Jaskra – podstępny złodziej wzroku

Jaskra co to jest?

Jaskrą nazywa się choroby oczu, których wynikiem jest nieodwracalne uszkodzenie nerwu wzrokowego i komórek siatkówki. Jaskra prowadzi do postępującego zacieśniania się pola widzenia. W jej zaawansowanej fazie chory widzi „jak przez dziurkę od klucza” (tzw. widzenie lunetowe). Konsekwencją dalszego postępu choroby jest całkowita utrata wzroku. Jaskra atakuje przede wszystkim osoby w wieku powyżej 35 lat. Istotnym czynnikiem ryzyka zachorowania jest predyspozycja genetyczna.

Rodzaje jaskry

Chorobę dzieli się na dwa główne typy, które różni przyczyna zahamowania odpływu cieczy wodnistej z oka. Są to:

• jaskra z otwartym kątem: to najczęściej spotykany rodzaj jaskry (występuje u około 85% chorych). Przyczyną zahamowania odpływu cieczy wodnistej jest w tym przypadku zamykanie się otworków beleczkowania.
• jaskra z zamkniętym kątem: przyczyną jaskry tego typu jest nieprawidłowa budowa przedniej części oka. Płyn z oka nie jest uwalniany prawidłowo, ponieważ kąt przesączania jest zbyt wąski.

Kolejnym typem choroby, który wyróżnia okulistyka, jest jaskra wtórna. Przyczyny jaskry tego rodzaju to blokowanie ujścia cieczy wodnistej przez zrosty, fragmenty złuszczonej torebki soczewki lub barwnik. Jaskra może być także wrodzona. Różne typy choroby wymagają różnych metod leczenia.

Jaskra – objawy

• Jaskra z otwartym kątem: objawy jaskry tego typu mogą latami pozostać niezauważone. Chorzy nie odczuwają żadnych dolegliwości czy bólu, dlatego jaskrę z otwartym kątem często wykrywa się w zaawansowanej fazie. Zdarza się, że pierwszym subiektywnym symptomem są dopiero znaczące, nieodwracalne zaburzenia widzenia. Nierzadko chorzy zgłaszają się do okulisty z powodu objawów związanych ze zwężeniem się pola widzenia, do których należy np. potrącanie przedmiotów. Jaskra z otwartym kątem bywa też wykrywana przypadkiem podczas konsultacji „zwykłej” wady wzroku.
  
  
• Jaskra z zamkniętym kątem: z powodu zamykania się kąta przesączania i wzrastania ciśnienia w oku, w tracie rozwoju tego typu jaskry mogą pojawiać się następujące objawy:
  • bóle oczu
  • ból głowy
  • zaburzenia widzenia
  • tęczowe koła wokół źródła światła

Symptomy te ustępują samoistnie, gdy zakończy się działanie czynnika, który wywołał zamknięcie kąta przesączania i wysokie ciśnienie w oku. Jednak w przebiegu choroby może dojść także do ostrego ataku wymagającego pomocy okulistycznej. Poza nasilonymi objawami wymienionymi powyżej występują wówczas także nudności i wymioty.

Uwaga! Ostry atak jaskry to bardzo poważne zagrożenie. Jeśli odczuwasz takie objawy, pilnie skonsultuj się z okulistą. Brak interwencji lekarskiej, może wiązać się z utratą wzroku.

Przyczyny jaskry

Główną przyczyną jaskry jest zbyt wysokie ciśnienie w oku. Wynika ono z nieprawidłowości w odpływaniu z oka tzw. cieczy wodnistej. Ze zdrowego oka ciecz wypływa harmonijnie przez tzw. kąt przesączania, który znajduje się między tęczówką i rogówką. W szczycie tego kąta umiejscowione jest tzw. beleczkowanie z otworkami, które można porównać do kratki ściekowej. Jeśli odpływ cieczy wodnistej zostanie w jakiś sposób zablokowany, ciśnienie w oku wzrasta. Prowadzi to do rozwoju jaskry. Jaskra występuje zwykle w obu oczach, ale może być bardziej nasilona w jednym z nich.

Czy styl życia przyczynia się do rozwoju jaskry?

Wystąpieniu jaskry sprzyjają stres oraz choroby wynikające ze złej diety. Dlatego warto nauczyć się metod efektywnego radzenia sobie ze stresem i zasad odżywiania sprzyjających zdrowiu oczu. Jadłospis dla dobrego wzroku powinien obfitować w produkty, w których zawarte są:

• kwasy tłuszczowe omega-3
• luteina
• cynk
• witaminy C, E i A

Wymienione składniki odżywcze znajdują się w tłustych rybach morskich, zielonych warzywach liściastych, marchewce, jajkach, roślinach strączkowych, orzechach, żywności z pełnego ziarna czy w owocach cytrusowych. Należy za to ograniczyć dania, które obfitują w tłuszcze nasycone (np. tłuste mięsa i wędliny czy tłuste produkty mleczne) oraz tłuszcze trans (są one zawarte m.in. w kupnych słodyczach, słonych przekąskach, chipsach ziemniaczanych, margarynach kostkowych i daniach typu fast food).

