Termin „prezbiopia” obejmuje wszystkie problemy z wyraźnym, ostrym czytaniem, które pojawiają się najczęściej w 4. dekadzie życia. Potocznie przypadłość ta nazywana jest starczowzrocznością, jednak przez niektórych pacjentów nazwa ta jest odbierana negatywnie – dlatego zalecane jest używanie formalnej formy, czyli prezbiopii.
Spis treści:
1. Objawy starczowzroczności (prezbiopii)
2. Etiologia starczowzroczności (prezbiopii)
3. Sposoby korekcji starczowzroczności (prezbiopii)
4. Wątpliwe bezpieczeństwo gotowych okularów do czytania
5. Zmniejszanie się wady wzroku "po 40" u osób z "minusami" - prawda czy mit?
6. Starczowzroczność (prezbiopia) - podsumowanie
Objawy starczowzroczności (prezbiopii)
Pierwszym objawem, jaki najczęściej zgłaszają pacjenci, to brak możliwości odczytania malutkiego druku (np. na ulotkach czy etykietach) z odległości, w której byli przyzwyczajeni czytać tak małe szczegóły. Pacjenci mają tendencję do odsuwania od siebie drobnego tekstu i szukania odległości, dla której staje się on wyraźny. Do momentu, w którym wystarczy odsunięcie tekstu na długość ręki, pacjenci nie chcą się przyznać do istniejącego problemu, traktując go jako wstydliwy. Nie ma jednak nic bardziej naturalnego niż zmiany akomodacji i żaden pacjent nie powinien czuć się niekomfortowo ze względu na występujący problem.
Etiologia starczowzroczności (prezbiopii)
Układ wzrokowy (w oku bez wady wzroku) jest tak skonstruowany, że może swobodnie obserwować zarówno przedmioty bliskie jak i dalekie.
Jak to jest możliwe? Obserwacja przedmiotów jest możliwa dzięki współpracy kilku elementów oka – optycznych (film łzowy, rogówka, soczewka wewnątrzgałkowa) oraz nerwowych (siatkówka, droga wzrokowa, mózg).
Prezbiopia jest spowodowana osłabioną pracą soczewki wewnątrzgałkowej. A po co oku taka soczewka?
Oko, patrząc w dal, korzysta przede wszystkim z układu rogówka-soczewka wewnątrzgałkowa, która znajduje się w stanie spoczynku. Mięśnie sterujące pracą soczewki powinny być rozluźnione, a soczewka wewnątrzgałkowa powinna przyjąć swoją podstawową, najbardziej płaską krzywiznę.
Jednak podczas przybliżania znajdującego się w oddali przedmiotu soczewka wewnątrzgałkowa zaczyna pracować, czyli akomodować na daną odległość – dzięki temu obiekt ten jest widziany ostro. Praca tej soczewki polega na zmianie jej krzywizny w taki sposób, że staje się ona bardziej wypukła, co powoduje, że moc układu optycznego rogówka-soczewka wewnątrzgałkowa wzrasta. Dzięki tak skorelowanej pracy rogówki i soczewki możliwa jest obserwacja przedmiotów ustawionych w każdej odległości.
Niestety, gdy organizm zaczyna się starzeć, efektywność pracy soczewki wewnątrzgałkowej, a tym samym jej zdolność do zmiany krzywizny w dowolny sposób, zostaje ograniczona. Dzieje się to stopniowo, często latami. W pewnym wieku, dla każdego indywidualnym, proces ten się jednak kończy i pogorszenie widzenia w bliskich odległościach nie pogłębia się.
Ciekawe jest to, że proces starzenia się soczewki wewnątrzgałkowej zaczyna się już drugiego dnia życia – soczewka jest tak skonstruowana, że wszelkie jej nowe struktury nie ulegają łuszczeniu. Każda nowa warstwa przylega do już istniejącej, co pociąga za sobą spadek elastyczności soczewki.
