niż do tej pory. Niepokojąca jest także nagła utrata masy ciała oraz zaburzenia erekcji, a także zaparcia, bóle pleców w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Oznaczenia PSA wykonuje się także u chorych na raka gruczołu krokowego przed rozpoczęciem leczenia, systematycznie w kontroli chorych po jego zakończeniu w celu wczesnego wykrycia nawrotu choroby, a także dla monitorowania niektórych form terapii.
W diagnostyce raka prostaty bardzo ważne jest, aby jak najszybciej zdiagnozować chorobę. Dlatego też nie należy bagatelizować objawów raka gruczołu krokowego, ponieważ może to opóźnić wykrycie choroby i rozpoczęcie leczenia. Rak prostaty, szczególnie we wczesnym stadium zaawansowania, może nie dawać charakterystycznych symptomów. Jednak wraz z postępem choroby są one coraz bardziej typowe. Należy zatem zachować czujność i zwracać uwagę na pojawiające się dolegliwości.
Znaczenie kliniczne w diagnostyce ma obserwowanie stężenia poziomu PSA w czasie, ponieważ jego wartość wzrasta wraz z wiekiem.
Należy pamiętać, że stwierdzenie zwiększonego stężenia PSA nie jest jednoznaczne z rozpoznaniem raka gruczołu krokowego. Może być wynikiem łagodnego rozrostu lub zapalenia stercza. Nieprawidłowe wartości antygenu PSA powinny jednak skłonić do konsultacji lekarskiej.
Przygotowanie do badania PSA
Materiałem do badania jest krew pobrana od pacjenta. Badanie można wykonać o dowolnej porze dnia, ale najlepiej jest zgłosić się na czczo. Warto zadbać, aby od ostatniego posiłku upłynął czas od 8 do 12 godzin. Ważne, aby przed pobraniem krwi zrezygnować ze spożywania alkoholu, a także palenia wyrobów tytoniowych.
Przed samym badaniem dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody. Należy także pamiętać, aby krew nie była pobierana bezpośrednio po przyjściu do laboratorium. Wysiłek fizyczny, nawet niewielki może wpływać niekorzystnie na wiarygodność badania. Dlatego też zaleca się, aby tuż przed pobraniem krwi pacjent odczekał około 15 minut.
Aby otrzymać rzetelny wynik odzwierciedlający rzeczywisty poziom PSA, przed badaniem należy przestrzegać określonych zasad. Dwa dni przed planowanym badaniem należy zrezygnować z czynności, takich jak jazda na rowerze czy jazda pociągiem. Należy również zachować wstrzemięźliwość i zrezygnować ze współżycia.
Wymienione czynności powodują ucisk gruczołu krokowego, co w konsekwencji wpływa na zwiększenie poziomu PSA we krwi pacjenta.
Badanie per rectum może także spowodować czasowy wzrost stężenia PSA, z tego względu krew do oznaczeń PSA należy pobierać przed wykonaniem tego badania albo w odstępie czasowym
Jak wygląda badanie PSA?
Badanie PSA wykonywane jest z próbki krwi pacjenta, pobranej z żyły. Cała procedura pobrania nie trwa dłużej niż kilka minut. Analiza pozwala na ocenę stężenia swoistego antygenu sterczowego, który wytwarzany jest przez gruczoł krokowy u mężczyzny.
Wyniki badania dostępne są w ciągu jednego dnia roboczego. Wynik dostępny jest w rejestracji wybranej placówki lub w systemie on-line. Aby uzyskać dostęp do wyniku przez internet, należy w recepcji wybranej placówki poprosić o kod dostępu.
PSA badanie norma
Laboratorium wykonujące badanie wskazuje najczęściej zakresy referencyjne określające prawidłowe wartości PSA. W przypadku PSA całkowitego konieczne jest rozróżnienie wyników prawidłowych dla poszczególnych grup wiekowych. Stężenie PSA powinno wynosić u mężczyzn między:
- 40. a 49. rokiem życia ‒ 1,5 ng/ml,
- 50. a 59. rokiem życia ‒ 2,5 ng/ml,
- 60. a 69. rokiem życia ‒ 4,5 ng/ml,
- 70. a 79. rokiem życia ‒ 7,5 ng/ml.
Analiza uzyskanego wyniku powinna zostać przeprowadzona przez lekarza, który bierze pod uwagę również dodatkowe czynniki, związane z indywidualną sytuacją zdrowotną pacjenta.
Podwyższone stężenie PSA
Stężenie PSA całkowitego większe niż 10 ng/ml kwalifikuje pacjenta do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia raka prostaty. Należy podkreślić, że zbyt wysoki poziom PSA całkowite może być też wynikiem wcześniejszego wykonania badania per rectum, punkcji prostaty, a także stanu zapalnego prostaty, do którego doszło w efekcie zabiegu cewnikowania pęcherza. Podwyższony poziom PSA występuje m.in. u pacjentów z łagodnym przerostem prostaty.
PSA całkowite powyżej normy towarzyszy także stanom zapalnym prostaty oraz zakażeniom obejmującym układ moczowo-płciowy.
Zbyt wysokie stężenie PSA może być efektem przebytego urazu mechanicznego. Nieprawidłowy poziom PSA powinien zostać skonsultowany z lekarzem, który podejmie decyzję o potrzebie dalszej diagnostyki gruczołu krokowego, jednocześnie wyznaczając jej kierunek.
Czytaj także:
"Antygen specyficzny dla prostaty–PSA u kobiet"
https://core.ac.uk/download/pdf/268472932.pdf
"Dziedziczny rak prostaty"