Insulinooporność, czyli brak wrażliwości tkanek na insulinę, to częste zaburzenie metaboliczne, na które szacunkowo może cierpieć nawet połowa Polaków. Jej objawy nie są specyficzne, a niezdiagnozowana i nieleczona przyczyna tego zaburzenia, doprowadza do rozwinięcia się stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2.

Brak wrażliwości tkanek na insulinę może mieć podłoże genetyczne, ale też środowiskowe w postaci niewłaściwej diety i braku aktywności fizycznej. Najczęściej jest skutkiem nadwagi lub otyłości. W rozpoznaniu pomocny jest wskaźnik HOMA-IR. Jak go obliczyć?

Kalkulator wskaźnika HOMA-IR
Wskaźnik HOMA:
-
pl

Wyniki kalkulatora HOMA-IR

Za kryterium insulinooporności większość ekspertów uznaje wartość 2,5. Dlatego wskaźnik HOMA u osób z prawidłową wrażliwością tkanek na insulinę w warunkach fizjologicznych powinien wynosić <2,5.

Przy jakiej wartości HOMA-IR zaczyna się insulinooporność?

  • <2,5 - wynik fizjologiczny, prawidłowy
  • >2,5 - wynik nieprawidłowy (wg większości autorów) oznaczający insulinooporność. Każdorazowo należy skonsultować go z lekarzem.

Pamiętaj, że nie jest to dokładne narzędze diagnostyczne.

Wysoki wskaźnik HOMA-IR

Kalkulator to narzędzie dające współczynnik orientacyjny, pomocny w rozpoznaniu zaburzenia metabolizmu glukozy, ale nie ostateczny. Dlatego w przypadku nieprawidłowego wyniku z kalkulatora HOMA (>2,5)  i podejrzenia zaburzenia, po właściwą diagnozę zawsze należy udać się do diabetologa lub endokrynologa. Wówczas specjalista zadecyduje o dalszej diagnostyce i leczeniu.

Dobre efekty w walce z insulinoopornością, a w zasadzie z jej przyczyną, czyli z nadwagą lub otyłością, przynosi przede wszystkim aktywność fizyczna i zastosowanie diety składającej się wyłącznie z produktów jak najmniej przetworzonych i zawierającej jak najwięcej warzyw, a niezawierającej słodyczy, produktów z białej mąki, opartej na dużej zawartości błonnika, sprzyjającej redukcji masy ciała.

Upośledzoną wrażliwość na insulinę należy traktować jako ważny sygnał, że dalszy przyrost masy ciała może w przyszłości zagrażać zdrowiu.

Co to jest kalkulator insulinooporności HOMA?

Diagnostyka insulinooporności jest dość szeroka i obejmuje: test obciążenia glukozą (OGTT), pomiar stężenia adiponektyny (ADPN), oznaczenie poziomu proinsuliny oraz pomiar białka C-reaktywnego.

W rozpoznaniu pomocny jest też tzw. indeks HOMA-IR (ang. Homeostatic Model Assesment – Insulin Resistance), który oblicza się na podstawie oznaczeń glukozy i insuliny na czczo w surowicy krwi według następującego wzoru:

Mimo że indeks HOMA jest dość powszechnie używany zarówno przez lekarzy, jak i dietetyków, obecnie jest on zalecany do wykorzystywania jedynie na potrzeby badań naukowych. Nie rekomenduje się go jako badania diagnostycznego dla pacjentów, m.in. dlatego że wzór służący do obliczania HOMA-IR jest już nieaktualny i nie ustalono dla niego wartości referencyjnych.

Współczynnik HOMA-IR wstępnie określa, czy masz promlem z insulinowrażliwością. Wpisz poziom glukozy i insuliny.

Kiedy obliczyć wskaźnik insulinooporności HOMA-IR?

Współczynnik HOMA można określić w przypadku podejrzenia insulinooporności, zaburzeń metabolicznych oraz, gdy u pacjenta występują objawy przypominające cukrzycę:

  • przewlekłe zmęczenie,
  • kłopoty z koncentracją,
  • obniżenie nastroju,
  • problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała (pomimo diety i aktywnego stylu życia),
  • nadmierne pragnienie i łaknienie,
  • ochota na słodycze po jedzeniu,
  • senność po posiłku,
  • trudności z zasypianiem,
  • nadciśnienie tętnicze.

Warto pamiętać, że często insulinowrażliwość ma charakter bezobjawowy i może pozostawać niezdiagnozowana wiele lat. Dlatego warto regularnie wykonywać badanie morfologii krwi, a w ramach niego nie tylko oznaczenie stężenia glukozy, lecz także cholesterolu (LDL i HDL) i trójglicerydów. Nieprawidłowe wyniki mogą sugerować zaburzenia metabolizmu glukozy, zwłaszcza gdy poziom trójglicerydów, glukozy i cholesterolu LDL jest przekroczony, a poziom stężenia HDL niski.

Insulinooporność zaburza metabolizm tłuszczów we krwi, dlatego nieprawidłowy profil lipidowy zawsze powinien skłonić do dalszej diagnostyki.

Czym jest insulinooporność

Insulinooporność (IR, ang. insulin resistance) nie jest chorobą, lecz zaburzeniem metabolizmu glukozy. Jego istotą jest oporność komórek organizmu na działanie insuliny, czyli hormonu polipeptydowego, który jest wytwarzany w trzustce w komórkach β (beta) wysp Langerhansa i pomaga kontrolować stężenie glukozy we krwi. Komórki słabiej reagują na insulinę, w wyniku czego dochodzi do kompensacyjnego zwiększenia wydzielania tego hormonu, czyli do hiperinsulinemii.

Zdarza się, że insulinowrażliwość ma podłoże genetyczne, ale do jej rozwoju przyczyniają się też złe nawyki żywieniowe i styl życia. Zaburzenie to jest wynikiem nadwagi lub otyłości. Towarzyszyć mu mogą hipercholesterolemia czy niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby. Niezdiagnozowana i nieleczona przyczyna oporności komórek na działanie insuliny może prowadzić do rozwoju takich chorób cywilizacyjnych, jak: cukrzyca typu 2, zaburzenia sercowo-naczyniowe, nadciśnienie tętnicze oraz zespół policystycznych jajników (PCOS).

Badania dowodzą, że ryzyko zaburzenia metabolizmu glukozy wzrasta z wiekiem, częściej u osób po 40. roku życia i u mężczyzn (ze względu na otyłość brzuszną). U kobiet w ciąży obniżona wrażliwość komórek organizmu na insulinę może prowadzić do cukrzycy ciążowej i zagrażać zdrowiu zarówno matki, jak i dziecka. Z kolei u nastolatków obserwuje się fizjologiczną insulinooporność, której przeciwdziała racjonalne żywienie, ograniczenie siedzącego trybu życia i regularna aktywność fizyczna (np. godzina ćwiczeń aerobowych).

Należy pamiętać, że upośledzona wrażliwość na insulinę jest skutkiem nadwagi lub otyłości, a nie jej przyczyną!

Źródła:

healthline.com/health/diabetes/insulin-resistance-symptoms
dtu.ox.ac.uk/homacalculator/
endokrynologiapediatryczna.pl

Autor: Justyna Sokołowska