Sposoby korekcji starczowzroczności (prezbiopii)
Istnieje kilka metod radzenia sobie z prezbiopią. Wszystkie z nich opierają się na dołożeniu do układu optycznego oka dodatkowych soczewek „dodatnich/plusowych”. Do metod korekcji należą:
- Okulary do czytania – powinny być dobrane przez specjalistę (okulistę lub optometrystę), po wcześniejszym dokładnym zbadaniu widzenia dalekiego.
- Okulary progresywne – powinny być dobrane przez specjalistę i uwzględniać obecną już wadę wzroku widzenia dalekiego. Takie okulary umożliwiają jednocześnie wyraźne widzenie dalekie, jak i bliskie, oraz odległości pośrednie.
- Okulary dwuogniskowe – ostatnio coraz rzadziej stosowane okulary „z wtopką”, w których głównym obszarem jest wyraźne widzenie do dali, a w uwzględnionej wtopce – widzenie do bliży.
- Soczewki kontaktowe multifokalne – na rynku pojawiły się zarówno soczewki kontaktowe miesięczne oraz jednodniowe multifokalne, dzięki którym istnieje możliwość jednoczesnej korekcji bliży i dali. Z powodu ich skomplikowanej konstrukcji, soczewki te nie korygują współistniejącego astygmatyzmu. Soczewki multifokalne to rozwiązanie dla ograniczonej grupy pacjentów.
Wątpliwe bezpieczeństwo gotowych okularów do czytania
W wielu miejscach, w aptekach, drogeriach czy na stacjach benzynowych, można kupić gotowe okulary do czytania. Eksperci przestrzegają jednak przed dokonywaniem takich zakupów – okulary te są wykonane z gorszej jakości materiałów, np. mają szkła o słabych właściwościach optycznych, mają zawsze jednakową korekcję dla oka lewego i prawego oraz ustandaryzowany układ źrenic (czyli odległość soczewek okularowych w stosunku do źrenic i nosa). Może to powodować różne dolegliwości, takie jak bóle głowy, i inne negatywne konsekwencje.
Gotowe okulary do czytania to dobre wyjście w sytuacjach „awaryjnych”, np. w podróży. Nie powinno się ich używać na co dzień.
Zmniejszanie się wady wzroku "po 40" u osób z "minusami" - prawda czy mit?
Optometryści i okuliści często spotykają pacjentów zgłaszających, że zaczyna im się cofać wada wzroku i „minus” przechodzi w „plus”. Czy są to początki prezbiopii?
Prezbiopia występuje bez względu na istniejącą wadę wzroku – dotyczy kondycji soczewki wewnątrzgałkowej, a nie rogówki, która obarczona wadą wzroku musi zostać skorygowana okularami lub soczewkami kontaktowymi. W przebiegu prezbiopii nie zmienia się istniejąca do tej pory wada wzroku (wyjątkiem są sytuacje, gdy pacjent odczuwa też pogorszenie widzenia dalekiego, a nie tylko bliskiego), pojawia się natomiast różnica w ostrym postrzeganiu przedmiotów bliskich, a przedmiotów dalekich. Prezbiopia nie oznacza, że po zdjęciu okularów o mocach np. -2.00, -3.25. Osoba z taką wadą wzroku nagle zacznie widzieć swobodnie dal. Widzenie dalekie, a osłabienie akomodacji, to dwie odrębne kwestie.
Starczowzroczność (prezbiopia) - podsumowanie
Prezbiopia wynika z trwałej zmiany zdolności akomodacyjnych, towarzyszących starzeniu się organizmu. Dotyka każdego, bez względu na płeć, istniejącą dotychczas wadę wzroku czy kolor skóry – jedynie czasami różni się wiek, w którym prezbiopia się pojawia. Proces ten można skorygować okularami lub soczewkami kontaktowymi, przepisanymi przez specjalistę – okulistę lub optometrystę.
Autor: Dominika Forbot, Optometrysta, Zespół Medicover Optyk