Jaskra badania

Diagnostyka jaskry rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu, podczas którego okulista sprawdza, czy pacjent należy do grup ryzyka rozwoju choroby, a zwłaszcza czy jest obciążony genetyczne. Do najczęściej wykonywanych badań służących rozpoznaniu jaskry należą:

• tonometria: dzięki niej okulista mierzy ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Badanie jest bezbolesne i trwa do kilkunastu sekund.
• pachymetria: polega na zmierzeniu grubości rogówki. To badanie może być również wykonane jednocześnie z pomiarem ciśnienia.
• perymetria: ma na celu sprawdzenie szerokości pola widzenia. Jest nieinwazyjna i bezbolesna.
• badanie kąta przesączania: służy określeniu czy kąt jest otwarty, czy zamknięty. Może być wykonane w sposób nieinwazyjny lub inwazyjny.

Inne, specjalistyczne badania, które może zlecić okulista to:

• USG oka
• HRT – tomografia siatkówki
• GDX i OCT: pozwalają ocenić grubość włókien nerwowych

Leczenie jaskry

Leczenie jaskry polega na zmniejszeniu ciśnienia w gałce ocznej. Współczesna okulistyka dysponuje wieloma metodami terapii – od kropli do oczu poprzez zabiegi laserowe i chirurgiczne. Czym się one charakteryzują?

• Krople na jaskrę: ich mechanizm działania polega na zmniejszeniu wytwarzania cieczy wodnistej w oku lub zwiększeniu jej wypływu. Leczeniu jaskry służy wiele substancji aktywnych, w tym np. pilokarpina – lek na jaskrę znany już ponad 100 lat.

Ważne! W terapii jaskry często stosuje się leki z grupy tzw. beta-blokerów, które są przeciwwskazane u osób z astmą oskrzelową i niektórymi chorobami serca. Dlatego zawsze informuj okulistę, na co chorujesz i jakie przyjmujesz leki.

Skutki uboczne stosowania kropli na jaskrę mogą obejmować: zaczerwienienie i podrażnienie oczu, kłucie czy niewyraźne widzenie. Ulgę przynosi zazwyczaj zmiana leku przez okulistę. Trzeba pamiętać, że warunkiem powodzenia terapii jest odpowiednia technika zapuszczania kropli. Lek na jaskrę nie powinien być zakraplany do wewnętrznego kącika oka, ponadto należy unikać późniejszego mrugania.

Jaskra operacja

Najczęściej wykonywane są następujące zabiegi laserowe i chirurgiczne:

• trabekuloplastyka: w jej trakcie lekarz laserowo udrażnia otworki beleczkowania, co ułatwia odpływ płynu. Jest stosowana w jaskrze z otwartym kątem. Można ją wielokrotnie powtarzać.
• irydotomia: służy leczeniu jaskry z zamkniętym kątem. Podczas tego laserowego zabiegu lekarz tworzy niewielką dziurkę w tęczówce, aby umożliwić swobodny przepływ cieczy wodnistej.
• trabekulektomia: to chirurgiczna operacja oka, w trakcie której lekarz usuwa fragmenty niedrożnego beleczkowania, co ułatwia odprowadzanie płynu. Znajduje zastosowanie w leczeniu jaskry z zamkniętym kątem.

Warto wiedzieć! Nie praktykuje się leczenia jaskry u osób, które należą do grup ryzyka, ale nie mają jeszcze objawów choroby.

Czy jaskrę można wyleczyć?

Zniszczenie elementów nerwowych oka jest nieodwracalne. Jednak leczenie jaskry (zarówno krople na jaskrę, jak i operacja oka) powstrzymuje jej rozwój. U większości chorych, którzy przestrzegają planu terapii i wykonują regularne badania, nie dochodzi do całkowitej ślepoty. Wykrycie i leczenie jaskry może pomóc zachować twój wzrok. Jeżeli zachorujesz:

• ściśle przestrzegaj wskazówek okulisty
• przyjmuj zalecane leki
• regularnie stawiaj się na wizyty kontrolne.

Jaskra informacje ogólne

Ile osób choruje na jaskrę?

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jaskra jest globalnie drugą najczęstszą przyczyną ślepoty. Szacuje się, że do roku 2020 na świecie będzie prawie 80 milionów chorych na jaskrę, a ślepota z jej powodu dotknie ponad 11 milionów osób. W statystykach podkreśla się także, że ponad 50 proc.  osób z jaskrą nie zdaje sobie sprawy z tej groźnej choroby oczu. Wynika to z subiektywnie niezauważalnego rozwoju jaskry. Właśnie dlatego chorobę nazywa się „podstępnym złodziejem wzroku”.

Kto najczęściej choruje na jaskrę?

Jaskra dotyczy głównie dorosłych po 35. roku życia, ale mogą się z nią zmagać także osoby młodsze, a nawet dzieci i niemowlęta.

Do czynników ryzyka rozwoju jaskry należą:

• wiek powyżej 35 lat
• występowanie jaskry w najbliższej rodzinie
• wady wzroku (np. krótkowzroczność)
• specyficzna budowa oka – cienka rogówka
• cukrzyca
• niedociśnienie i nadciśnienie
• podwyższony poziom cholesterolu
• urazy oczu
• stres
• palenie tytoniu
• zaburzenia krążenia obwodowego (stale zimne ręce i stopy)
• zażywanie niektórych leków steroidowych

Ryzyko zachorowania na jaskrę wzrasta, jeśli kilka z wymienionych czynników występuje równolegle.

Czytaj także: 

Zaćma – objawy i leczenie

Wady wzroku – rodzaje i leczeni

Powikłania okulistyczne w cukrzycy